De federale regering gaat een cruciale week in: eindelijk moet het energiedossier geregeld worden. Daar dringen zowat alle regeringspartners op aan, na maanden van spanningen rond de sluiting van de kerncentrales. Vreemd genoeg gaf Groen-vicepremier Petra De Sutter net voor de cruciale finale ronde zelf aan dat de kerncentrales wél open kunnen blijven, wat meteen extra munitie was voor Georges-Louis Bouchez (MR). Die verklaarde ‘plan A’, de sluiting van alle zeven centrales, als “mislukt”, en eiste meteen dat twee centrales verlengd worden. Hij speelt hoog spel: ofwel MR, ofwel de groenen zijn zo straks onvermijdelijk de verliezer.

In het nieuws: Petra De Sutter zette zaterdag plots de deur op een kier.

De details: Opeens leek het alsof de kernuitstap op de helling kwam te staan.

• Zaterdagmorgen fronste menig coalitiepartner binnen Vivaldi de wenkbrauwen. Want op Radio 1 stelde de vicepremier van de groenen, Petra De Sutter, plots het volgende: “Als plan A wordt afgevoerd, dan moet er gekeken worden naar de bevoorradingszekerheid van plan B.” Had de vicepremier nu net de deur heel zachtjes geopend om alsnog twee van de jongste kerncentrales, Doel 4 en Tihange 3, open te houden?
• In het regeerakkoord staat immers duidelijk dat drie centrales in Doel en twee in Tihange, de oudsten, sowieso dichtgaan in 2025. Maar voor die twee centrales is er een mogelijkheid “als de bevoorradingszekerheid niet gegarandeerd is”. Plan A is alles sluiten, plan B is die twee toch openhouden.
• Meteen pikte iedereen het nieuws op: ook de groenen keken dus nog altijd naar ‘plan B’. Dat De Sutter ook stelde dat “we 100 procent zeker moeten zijn dat er voldoende bevoorrading is” en “dat is zo met de kernuitstap”, was een voetnoot die niet iedereen gehoord had. Bovendien had De Sutter nog het volgende toegevoegd: “De risico’s dat er niet voldoende bevoorrading zal zijn, lijken groter te zijn met de verlenging dan met de uitstap.”
• Ondertussen was Bouchez al een heel weekend campagne aan het voeren: aan elk medium dat hem een podium wilde geven, herhaalde hij dat de sluiting absurd zou zijn, en haalde hij het voorbeeld van Nederland aan, dat een stokoude centrale alsnog langer openhoudt, én twee nieuwe kerncentrales gaat bouwen.
• Op de Zevende Dag zondag was het nog eens vol gas: “Plan A is dood. De gascentrale van Vilvoorde is een té onzekere piste, zelfs als ze nog vergund wordt, gaan er zeker juridische stappen tegen worden ondernomen. Bovendien is de tijd kort. Het grote voordeel van plan B is dat de centrales er al zijn. Maar als we nu niets doen aan plan B, dan ga je dat ook onmogelijk maken.”
• Zo lijkt Vivaldi de cruciale week rond de kernuitstap in te gaan met de nodige chaos en plotwendingen in het dossier. Nochtans tikt de klok: zowat iedere partijvoorzitter van de coalitie bevestigde ons vorige week dat het dossier dit jaar geregeld moet worden. Dat moet dan deze week, want na kerst, zaterdag, gebeurt er niets meer.

Waarom die verwarring? De groenen letten goed op van niet ‘dogmatisch’ over te komen. Misschien wat te goed.

