Het vreemde ballingschap van Russen

Volgens de propagandamachine van het Kremlin is de helft van de Russen die naar het buitenland zijn gevlucht om de oorlog te ontlopen, al teruggekeerd naar huis. Deze verklaring zou echter een sterke overdrijving zijn, volgens een onderzoek van de Financial Times.

• De migratiebeweging uit Rusland is de grootste exodus die het land heeft meegemaakt sinds de val van de Sovjet-Unie. Het is echter moeilijk te vergelijken met andere recente golven van emigratie over de hele wereld, om economische of politieke redenen.
• Daarom bestudeert het Europees Universitair Instituut in Firenze het fenomeen nauwgezet in een reeks onderzoeken. Deze schatten dat ongeveer 15 procent van de ondervraagde Russen naar Rusland is teruggekeerd. Het is belangrijk op te merken dat deze Europese enquêtes geen betrekking hebben op alle ballingen wereldwijd. Dit is veel minder dan de 50 procent die Poetin beweerde, maar nog steeds aanzienlijk.
• Houd er rekening mee dat dit niet altijd permanente terugkeer betreft. Velen keren terug om zaken te regelen of hun eigendommen te beheren, met de hoop snel weer te vertrekken.
• Over het algemeen keren degenen die om politieke redenen zijn vertrokken – voorafgaand aan de oorlog of aan het begin ervan – minder vaak terug dan degenen die de mobilisatiegolf van afgelopen najaar ontvluchtten. Sindsdien heeft Poetin beloofd dat er geen tweede golf zal zijn.
• De belangrijkste reden voor terugkeer blijft echter de moeilijkheid om elders een nieuw leven op te bouwen, met name op financieel gebied.

Levenskwaliteit en de behoefte aan normaliteit

“Dit is zeker geen klassieke economische migratie. Dit zijn mensen die zeer bekwame specialisten in Rusland waren en nu geld, status… verliezen. Voor velen neemt de kwaliteit van leven af in het buitenland.”

Dit is een kans die de propagandamachine van het Kremlin niet heeft laten liggen. Vyacheslav Volodin, voorzitter van de Staatsdoema van Rusland, beweerde zelfs dat de Tsjechische president Petr Pavel Russische emigranten in ‘concentratiekampen’ wilde plaatsen. Dit is natuurlijk een zeer vrije interpretatie van de ongelukkige opmerkingen van Pavel over ‘surveillance’ van Russische burgers door zijn veiligheidsdiensten. Maar de schade is aangericht en biedt de mogelijkheid om het Westen nog meer als vijand van Rusland af te schilderen. Dit stelt de regering ook in staat om een normaal model te presenteren aan een deel van de bevolking dat ze proberen af te schermen van de oorlog: de welvarende stadsbevolking. Zij worden over het algemeen gespaard van wervingscampagnes.

Ondergedompeld in andere conflicten

• Toch keren Russen die terug naar hun thuisland niet per se terug uit Europa. De meerderheid van de ballingen is vertrokken naar voormalige Sovjetbloklanden zoals Armenië, Georgië of Kazachstan, waar ze geen visum nodig hebben. Anderen, minstens 35.000, hebben Israël gekozen.
• Voor deze laatsten wordt de vraag om terug te keren des te urgenter, aangezien ze zich niet langer veilig voelen in de Joodse staat, die in een oorlog is verwikkeld met Hamas.
• Dit geldt ook voor degenen die naar Armenië zijn vertrokken en te maken hebben met Azerbeidzjan. Over het algemeen groeit het anti-Russische sentiment in de Kaukasus. Dit komt door het gebrek aan steun van Moskou voor Erevan, de Armeense hoofdstad, maar ook in Georgië, waar een deel van het land nog steeds door Rusland wordt bezet.