Dinsdagavond raakte bekend dat de 91-jarige Michail Gorbatsjov is overleden. Hij was de laatste president van de Sovjet-Unie en had een belangrijke bijdrage in het einde van de Koude Oorlog en van de Sovjet-Unie zelf. De internationale gemeenschap reageert op zijn dood.

Vanuit het Westen werd er vooral positief gesproken over de ex-Sovjetleider. Amerikaans president Joe Biden noemde hem “een bijzonder man”, en gaf aan dat hij grote bewondering had omdat Gorbatsjov zijn land richting hervormingen duwde. “Dit waren handelingen van een zeldzame leider, iemand die zag dat een andere toekomst mogelijk was. Ook had hij de moed om zijn volledige carrière op het spel te zetten om dat te verwezenlijken. Het resultaat was een veiligere wereld en meer vrijheid voor miljoenen mensen”, wist de Amerikaanse leider.

Uniek staatsman

Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, zit op dezelfde lijn. “Gorbatsjov was een uniek staatsman die de loop van de geschiedenis heeft veranderd. De wereld heeft een groot leider verloren, een toegewijde bruggenbouwer en een onvermoeibare advocaat voor de vrede. Zijn dood stemt mij bijzonder triest”, deelde Guterres mee op Twitter.

Ook vanuit het Verenigd Koninkrijk liepen steunbetuigingen binnen voor Gorbatsjov. Zowel Boris Johnson, voorlopig nog premier en voorzitter van de Conservative Party, als zijn Labour-tegenhanger Keir Starmer prezen de ex-Sovjetleider voor zijn moed en daadkracht. De Franse premier Emmanuel Macron noemde hem “een man van vrede”, terwijl Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen op datzelfde platform Gorbatsjov’s nalatenschap omschreef als “iets dat we nooit zullen vergeten.”

Was hij wel de grote verzoener?

In Rusland was de reactie een pak koeler. Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov liet aan persagentschap Interfax weten dat dictator Vladimir Poetin “zijn innige deelneming” betuigt aan Gorbatsjov. “Hij zal morgen een telegram met zijn rouwbeklag sturen naar zijn familie en vrienden”. Pro-Poetinist Vitaly Milanov, parlementslid in Rusland, noemde het symbolisch dat Gorbatsjov stierf “in het jaar dat de wereldorde uit elkaar valt”. Hij voegde eraan toe dat Gorbatsjov’s nalatenschap “erger was voor Rusland dan Hitler”.

Door westerse politici, historici en journalisten wordt Gorbatsjov vooral gezien als een verzoener, die mee bouwde aan de vrede (die nadien door zijn uiteindelijke opvolger Poetin weer werd verwoest). In Oost-Europa, meer bepaald de landen waar het voormalige Warschaupact gold, is er echter een wrange nasmaak na Gorbatsjovs passage op Ruslands hoogste politieke zetel. Oost-Europa-expert Sergej Sumlenny schrijft op Twitter:

“Gorbatsjov probeerde de Sovjet-Unie tot op het allerlaatste moment te redden. Hij is persoonlijk verantwoordelijk voor de bloedbaden in Riga en Tblisi (in de nadagen van de Sovjet-Unie probeerden minderheden af te splitsen van het rijk, Gorbatsjov liet het leger hardhandig ingrijpen, red.), en probeerde de kernramp van Tsjernobyl in de doofpot te stoppen. Zijn enige input in het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, is het feit dat hij zwak was, en niet de kampioen van de vrede”.

Ook Oekraïens onderzoeksjournalist Danylo Mokryk plaatst enkele kanttekeningen bij de nalatenschap van Gorbatsjov. “Hij liet meer dan 100.000 kinderen marcheren door Kiev op 1 mei 1986 (enkele dagen na de kernramp honderd kilometer verderop). De kernramp werd in de doofpot gestopt.”

(lb)