• Wie achter de schermen het dossier rond de kernuitstap volgt, twijfelt er geen seconde aan wat het standpunt van Groen en Ecolo was en is: alle centrales dicht. Punt.
• Meyrem Almaci en Jean-Marc Nollet, de voorzitters van Groen en Ecolo, hebben nooit doekjes gewonden rond wat volgens hen in de zomer van 2020 beslist is bij de vorming van Vivaldi: eindelijk zou uitgevoerd worden wat 20 jaar eerder door paars-groen beslist was, de centrales zouden sluiten.
• Een politieke realiteit dus, die echter in het regeerakkoord veel meer omzwachteld is verwoord: de deur werd minstens opengehouden om de twee jongste centrales te behouden. Maar zowel Nollet als Almaci waren daarover altijd duidelijk: het kon gewoon niet. Alleen hebben beiden goed de les onthouden uit die eerste regeerperiode van de groenen, in de regering-Verhofstadt I: de groenen moeten zich als ‘goede bestuurders’ gedragen, eerder dan als zeloten van hun eigen ecologische overtuigingen.
• En dus herhaalt bevoegd minister Tinne Van der Straeten te pas en te onpas dat haar aanpak “technocratisch” is, en dat ze onthecht van elke emotie gewoon rationeel beslist: “Move forward without drama“, is de slogan, al is dat in praktijk niet altijd de manier waarop haar erg assertieve communicatiecel omgaat met de pers.
• In praktijk houdt die groene positionering dus in dat vanuit Groen en Ecolo constant boodschappen te horen zijn die wat dissonant lijken met een kernuitstap, en die minstens telkens de deur op een kier houden. In de afgelopen weken klonken volgende boodschappen:
  • “Kernenergie is niet principieel uitgesloten“, als het maar “veilig en zonder afval kan”.
  • Bovendien zette men de deur open om “nieuwe centrales te willen onderzoeken”, al wilde men daarvoor wel de wet op de kernuitstap niet wijzigen.
  • “Als plan A wordt afgevoerd, moet gekeken worden naar plan B.“
• De vraag is of het verstandig is om die wat dubbelzinnige aanpak in de communicatie tot het bittere eind vol te houden. Want de tegenstand gaat ondertussen wél crescendo.

De essentie: Het verenigd front tussen MR en N-VA is ondertussen zo verenigd dat het bijna gênant is geworden. Maar het weegt wel op de discussie.

• Zoals gezegd was er Georges-Louis Bouchez, die in een hele rist van kranten en televisiestations dit weekend maar herhaalde dat de centrales moesten openblijven, daarbij gretig gebruikmakend van De Sutter haar ‘voorzet‘.
• Maar eens te meer leek Bouchez haast in symbiose te opereren met zijn copleitbezorger van nucleaire centrales: Bart De Wever (N-VA). Die schreef voor het eerst in jaren nog eens een opiniestuk voor De Standaard, waarin hij een paar opvallende passages opnam:
  • “Het regeerakkoord verbond Van der Straeten ertoe alle mogelijke denksporen te onderzoeken. Maar in realiteit heeft ze alleen de kernuitstap nagestreefd. Van enig voorbereidend wetgevend werk om een verlenging als noodoptie te ­behouden, is nooit sprake geweest. Noch werden de nodige studies uitgevoerd voor de milieueffectenrapportage of werd het scenario van verlenging besproken met de Europese Commissie”, zo viel hij frontaal de groene minister aan.
  • “Dat de premier als behoeder van het regeerakkoord de aanpak van de minister is blijven steunen in plaats van haar op haar plichten te wijzen, is schuldig verzuim“, sleurde hij ook premier Alexander De Croo (Open Vld) fors mee in bad. Dat laatste is misschien het enige waar De Wever en Bouchez nog over verschillen in dit dossier: de N-VA-voorzitter valt de premier openlijk aan, Bouchez ondermijnt hem alleen achter de schermen.
• Die symbiotische positie van Bouchez en De Wever maakt het overigens extra moeilijk in het dossier: als straks de kerncentrales alsnog openblijven, boekt niet alleen de MR meteen een gigantische overwinning, dan kan ook De Wever victorie kraaien. Maar als de MR in het zand bijt, zal de commentaar vanuit het N-VA-hoofdkwartier des te kritischer zijn.

Opvallend: CD&V, een cruciale schakel in de coalitie, lijkt in het dossier nu toch gas terug te nemen.

