Iran heeft in verschillende steden het internet afgesloten en de toegang tot platforms als Instagram en WhatsApp geblokkeerd, in een poging een groeiende protestbeweging in te dammen die op sociale media steeds meer momentum wint. 

De protesten, die op 16 september ontstonden na de dood van een 22-jarige Koerdische vrouw in hechtenis van de politie, lijken niet af te nemen. Afgelopen week staken demonstranten in verschillende steden politiebureaus en voertuigen in brand. Ook kwamen er berichten binnen van heftige confrontaties tussen demonstranten en de Iraanse ordediensten. 

Op videobeelden is te zien hoe politievoertuigen worden bekogeld met brandbommen en hoe groepen agenten door protestanten worden verjaagd. Volgens een officiële telling zijn er tot nu toe 41 mensen omgekomen bij de onrusten, maar mensenrechtengroeperingen en andere waarnemers suggereren dat het aantal waarschijnlijk hoger ligt nu de protesten zich hebben uitgebreid doorheen het land.

Iraanse staatsmedia meldden dat afgelopen week dat de betogingen zich hadden verspreid over 15 steden, waarbij de politie traangas gebruikte en arrestaties verrichtte om groepen protestanten uiteen te drijven. Om de verspreiding van het protest in te dammen, sloot de Iraanse overheid de toegang tot het internet in delen van het land af.

Sociale media spelen belangrijke rol

“De uitschakeling van het internet moet worden begrepen als een uitbreiding van het geweld en de repressie die in de fysieke ruimte plaatsvindt”, zei Azadeh Akbari, een onderzoeker van cybersurveillance aan de Universiteit Twente in Nederland. “Sociale media zijn existentieel voor de mobilisatie van demonstranten, niet alleen om bijeenkomsten te coördineren, maar ook om verzetsdaden te versterken.”

Aan The Guardian vertelt een Twittergebruiker uit Iran dat de video’s “zeer waardevol zijn”. Ze voegde eraan toe dat de video’s van politiegeweld tegen demonstranten mensen in verschillende steden motiveert om in actie te komen. Ook staat het haar toe om online deel te nemen aan protesten, die normaal gezien op straat bruut onderdrukt worden.

“Het is erg moeilijk voor het regime om de video’s die naar buiten komen te controleren. Veel mensen plaatsen ze niet op sociale media, maar verspreiden ze in bijvoorbeeld WhatsApp-groepen. De demonstraties vinden tegelijkertijd plaats in de fysieke ruimte én in cyberspace.”

Dat sociale media een van de belangrijkste instrumenten zijn voor activiteiten tegen het regime bevestigt Shaghayegh Norouzi. “Platforms als Instagram werden de afgelopen jaren de virtuele straat, waar we kunnen samenkomen om te protesteren, omdat het niet mogelijk was om dat in het echte leven te doen.” Norouzi is een Iraanse campagnevoerder tegen gendergerelateerd geweld die in ballingschap in Spanje leeft. 

Angst voor herhaling van 2019

Toen de Iraanse autoriteiten in 2019 de stekker uit het internet trokken naar aanleiding van protesten tegen de regering, had de internationale gemeenschap moeite om de wrede repressie onder de burgerbevolking te volgen.

“Tijdens de laatste protesten (van 2019, red.) heeft de regering het internet dagenlang afgesloten. In die tijd werden demonstranten gedood en gearresteerd”, zegt Norouzi. 

De bevolking van Iran was destijds de straat opgegaan om te demonstreren nadat de brandstofprijzen van de ene op de andere dag met maar liefst 300 procent waren gestegen. De New York Times meldde dat “tussen de 180 en 450 mensen, en mogelijk meer” werden gedood. Veel van de gebeurtenissen in het land destijds gingen echter verscholen onder een deken van onzekerheid, aangezien het internet er dagenlang niet werkte. 

Geschiedenis herhaalt zich

Nu vrezen sommigen dat de geschiedenis zich zal herhalen, aangezien mobiele netwerken grotendeels zijn platgelegd. En Meta heeft bevestigd dat Iraniërs problemen hebben met de toegang tot sommige van zijn apps, waaronder WhatsApp en Instagram. Experts zien een patroon vormen, vergelijkbaar met 2019.

Alp Toker, de directeur van Netblocks, zei tegen nieuwsdienst CNN dat “de gevolgen van deze verstoringen niet kunnen worden overschat”. Eerder deze week zei Netblocks dat het Iraanse volk nu onderworpen is aan “de strengste internetbeperkingen sinds het bloedbad van november 2019”. 

“Het verlies van de toegang tot internet is een centrale angst geworden die in de hoofden van de Iraniërs is gegrift. Vooral na 2019”, zegt Toker.

(ns)