De Europese Commissie stelt nieuwe regels voor het internet voor, onder impuls van de telecomlobby. Die laten providers toe te bepalen welke diensten en services voorrang krijgen op het internet, welke sites en applicaties sneller en trager tot bij de gebruiker komen. Dat kan een enorme impact hebben op internet zoals we het kennen: Skype, YouTube of gelijk wat de telecomsector niet aanstaat, zou plots veel trager kunnen lopen.
Brussel, begin december. De balzaal van het dure Le Châtelain Hotel zit helemaal volgepakt. Mannen in strakke, zwarte maatkostuums en glanzend zwartlederen schoenen, vrouwen in mantelpakjes en met handtasjes die vlot boven de duizend euro gaan. De zaal is zwanger van dure luchtjes. Uit de hotellobby klinkt goedkope kerstmuziek. Hier aan de Louisalaan, op een boogscheut van de Europawijk in Brussel, verzamelt drie dagen lang het kruim van de Europese telecomwereld voor het jaarlijkse congres van hun belangenvereniging ECTA. En koningin van dit driedaags bal: EU-Commissaris Neelie Kroes, die de ‘keynote’-toespraak komt geven.
“We gaan voor een gebalanceerde aanpak, met maatregelen die de connectiviteit op ons continent moeten verzekeren”, zegt Kroes tijdens haar speech. Het publiek, telecombazen, advocaten en lobbyisten, knikt instemmend. Ze vertelt een bekend verhaal: de Europese telecomsector is gefragmenteerd, concurrentie van Amerikaanse technologiegiganten maakt het moeilijk. “We hebben vaste en mobiele breedband nodig voor onze economie. En dus hebben we een sterke, gezonde telecomsector nodig, die kan innoveren en investeren.” Nauwelijks verhulde codetaal voor: we hebben jullie eisen en wensen goed gehoord.
Kroes heeft de telecomsector hard nodig. Ze wil er in de laatste zes maanden van deze Europese Commissie nog snel een maatregel doorduwen die haar erfenis zal bepalen: alle roamingkosten (extra betalen voor bellen in het buitenland met je mobieltje) tussen Europese landen moeten afgeschaft. Een gigantisch cadeau voor de Europese burger die straks naar de stembus moet. En 4 miljard minder inkomsten voor de telecom-giganten. Die stuurden de afgelopen maanden allemaal hun lobbyisten naar de Commissaris: die 4 miljard hoort immers gecompenseerd.
Principes van open net uitgehold
Het gevolg is dat haar roamingvoorstel ook wat lekkers bevat voor de telecomlobby: de regelgeving over netneutraliteit. Want als die wordt goedgekeurd geeft ze de grote telecomspelers de kans om dataverkeer over hun netwerken veel meer naar de hand te gaan zetten: het internet zoals we dat vandaag kennen zou fundamenteel veranderen. Nu werkt het net volgens het principe van ‘best effort’: alle data die via gelijk welke kabel of glasvezel wordt gestuurd wordt in pakketten opgedeeld en zo snel en simpel mogelijk gestuurd. Iedereen gelijk voor de wet, via de simpelste route, en zowel voor surfers als voor websites: ‘best effort’ voor allemaal. Maar dat principe zou uitgehold worden.
Telecomspelers, die de kabels en glasvezels in handen hebben, zouden zelf snelheid en toegang kunnen gaan regelen en zo bepaalde organisaties, sites, diensten gaan bevoordelen en anderen benadelen. In die laatste categorie zitten diensten zoals Skype (eigendom van Microsoft), dat heel de lucratieve business van langeafstandsbellen aanvreet. Via spotgoedkope internetverbindingen laat Skype vandaag langeafstandscommunicatie toe die vroeger ondenkbaar was.
Onrechtstreeks is Skype ervoor verantwoordelijk dat de consument vandaag al een voorproefje krijgt van hoe internet zonder netneutraliteit er kan uitzien. In grote internationale hotels, die vroeger gigantische winsten boekten met internationale telefoongesprekken van gasten die belden naar het thuisfront, is internet vaak niet meer netneutraal. Het wifi-netwerk van die hotels zet Skype en dergelijke communicatie-toepassingen helemaal achteraan in de rij bij dataverkeer. Je hebt dan wel toegang tot het net in je hotelkamer, maar de verbinding is plots te traag om nog comfortabel én uiteraard gratis te bellen. En wat geldt voor grote hotelketens, geldt in veel grotere mate voor de telecombedrijven zelf: ze zoeken manier om terug te vechten.
Binnen de Commissie geven topambtenaren toe dat de nieuwe wetgeving de telecomsector daar nu de wapens voor in handen wilt geven. “De laatste maanden hebben we een hele stoet lobbyisten en belanghebbers van de telecom zien passeren bij Kroes. De ene na de andere kwam klagen dat ze miljoenen inkomsten zouden verliezen”, zegt een Europees topambtenaar in de Commissie. Een andere bevestigt: “Zo is haar op een bepaald moment in het oor gefluisterd dat een nieuwe regeling rond netneutraliteit het glijmiddel zou kunnen zijn om de afschaffing van de roaming erdoor te krijgen.”