• Tegenover de MR staat al weken de Open Vld: de liberale familie is stevig verdeeld. Want De Croo heeft al bijzonder duidelijk gemaakt dat hij, anders dan Bouchez, achter zijn groene minister Van der Straeten staat, en gewoon komaf wil maken met het dossier, en ook met de kerncentrales.
• Maar eens te meer zijn onder anderen de socialisten maar ook andere regeringspartners niet bepaald gelukkig met de manier waarop de premier het dossier (niet) aanpakt: “Het gaat veel te traag, zo maak je jezelf als ploeg kwetsbaar. Waarom worden geen knopen doorhakt?”, zo vraagt een betrokkene zich af.
• Dat Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert na wat aarzeling bovendien begin december plots over de kerncentrales sprak als “een lijk dat je niet meer in leven kan houden“, maakte in elk geval elke onduidelijkheid ongedaan: voor Open Vld is het dossier afgesloten, de centrales moeten dicht.
• Maar de MR hoopt al langer stilletjes op CD&V. In de kern uitte vicepremier Vincent van Peteghem (CD&V) al eerder zijn bezorgdheid, vrijdag herhaalde hij die. Dat is een wat andere lijn dan voorzitter Joachim Coens (CD&V), voor wie de sluiting van alle centrales midden vorige week een gedane zaak leek.
• Vrijdag bracht premier De Croo het dossier op de kern, waar Van der Straeten de zaak toelichtte. Cruciaal daarbij was de vaststelling dat de nieuwe geplande gascentrale in Vilvoorde toch een grote factor van onzekerheid vormt. Niet alleen is er de weigering van Vlaamse minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) om te vergunnen. Zelfs als die vergunning er uiteindelijk toch zou komen, is bijna zeker het juridische verzet van anderen (buurtbewoners onder meer) te verwachten. De centrale blijft dus onzeker.
• Van der Straeten legde alternatieven voor: de wet rond de subsidies voor de gascentrales kan worden aangepast, waardoor diegenen die de subsidieveiling niet gewonnen hebben, dan alsnog een kans zouden krijgen. Het gaat om centrales in Seraing en Manage, twee keer in Wallonië dus. Dat is het zogenaamde ‘plan A-bis’.
• Meteen was duidelijk dat voor Van Peteghem niets vaststaat. Zo verwoordde hij het op de kern, en dat herhaalde hij zondag publiek: alles kan nog, plan A, plan A-bis … “En dan is er nog de piste B, met de verlenging van de kerncentrales. Er is nog geen enkele piste uitgesloten“, zo stelde hij.
• Deze week brengt premier De Croo de zaak normaal gezien op de kern. En dan valt het doek over het dossier.

Om ook te volgen: De Europese veldslag om kernenergie.

• Op de achtergrond in heel de Belgische discussie is het debat dat in Europa bezig is: wordt kernenergie door de Europese Commissie straks erkend als een ‘groene energiebron’ of niet?
• Dat is niet zomaar een semantische discussie, ze gaat om miljarden euro’s. Want in de Green Deal zijn enorme sommen voorzien om de transitie naar een groene economie te financieren en ondersteunen vanuit Europa. Maar de daarbij wil de Commissie uiteraard geen ‘greenwashing’: de investeringen moeten ‘echt’ zijn, in een heuse overgang naar een groener en CO2-neutraal Europa.
• Cruciaal is dus de vraag welke energiebronnen de Europese Commissie wil ondersteunen. Daarbij is er bikkelharde oorlog bezig, tussen enerzijds Frankrijk als grote voorstander van kernenergie in die mix, als ‘groene’ energiebron, en Oostenrijk als leider van de tegenstanders.
• De Fransen hebben een groepje van elf landen rond zich verzameld, waar ook landen als Polen toe behoren, die op die manier hopen om zelfs de deur open te zetten voor kernenergie en zelfs gascentrales, als het van de Polen afhangt.
• Lijnrecht daartegenover staat Oostenrijk, niet toevallig met de groenen daar in de regering. Die dreigen zelfs naar het Europees Hof te gaan, als de Europese Commissie kernenergie opneemt in hun pakket groene energiebronnen. Duitsland stond tot nu toe aarzelend aan de kant van Oostenrijk, maar met de nieuwe regering daar, waar ook groenen in zetelen, zouden zij zich wel eens veel feller gaan kunnen opstellen.
• De Commissie zelf kijkt naar de staatshoofden en regeringsleiders om de zaak op te lossen, in de Europese raad: het ligt te gevoelig voor de Commissie om dat op eigen houtje te doen.
• Hoe België precies in die discussie staat is niet helemaal duidelijk. Dat heeft mee te maken met de keuze die straks volgt voor de federale regering: als men echt nieuwe centrales wil “onderzoeken”, wat mogelijks deel van het compromis voor de regering-De Croo zal zijn, dan heeft dit land alle belang bij toegang tot mogelijke Europese subsidies.

