Uit onderzoek van de Nederlandse publieke omroep NOS blijkt dat een onderzoekscentrum, gelieerd aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, gefinancierd wordt door China. Het centrum deed onderzoek naar de mensenrechtensituatie in China, en meer bepaald naar de onderdrukking van de Oeigoeren in Xinjiang.

Het onderzoekscentrum, het Cross Cultural Human Rights Center (CCHRC), hield er enige atypische conclusies op na. Zo stond op de website te lezen dat, na een studiereis naar de regio, “in de vier steden die we bezochten, de situatie niet zo grimmig is als in westerse rapporten wordt beschreven. Er is in deze regio zeker geen discriminatie naar Oeigoeren of andere minderheden toe.”

Uit verder onderzoek naar de financiering van het centrum, bleek echter dat zijn werking tot dit jaar volledig financieel afhankelijk was van de Southwest University of Political Science and Law van Chongqing in China. Universiteiten in China zijn dan weer gestuurd door de Chinese Communistische Partij, de overheid dus. Het CCHRC kreeg tussen 2018 en 2020 tussen de 250.000 en 300.000 euro per jaar van de universiteit in Chongqing.

Geruchten

Ook het figuur van de directeur van het centrum, hoogleraar mensenrechten Tom Zwart van de Universiteit Utrecht, gaat niet vrijuit, volgens het onderzoek. Zo maakt hij regelmatig mediaoptredens op de Chinese staatstelevisie en won hij al een prijs voor zijn bijdrage aan de Chinese rechtswetenschap. In een interview op de Chinese staatstelevisie vertelde hij: “We moeten het niet overlaten aan politici, en vooral niet westerse politici, om te bepalen wat wij denken over mensenrechten.”

Daarnaast strooide hij ook met lof voor de Chinese aanpak van mensenrechten: “De ontwikkeling van mensenrechten in China hoeft te worden gezien in de context van de binnenlandse omstandigheden, en moet geen kopie zijn van het westen.” Ook hoogleraar Peter Peverelli, die als medewerker actief is voor het CCHRC, bestempelt de onderdrukking van de Oeigoeren als “geruchten”.

Over die onderdrukking bestaat in het westen nochtans geen twijfel. Naar schatting één miljoen Oeigoeren, een Turkse minderheid in de Oost-Chinese regio Xinjiang, worden opgesloten in heropvoedingskampen. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International gaf zelf al aan dat dit cijfer naar haar idee en onderzoek lijkt te kloppen.

Reacties

De onthullingen brachten een stroom aan reacties teweeg, van zowat elke betrokkene. De VU Amsterdam geeft aan dat het onderzoekscentrum wel degelijk onafhankelijk werkt, maar dat het wel inziet dat “de combinatie van financiering uit China, uitlatingen van medewerkers en onvoldoende context op de website zorgt dat hierover twijfel is ontstaan.” Verder geeft de universiteit aan dat zelfs een schijn van afhankelijkheid van het onderzoek onacceptabel is, en dat maatregelen worden getroffen, zoals het terugstorten van de Chinese subsidies.

Ook Rob de Wijk, hoogleraar Internationale Betrekkingen, heeft zijn twijfels bij de subsidies van China, en vooral bij de televisieoptredens van directeur Zwart in China: “Je legitimeert op die manier een autocratisch regime. Die kunnen zeggen tegen hun eigen bevolking, zie je wel, in het Westen ondersteunen ze onze standpunten.” Volgens sinoloog Frank Pieke van de universiteit Leiden “moet Zwart helemaal geen geld uit China accepteren, omdat dit de schijn van afhankelijkheid wekt.”

Zwart zelf laat aan NOS weten dat hij, ondanks de Chinese financiering, onafhankelijk kan werken en dat hij regelmatig mensenrechtenschendingen in China aan de kaak stelt. Ook zegt hij dat in de situatie van de Oeigoeren wel degelijk mensenrechten worden geschonden, en dat hij daar ook aandacht voor vraagt in China.

(mah)