Vlaamse regering staat voor fundamentele zoektocht: welk 'eigen' verhaal vertellen ze straks?

Met een nieuw politiek seizoen moet ook de Vlaamse regering op zoek naar een nieuwe adem en vooral een nieuw verhaal. Want “wat we zelf doen, doen we beter”, gaat na de coronacrisis niet meer op.

Het is eigenlijk een consensus die heerst bij de drie coalitiepartners van Jambon I: deze ploeg heeft (nog) niet gebracht wat men ervan verwachtte. De Vlaamse regering heeft flinke klappen gevangen tijdens de aanpak van de pandemie, het blazoen van het Vlaamse niveau lijkt beschadigd. En erger: er is eigenlijk geen eigen narratief meer voor die Vlaamse ploeg, zo geeft men ook in N-VA-rangen toe. “We hebben behoefte aan een nieuw verhaal rond Jambon I.” En daarbij wijst men ook naar (het gebrek aan) het leiderschap van de Vlaamse minister-president, Jan Jambon (N-VA).

In het nieuws: Het politieke seizoen trekt zich weer op gang, de Vlaamse regering komt eerst.

De details: De Septemberverklaring zal deze keer ook fundamentele keuzes moeten maken over de centen.

Een BBQ in de tuin van de premier, versus een trouw van de minister-president. Dat waren deze zomer de sociale events die de Wetstraat kleurden, in de federale en respectievelijk Vlaamse regering: de twee die toch altijd een beetje in concurrentie liggen met elkaar.
Dat samenzijn in Brakel voor de federale regeringsleden was nodig, nadat het in de regering van Alexander De Croo (Open Vld) behoorlijk zwaar had gerommeld, onder meer over de sans-papiers. De PS had zelfs gedreigd met uit de regering te stappen, als er doden zouden vallen: het keerpunt waarop de zaak afkoelde. Bij een drankje en een worstje werd de zaak doorgespoeld.
“Je kan van premier De Croo veel zeggen, maar niet dat hij niet bezig is met de sfeer in de ploeg: hij wil het echt doen draaien, er een team van maken. In die zin was de crisis rond de mensen zonder papieren eerder een eenmalige uitschuiver, dan symptomatisch”, zo duidt een federale vicepremier.
Het contrast met de Vlaamse regering is groot. “Misschien dat de minister-president, nu zijn trouw achter de rug is, zich eindelijk voluit kan gaan focussen op zijn job?”, zo is bij een coalitiepartner fijntjes te horen. Voor de schermen kreeg Jan Jambon royale felicitaties vanuit zijn regering, toen hij begin augustus, arriverend in een oldtimer en in het wit gekleed, eindelijk trouwde in zijn Brasschaat. Eindelijk, want corona strooide ook daar roet in het eten.
Maar achter de schermen klinkt toch wat gemompel in Vlaamse rangen, ook binnen zijn eigen partij N-VA, over de rol van de minister-president. “Hij is mentaal niet altijd volledig aanwezig. Soms vragen wij ons af of hij zijn job wel graag doet”, zo is op te tekenen bij iemand in z’n ploeg.

Waarom dit van belang is: De Vlaamse regering moet een nieuw narratief zoeken.

Straks, op de vierde maandag van september, legt de Vlaamse regering traditioneel de Septemberverklaring af in het Vlaams Parlement, de State of the Union op het Vlaamse niveau, die iets vroeger valt dan de federale tweede dinsdag van oktober, waarop de Kamer het politieke jaar op gang trapt.
Maar de analyse die intern gemaakt wordt is niet evident, voor die Vlaamse ploeg. Want welk politiek verhaal moet de Vlaamse regering tegenover de federale ploeg zetten? “De mantra dat Vlaanderen het beter doet dan de rest van het land, gaat niet meer op na de coronacrisis. Daarin hebben we echt klappen gekregen, onder meer met de aanpak in de gezondheidszorg”, zo is bij een kopstuk te horen.
Het enige lichtpunt is voorlopig de vaccinatiegraad, waarbij Vlaanderen ruim boven het Waals gewest, en vooral het Brussels gewest uitsteekt. Het verklaart meteen de felle houding van onder meer de N-VA rond verplichte vaccinaties en het opleggen van een coronapasje om toegang te krijgen tot zaken: niet echt nodig bij zo’n hoge vaccinatiecijfers. “Maar of je daarmee het verschil écht maakt? Dat gevoel leeft toch niet bij de bevolking, dat Vlaanderen hier fantastisch is uit gekomen. We hebben in die coronacrisis veel aanzien verloren.”
Het antwoord van de Vlaamse regering op de (economische) crisis, die na de pandemie volgde, was ‘Vlaamse Veerkracht’, een plan dat Jambon in september 2020 lanceerde, maar dat verdronk in het nieuws over een nieuwe Vivaldi-ploeg federaal.
Erger is dat die ‘Vlaamse Veerkracht’ ondertussen verzandt lijkt in een festival van subsidies en steunmaatregelen voor allerlei doelgroepen, diegene met de sterkste lobbymachine onvermijdelijk op kop. Wie de persberichten van de Vlaamse ministers bijhoudt, kan ondertussen een hele bijbel aanleggen van triomfantelijke berichten, waarin eigenlijk systematisch overheidsgeld wordt uitgedeeld.
“Het kan niet zijn dat we enkel maar onszelf in de markt gaan zetten door elke keer opnieuw gewoon met subsidies of steunmaatregelen te strooien? Als dat het plan is, dan heb je geen verhaal”, zo stelt een Vlaamse minister scherp.