Klassiek: Woensdag is er een Overlegcomité. Dat is uiteraard nu al goed voor voorpagina’s.

• Twee jaar van crisisbestrijding levert nog steeds dezelfde voorspelbare taferelen: telkens worden grote vergadermomenten belegd (vroeger een Veiligheidsraad, onder De Croo een Overlegcomité), waar dan beslist wordt over het lot van de 11 miljoen Belgen.
• Voorafgaand wordt dan al allerlei gelekt en gespind, zowel door politici als door de virologen en andere wetenschappers, die als BV’s door de Vlaamse media zweven, en te pas en te onpas opduiken om predicties te doen of huis-tuin-en-keukentips te geven zoals je dampkap laten draaien bij bezoek.
• Een vermoeiend mediaspektakel dus, dat niet bepaald doet denken aan goed en helder bestuur.
• We vatten voor u even samen wat woensdag zal geven, volgens de ‘insiders’: geen versoepelingen, want iedereen vreest de Omikron-variant, en de harde maatregelen bij de Nederlanders zetten toch een bepaalde toon op dat vlak. Anderzijds zal men ook niet drastisch gaan verstrengen, want men heeft ook in de Wetstraat begrepen dat er geen enkele ruimte is, laat staan politiek draagvlak, om opnieuw in te grijpen in het sociale leven en terug bubbels of andere restricties in te voeren.
• Much ado about nothing to decide dus, zo lijkt het woensdag te worden.

Ook genoteerd: Open Vld in Antwerpen blijft verbazen.

• De Antwerpse afdeling van de Vlaamse liberalen heeft haar trots ingeslikt, en de kandidatuur van Erica Caluwaerts, als enige schepen in het stadsbestuur, goedgekeurd.
• Dat zat eraan te komen: de grote tegenstander van Caluwaerts, die eieren voor haar geld koos, was de voormalige voorzitter van de Antwerpse liberalen, Bavo De Mol. Maar die stapte al op voor de leden dit weekend stemden: een teken aan de wand.
• Caluwaerts kreeg dus een meerderheid van de leden achter zich. Daarmee moest Willem-Frederik Schiltz (Open Vld) opnieuw vaststellen dat zijn draagvlak niet zo groot is: Schiltz had die tweede schepenpost, nochtans beloofd door de coalitiepartners N-VA en Vooruit, moeten krijgen.
• Maar de Open Vld stond met de rug tegen de muur in Antwerpen, en Caluwaerts verkoos alleen in het stadsbestuur te stappen.
• Tijdens de stemming, online, ging het andermaal mis: van de 106 lokale leden stemden er maar 85 en toen viel het systeem uit, zo weet Gazet van Antwerpen. Pijnlijk, maar op dat moment had Caluwaerts wel al een meerderheid gehaald: al 56 mensen hadden zich voor haar uitgesproken. Zo kwam er nog een laatste laagje drama om heel de zaak, die een kater laat voor de liberalen in de koekenstad.