EU-lidstaten moeten homeopathische middelen niet meer toestaan zolang werking en veiligheid niet zijn aangetoond. Dat staat in een advies van de overkoepelende Europese adviesraad van wetenschapsacademies (EASAC). De markt voor homeopathische geneesmiddelen in Europa groeit ieder jaar met zo’n 6%. In 2015 zette de sector ruim 1 miljard euro om in de Europese Unie. Maar er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat homeopathie werkt voor welke ziekte dan ook.

De European Academies Science Advisory Council EASAC bestaat uit de verschillende Nationale Academiën van Wetenschappen van de EU-lidstaten. De EASAC zorgt voor een samenwerking tussen deze Academiën met als doel de Europese beleidsmakers op een wetenschappelijke manier te adviseren. Dat advies is niet bindend, maar, het is wel belangrijk en wordt doorgaans gevolgd in het beleid dat de EU uitstippelt.

Volgens de raad is er bij homeopathie in sommige gevallen wellicht sprake van een placebo-effect, maar is er geen enkel wetenschappelijk bewijs dat homeopathische middelen werken.

Homeopathie is een behandelingsmethode die in de achttiende eeuw is ontwikkeld door de Duitse arts Hahnemann. Hij stelde dat een stof die bij gezonde personen bepaalde symptomen kan veroorzaken, patiënten met dezelfde symptomen kan genezen. De stof moet dan worden toegediend in zeer zwakke, verdunde en door schudden gepotentieerde doses.

Homeopathische geneesmiddelen worden bereid op basis van een zogenaamde oertinctuur, een stof die doorgaans verdund en gepotentieerd is. Oertinctuur kan van dierlijke, plantaardige, minerale of chemische oorsprong zijn.

De strenge normen van het FAGG. Right

Homeopathische geneesmiddelen die in België op de markt worden gebracht, moeten gemeld worden bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG), dat de middelen onderwerpt aan een procedure van registratie of vergunning voor het op de markt brengen. “Voor ze in de handel komen, moeten ze aan strenge normen beantwoorden”, staat er op de website van het FAGG.

Homeopathische geneesmiddelen moeten worden gefabriceerd door erkende bedrijven of door een apotheker. Alleen apotheken mogen homeopathische geneesmiddelen verkopen in ons land.

Dat het FAGG stelt dat die homeopathische middelen die je bij ons kan kopen in de apotheek dus getest zijn en “aan strenge normen beantwoorden” is best grappig. Want de realiteit is, dat als je homeopathische middelen gaat testen zoals je dat doet voor andere geneesmiddelen, die nooit door die test zouden geraken. Reden: je kan gewoon niet aantonen dat ze werken.

Het advies van EASAC adviseert dat homeopathische middelen moeten voldoen aan dezelfde eisen als reguliere geneesmiddelen. Als niet op wetenschappelijke wijze kan worden onderbouwd dat een dergelijk middel werkt, moet er geen registratie worden afgegeven door controle-instanties, zoals het FAGG.

De realiteit is dat het FAGG helemaal niet controleert of homeopathische middelen werken. Ze worden alleen gecontroleerd op veiligheid en niet op werkzaamheid. In de praktijk betekent dat homeopathische middelen dus niet aan dezelfde eisen te voldoen als reguliere geneesmiddelen. Maar, desalniettemin wekt het FAGG die indruk, door ze bijvoorbeeld alleen door apothekers te laten verkopen.

Big money for big BS

Er spelen ondertussen ook wel grote economische belangen. De markt voor homeopathische geneesmiddelen in Europa groeit ieder jaar met zo’n 6%. In 2015 zette de sector ruim 1 miljard euro om in de Europese Unie. En die markt is voor 70% in handen van slechts vijf bedrijven.

Niemand kan exact zeggen hoeveel mensen in ons land zich laten verleiden tot homeopathie. Volgens sommige enquêtes heeft de hele van de gezinnen al eens homeopathie gebruikt. Een studie van het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg had het over 4% van de bevolking dat het voorbije jaar een homeopaat had bezocht, terwijl opiniepeilingsinstituut IPSOS schatte dat 40% van de gezinnen er een beroep op deed. In bijvoorbeeld Duitsland en Frankrijk ligt dat percentage rond de 13%.

In 2013 zorgde toenmalig gezondheidsminister Laurette Onkelinx dat homeopathie gereglementeerd werd, wat een goeie zaak was, maar, en dat was een slechte zaak, ze zorgde daarmee ook voor de erkenning van homeopathie.

Homeopathie beoefenen kan sinds de wet Onkelinx in ons land enkel door artsen, tandartsen en vroedvrouwen, en dat enkel als aanvulling op hun zorgberoep. Elke homeopaat moet over een diploma homeopathie van universitair of hoger onderwijs beschikken, wat neerkomt op minstens 600 uur theorie en 200 uur stage.

Maar, en dat is en blijft het probleem: er is geen enkele wetenschappelijke basis voor homeopathie, dus, hoe kan je in godsnaam aan universiteiten en hogescholen geloofwaardig cursussen daarover organiseren?

“Er kunnen niet twee vormen van geneesmiddelen, conventioneel en alternatief, bestaan. Er zijn geneesmiddelen die adequaat zijn getest en er zijn middelen waarbij dat niet is gebeurd”, zegt ook de EASAC.

Kosten

De adviesraad concludeert dat in veel landen de controle op gebruik en promotie van homeopathische middelen te wensen overlaat als zo’n middel eenmaal is geregistreerd. Met de rijzende zorgkosten in veel landen in het achterhoofd adviseren de wetenschappers bovendien om homeopathische middelen en methodes niet langer te vergoeden.

In ons land worden homeopathische middelen alleen terugbetaald als het ziekenfonds waar je bij bent aangesloten beslist heeft dat te doen. Maar, de raadplegingen van de erkende artsen die ze voorschrijven, worden wél systematisch terugbetaald.

Marketing en promotie van homeopathie zorgen daarnaast voor risico’s voor de patiëntveiligheid. Het promoten van de niet fatsoenlijk onderbouwde en niet werkende homeopathische middelen brengt bovendien als groter gevaar met zich mee dat het publieke vertrouwen in de wetenschap wordt ondermijnd.

Al die dingen leiden tot maar én optie volgens de Europese adviesraad: het aan de man brengen van homeopathie mag niet meer worden toegestaan. Tijd om een einde te maken aan die kwakzalverij dus.