De essentie: Federaal is een felle strijd bezig over de relance. Vlaams zal die ook gevoerd moeten worden.

De ideologische discussie leek in 2020, bij het begin van de pandemie, even helemaal weg. “Wij zijn nu allen Keynesianen”, zo verklaarde Bart De Wever (N-VA) tijdens de toenaderingen tot Paul Magnette (PS) in die periode.
Maar anderhalf jaar later woedt die discussie wel weer volop: in hoeverre mag en kan de overheid nu forse schulden aangaan, om door de crisis te raken? Niet iedereen is nog even dogmatisch Keynesiaan. Maar de PS blijft daarbij wel haar mantra herhalen dat nu “enorme investeringen” nodig zijn, Paul Magnette eiste vorige week nog “6 tot 7 miljard extra”.
Niet toevallig hebben de Franstalige socialisten met Thomas Dermine (PS) een sleutelfiguur op de post van ‘Relance’: de clash tussen Dermine en Open Vld-staatssecretaris Eva De Bleeker, die dit weekend nog eens pleitte voor een veel voorzichtiger beleid qua uitgaven, lijkt onvermijdelijk. Het voorspelde federale vuurwerk over pensioenen, de arbeidsmarkt, de fiscaliteit … het gaat in essentie altijd weer over één ding: de centen.
Maar daartegenover staat dus geen soortgelijke discussie op Vlaams niveau. Daar zwemt men, in vergelijking met het federale, eigenlijk echt in het geld: het hele Vlaamse staatsapparaat is veel beter gefinancierd dan gelijk welke andere overheid in dit land.
“En wie echt gelooft dat je met wat overheidsuitgaven op Belgisch, laat staan Vlaams niveau, de economie hier aanzwengelt, die dwaalt echt. Zelfs 10 miljard meer of minder, dat doet er niet toe. Het is de economie in Europa en meer bepaald Duitsland, die over ons lot beslist”, zo maakt men de analyse binnen de Vlaamse regering.

The Big Picture: Moeilijke keuzes maken is ook deel van de job.

Ten gronde lijkt niemand van plan om op dat Vlaamse niveau de tering naar de nering te gaan zetten, en nu al opnieuw de buikriem aan te halen. Dat geldt voor de CD&V-ministers, maar evengoed voor de N-VA-excellenties: ook Ben Weyts (N-VA) wil op Onderwijs niets weghalen bijvoorbeeld, en zelfs het departement Cultuur, waar de N-VA-achterban met plezier budgetten zou teruggeschroefd zien, lijkt onaantastbaar.
Dat zou nochtans een alternatief politiek verhaal kunnen bieden, net op moment dat de federale regering onvermijdelijk door de dominante partner PS in de andere richting wordt geduwd. “De (Vlaamse) mier versus de (federale) krekel, dat zou kunnen werken“, is bij een hoge N-VA-bron te horen.
“Maar de Vlaamse regering is een ‘dealtjesploeg‘: al te vaak hebben Bart Somers (Open Vld) en Hilde Crevits (CD&V) het als kleinere partners al lang op een akkoordje gegooid, en gaat Jambon vervolgens akkoord, voor de lieve vrede. Voor ieder wat wils, is het gevolg. Maar een echte keuze, zeker op vlak van begroting, is dat dus niet”, zo stelt een insider. “Centen uitgeven is nu eenmaal makkelijker dan besparen.”
Helemaal vrij van financiële beperkingen is de Vlaamse regering uiteraard niet: in 2026 zou de Vlaamse ploeg weer break-even moeten zijn qua uitgaven en inkomsten. Maar na jaren van overschotten is dat eigenlijk maar een schraal doel: veel eer valt daar niet bij te halen, en een nieuw narratief is het al helemaal niet.
Jambon heeft nog bijna een maand voor zijn ‘heropening’ komt. Maar grote dossiers, zoals de PFOS-vervuiling, hebben de sfeer in de ploeg stevig verziekt. Met name CD&V was zwaar gekwetst door het optreden van milieuminister Zuhal Demir (N-VA), die door de minister-president zelf uiteindelijk werd teruggefloten.
Net als voor De Croo ligt er dus een pak werk op de plank voor Jambon. De vraag is of die de nodige politieke energie brengt, om er dit jaar meer een succes van te maken.

