Ontbossing en bevolkingsgroei hebben in hoge mate het risico op aardverschuivingen in de Kivu Rift in Afrika beïnvloed. Dat stellen onderzoekers van de KU Leuven, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en de Université Libre de Bruxelles vast door zes decennia aan bosbedekkings- en bevolkingstrends in de regio te analyseren.
Ontbossing en bevolkingsgroei gelinkt aan dodelijke aardverschuivingen in Kivu Rift
Waarom is dit belangrijk?
Aardverschuivingen komen voor in bergachtige gebieden over de hele wereld en zijn elk jaar verantwoordelijk voor duizenden doden. De sterke bevolkingsgroei van de afgelopen decennia, de stijgende vraag naar voedsel en de ontwikkeling van economische activiteiten zetten steeds meer mensen ertoe aan zich te vestigen in steilere en dus meer aardverschuivingsgevoelige gebieden, vaak ten koste van natuurlijke ecosystemen. Door ontbossing vergaan de wortelstructuren in de bodem waardoor die minder stabiel wordt en het risico op aardverschuivingen nog verder toeneemt.Wetenschappers namen al langer aan dat populatiedynamieken en de bijbehorende veranderingen in landgebruik, zoals ontbossing, het gevaar op dodelijke aardverschuivingen beïnvloeden. Er ontbrak echter nog hard bewijs om deze hypothese te staven. Tot nu, want in een nieuwe studie leggen onderzoekers deze wisselwerking tussen mens, omgeving en aardverschuivingen in de Kivu Rift in Afrika bloot. Deze dichtbevolkte regio in Burundi, Rwanda en het oosten van Congo dicht bij de evenaar is erg vatbaar voor aardverschuivingen die meestal door hevige regenval in gang worden gezet.
“We gieten bevolking, ontbossing en landverschuivingen in één model: we evalueren veranderingen in bosbedekking en demografische trends, en hun impact op het risico op dodelijke aardverschuivingen”, zegt geograaf Arthur Depicker (KU Leuven, KMMA). “En dat gedurende maar liefst zes decennia.”
Historische foto’s
De onderzoekers putten daarvoor uit meer dan 2.000 historische luchtfoto’s uit 1958, bewaard in het KMMA. Deze collectie liet toe om het landgebruik en ontbossing (of herbebossing) te bestuderen vanaf het einde van de jaren 1950 tot 2016 – een veel langere tijdspanne dan enkel satellietbeelden zouden toelaten. Ze hebben hun bevindingen gepubliceerd in het vaktijdschrift Nature Sustainability.
“We tonen met onze reconstructie dat ontbossing in dit gebied vaak gelinkt is aan kleinschalige landbouw, maar onrechtstreeks ook aan mijnbouw in mineralenrijke bodems. Ontbossing is een belangrijke driver is voor aardverschuivingen”, zegt Depicker. “De wetenschappelijke literatuur suggereert overigens dat de impact van zulke drastische veranderingen in bosbedekking veel groter is dan die van klimaatveranderingen.”
Bewoonde gebieden
Aardverschuivingen vormen het grootste gevaar voor de samenleving als ze plaatsvinden in bewoonde gebieden, volgens de auteurs. “We verwachten de meeste slachtoffers op plaatsen waar mensen genoodzaakt zijn om in steile en bergachtige gebieden te wonen, bijvoorbeeld om voedsel te produceren, maar ook omwille van conflicten of economische activiteiten zoals artisanale mijnbouw”, vervolgt Depicker. “Juist op die steile plaatsen is de kans op aardverschuivingen het grootst, zeker als er ook ontbossing in het spel is.”
“Ons onderzoek laat tot slot zien hoe het risico op aardverschuivingen niet statisch is, maar evolueert doorheen de tijd. Om het gevaar te begrijpen waaraan de bevolking vandaag de dag is blootgesteld, kunnen we niet om de historische erfenis van ontbossing en maatschappelijke veranderingen heen.”
(am)