“Het is voor een vliegtuig door het enorme gewicht een enorme uitdaging om op te stijgen. De zwaartekracht wil die toestellen op de grond houden. Om de zwaartekracht te overwinnen, moeten de toestellen opwaartse kracht – de atmosfeer die het vliegtuig omhoog duwt – genereren. Daarbij speelt temperatuur een belangrijke rol. Lucht die opwarmt, zet uit, zodat het aantal beschikbare moleculen om het vliegtuig omhoog te duwen vermindert.

Paul Williams, hoogleraar atmosferische wetenschappen aan de universiteit van Reading in het Verenigd Koninkrijk.

• Kortom, hoe hoger de temperatuur, hoe minder draagkracht het vliegtuig onder zijn vleugels heeft om te kunnen opstijgen. Die draagkracht neemt af met 1 procent per temperatuurstijging van 3 graden.
• Daar knelt nu net het schoentje. We worden meer en meer geconfronteerd met extreme hittepieken. Volgens Williams, geciteerd door CNN, heeft een vliegtuig bij 20 graden iets minder dan 2.000 meter baan nodig om genoeg snelheid en opwaartse draagkracht te genereren om op te stijgen, maar bij 40 graden heeft het toestel 2.500 meter nodig.
• Het probleem is des te zorgwekkender voor luchthavens die zich op een grote hoogte bevinden, waar de lucht van nature al dunner is. De banen zijn ook korter om topologische redenen, waardoor het vliegtuig minder ruimte heeft om te versnellen.
• De Britse onderzoeker en zijn team hebben de situatie op de Griekse luchthavens sinds de jaren ’70 bestudeerd. Die hebben vrij korte start- en landingsbanen vanwege het ruige terrein. Daarenboven worden de vliegtuigen aldaar geconfronteerd met grote temperatuurverschillen. De opwarming van de aarde veroorzaakt ook een afname van de dominante windpatronen in sommige gebieden.
• “We hebben ook een afname van de tegenwind langs de baan gezien met 2,3 knopen per decennium,” zei Williams. “Tegenwind is gunstig voor het opstijgen, en er zijn aanwijzingen dat klimaatverandering de zogenaamde ‘global stilling’ veroorzaakt, waardoor de wind lijkt af te nemen.”

Eén passagier per jaar minder

• Wetenschappers hebben berekend wat deze veranderingen in temperatuurgemiddelden en windpatronen precies betekenen voor het luchtverkeer. Volgens hen zullen die onder meer leiden tot een tastbare vermindering van het maximale startgewicht. Dat is wat een vliegtuig zonder onnodig risico kan vervoeren.

“We hebben vastgesteld dat het maximale startgewicht elk jaar met 127 kilogram is verminderd, wat ongeveer overeenkomt met het gewicht van een passagier en zijn koffer, oftewel één passagier per jaar minder.”

Paul Williams

• Sinds de invoering van het A320-toestel in 1988 tot 2017 zou het maximale startgewicht van dat vliegtuig met meer dan 2.000 kilogram zijn verminderd op de nationale luchthaven van het eiland Chios, de belangrijkste luchthaven in het onderzoek, met een startbaan van net geen 1.500 meter.
• Tijdens sommige periodes van warm weer hebben grote internationale luchthavens het maximale startgewicht verlaagd, zoals in Londen in 2018, waardoor veel reizigers niet konden vliegen.

(ns/mah)