Opvallende transfer: Denis Ducarme (MR) verhuist naar Charleroi, om de strijd met Paul Magnette (PS) aan te gaan.

De ‘bad boy’ van de Franstalige liberalen, Denis Ducarme, verhuist naar de grootste stad van Henegouwen, het PS-bastion Charleroi. Dat kondigde hij dit weekend aan in Sudpresse. Hij en zijn vrouw komen in oktober naar de “Carolo-metropool”, zoals het zo mooi heet in de Franstalige pers.
Ducarme was de grote uitdager van Georges-Louis Bouchez, de huidige voorzitter van de MR, eind 2019 in de voorzittersrace. Nadien stelde hij zich meer en meer op als een rebel, een luis in de pels ook in de huidige Vivaldi-coalitie, waarbij hij regelmatig niet nalaat om PS-ministers aan te vallen. Hij vroeg onder meer al het ontslag van Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie.
Maar nu waagt hij zich dus een beetje in het hol van de leeuw, in de thuisbasis van PS-baas Paul Magnette. En hij komt er voor niets minder dan de confrontatie met de Franstalige socialisten, zoveel is duidelijk. De huidige MR-mensen moeten opzij. “De kiezers in Charleroi moeten meer hebben dan een keuze tussen PS en PTB en dan een paar satellietpartijtjes zoals Ecolo en cdH, die zich nu onderdanig gedragen. Charleroi behoort niet toe aan Paul Magnette. Wij gaan een alternatief bouwen.”
De MR verloor in 2018 zwaar in Charleroi: de partij dook van 16,3 procent naar nog 11,2 procent en van 9 naar 6 zetels. De PS haalt in de grootste stad van Henegouwen liefst 41,3 procent, en heeft een absolute meerderheid. De PTB won in 2018 wel 12,3 procent en is met negen zetels de grootste oppositiepartij.
Dat model van confrontatie met de PS dat Ducarme wil gaan hanteren ten opzichte van Magnette is erg gelijklopend met dat wat Bouchez zelf overigens ook hanteert in Mons, dat andere PS-bastion, waar Elio Di Rupo (PS) de grote man is. “De socialisten besturen deze stad nu al decennia. Het sociale bilan is catastrofaal. De werkgelegenheidsgraad is lager dan in Wallonië, de werkloosheidsgraad springt erboven.”
Bouchez zelf is erg tevreden met de move: “Dit is een van de eerste stappen om de MR te versterken in de grote steden. Ik heb er alle vertrouwen in dat hij een duidelijke lijn zal ontwikkelen ten opzichte van de PS-aanpak die niet meer werkt”, zo verklaart de MR-voorzitter in Le Soir.

Een lastige kwestie voor Vivaldi: Gaat België naar de VN-conferentie tegen racisme?

Op 22 september herdenkt de VN de twintigste verjaardag van de Durban-conferentie, die symbolisch in 2001 in Zuid-Afrika werd gehouden, om racisme wereldwijd aan te kaarten. In dezelfde periode als de jaarlijkse opening van de VN, moest het een hoogmis voor verdraagzaamheid worden.
Maar steeds meer landen sturen hun kat, omdat de conferentie erg controversieel is geworden omwille van harde standpunten ten opzichte van Israël. Tegenstanders noemen het ronduit “antisemitisch”. De lijst van afwezig landen is ondertussen indrukwekkend: De Verenigde Staten, Canada, Australië, maar evengoed een pak Europese landen waaronder Duitsland en Nederland en het Verenigd Koninkrijk.
Recent nog liet ook de Franse president Emmanuel Macron weten dat hij niet komt, om dezelfde reden. “Wij zullen het gevecht aangaan met alle vormen van racisme en er nauwlettend op toezien dat deze conferentie gehouden zal worden in de geest van de stichtende principes van de Verenigde Naties”.
In de Kamer heeft N-VA-Kamerlid Michael Freilich de regering al meermaals gevraagd naar haar positie. Maar voorlopig houdt minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) de lippen op elkaar. “Waar wacht deze regering nog op? Enerzijds seksisme, racisme en genderproblematiek aankaarten en anderzijds antisemitisme oogluikend vrij spel geven. Linkse wokers kunnen dat blijkbaar”, zo verklaarde Freilich aan Belga.
De N-VA wil dat de Belgische regering ook expliciet de conferentie boycot.