De Europese Unie zet een nieuwe stap richting een gezamenlijke defensie. Deze week bespreken de Europese ministers van Financiën een voorstel voor een gemeenschappelijk defensiefonds dat militair materiaal aankoopt, beheert én uitleent aan lidstaten. Het plan komt er in een context van toenemende militaire dreiging vanuit Rusland en een gefragmenteerde Europese defensiestructuur.

Het voorstel voor het intergouvernementeel defensiefonds werd uitgewerkt door de invloedrijke denktank Bruegel en zou een fundamentele hervorming betekenen van het Europese defensiebeleid. In plaats van dat elk land apart zijn tanks, raketten en drones aankoopt, zou het fonds strategische middelen kopen en bezitten. Lidstaten zouden dan een vergoeding betalen voor het gebruik ervan.

Het grote voordeel? Lidstaten kunnen investeren in defensie zonder dat die uitgaven hun nationale schuld verhogen, iets waar landen zoals Italië, Frankrijk en België mee worstelen.

Fragmentatie maakt Europa zwakker

De huidige Europese defensiemarkt is allesbehalve efficiënt. Landen kopen vooral nationaal, de bestelvolumes zijn klein en technologieën zijn vaak niet compatibel. Daardoor zijn Europese legers niet alleen versnipperd, maar ook veel minder goed uitgerust dan bijvoorbeeld het Russische leger. Bovendien blijft Europa afhankelijk van de Verenigde Staten voor militaire veiligheid.

Volgens Bruegel is het dringend tijd voor een radicale integratie van de defensiemarkten. Enkel zo kunnen de kosten omlaag, de efficiëntie omhoog en innovatie sneller worden opgeschaald. Het simpelweg opvoeren van de militaire bestellingen, zonder iets te doen aan de onderliggende fragmentatie, zou de prijzen alleen maar opdrijven.

EDM: de nieuwe NAVO-light?

Er liggen momenteel twee pistes op tafel om dat integratieproces te versnellen. Ofwel krijgt het bestaande Europees Defensieagentschap extra bevoegdheden én een leeninstrument, ofwel wordt er een volledig nieuw Europees Defensie Mechanisme (EDM) opgericht. Die laatste optie krijgt de voorkeur van Bruegel.

Het EDM zou volgens het model van het Europees Stabiliteitsmechanisme functioneren, met een eigen budget, bevoegdheden en ledenstructuur. Het zou strategisch materiaal kunnen aankopen – zoals gevechtsdrones of militaire satellieten – en uitlenen aan lidstaten tegen betaling.

Een belangrijk pluspunt van dit systeem is dat ook democratieën buiten de EU, zoals het Verenigd Koninkrijk, kunnen deelnemen. Tegelijk kunnen lidstaten die minder enthousiast zijn over verdere defensie-integratie ervoor kiezen om niet mee te doen.

Wat betekent dit voor België?

Voor een land als België, dat traditioneel weinig investeert in defensie, zou een gedeeld fonds zoals het EDM een uitweg bieden. Door collectief te investeren in cruciale militaire middelen krijgt België toegang tot moderne technologieën zonder zelf grote budgetten vrij te moeten maken.