Roaming betekent in het Engels letterlijk ‘rondzwerven’ en gebeurt wanneer je met je mobiel toestel gebruikmaakt van een ander telecom-netwerk dan dat waarop je aangesloten bent. Typisch is dat in het buitenland. In principe betaal je dan een extra kost voor uitgaand en inkomend bel- en dataverkeer aan het bedrijf wiens netwerk je op dat moment gebruikt. Die tarieven zijn extreem ondoorzichtig, en vaak dus ook extreem duur. Bovendien is het hele principe van extra betalen als buitenlander voor telefonie in een Europees land strijdig met het hele Europese principe van één vrije markt. Die ‘anomalie’ aanpakken is duidelijk politiek interessant: alle Europeanen die regelmatig in het buitenland vertoeven zullen dit voelen aan hun gsm-factuur.
“Kroes denkt met dit voorstel het Europees Parlement te manipuleren om een breed gamma aan nieuwe wetgeving te aanvaarden. Net voor de verkiezingen ligt er een Commisssie-voorstel op tafel dat het principe van netneutraliteit zou doden, met globale repercussies”, zegt Joe McNamee, de directeur van European Digital Rights, een ngo die burgerrechten in het digitaal tijdperk wil beschermen.
De voorvechters van ‘internetvrijheid’ staan met getrokken messen tegen het voorstel van Kroes. “De politieke context is simpel. Het beleid van Kroes, die de ‘sexy’ portefeuille van digitalisering beheert, is gewoonweg een mislukking. Haar termijn loopt ten einde en ze heeft een pluim op haar hoed nodig. Dat wordt het afschaffen van die roaming, inkomsten waarvan de telecomsector nooit serieus zou kunnen denken dat die nog lang zouden blijven bestaan. Alleen is de prijs die wij als burgers nu dreigen te betalen gigantisch”, zegt McNamee.
Het wetsvoorstel dat de Commissaris eind 2013 indiende bij het Europees Parlement schaft de roaming in Europa dus definitief af. En tegelijk kondigt ze het netneutraliteit als algemeen principe af in diezelfde wettekst. Een goede zaak zou je denken. Niet zo, licht de topambtenaar van de Commissie toe: “Het principe is niet geformuleerd als recht voor de consument, maar als een plicht. Een gemoduleerde plicht voor de provider. Dat is een totaal ander uitgangspunt. Want dan kan je van alles gaan toevoegen en weglaten bij die ‘plicht’. Als je Kroes haar voorstellen goed leest en de business kent, dan zeg je amai.”
“Het ironische is dat Kroes met haar voorstel nu soortgelijke problemen gaat creëren die ze in de telefonie met roaming net afschaft”, zegt McNamee. Internetproviders gaan ‘toegang’ tot hun klanten verkopen en sites die meer betalen sneller toegang geven. De consument zelf kan natuurlijk daarover zijn beklag doen, alleen, hoe krachtig staat die tegenover grote telecomspelers? “Transparantie rond die regels van toegang, zoals die nu in het wetsvoorstel zit, zal niet werken. Kijk naar de transparantie rond tarieven: telecom-operatoren zijn erg goed geworden om mensen te misleiden met allerlei formules en abonnementen.” Een issue zoals net-neutraliteit is niet meteen een duidelijke bekommernis voor de gemiddelde consument, is de vrees van de ngo’s.
De echte strijd die op de achtergrond speelt is bovendien ook niet zozeer die tussen telecombedrijven en de consument – al dreigt die laatste wel de prijs te betalen. Het is het conflict tussen de (vaak Amerikaanse) technologiegiganten zoals Google en Microsoft enerzijds en de Europese telco’s anderzijds. De laatsten lijken hopeloos verdeeld: zo’n 100 operatoren zijn actief, gemiddeld zo’n 3 à 4 per lidstaat. Overigens is ‘klein’ relatief in deze: Belgacom, Telenet, Mobistar en Base zijn geen dwergen. Maar daar tegenover staan de technologiereuzen die in rotvaart heel de sector op haar kop zetten. Zo bedreigt Google via zijn kanaal Youtube heel de televisie business waarvoor veel Europese telecombedrijven het kabelsignaal dragen, en is Skype van Microsoft een doodsteek in het hart van de winstgevende langeafstand telefonie.
Een deel van de Europese parlementsleden gelooft dat dit voorstel ‘Europese’ bedrijven zoals France Telecom en Telefonica kan helpen in hun strijd tegen de Amerikanen. “Het voorstel van Kroes is exact wat de telecom-industrie wenst: een tekst met genoeg achterpoortjes om hen erg winstgevende maatregelen te laten nemen om internetverkeer te gaan regelen. Een anachronisme, want zo creëer je een gigantisch probleem dat op dit moment nog niet bestaat”, zegt McNamee.
Kroes en haar medewerkers werden verschillende keren gecontacteerd met de vraag om een reactie. Behalve een e-mail die beloofde te antwoorden, kwam er niets.
Op het congres van de telecom-lobby in Brussel begin december stak één gastspreker fel af tegen de andere specialisten op het podium, tijdens een van de vele (langdradige) paneldebatten: Amelia Andersdotter. Met haar 26 jaar is de Zweedse het jongste Europese Parlementslid in Europa, ze vertegenwoordigt de Piratenpartij, die pleiten voor open en vrij internetverkeer – de telecom-lobby is verstandig genoeg om op haar congressen ook duidelijke tegenstanders uit te nodigen.
“De laatste jaren heeft de Europese Commissie vooral gefocust op steun voor grote, West-Europese telecombedrijven. Ze hoopt dat die de kar van de innovatie graan trekken, maar infrastructuur wordt traag uitgebouwd en de breedband blijft duur. Innovatie loopt dus net trager. En toch zetten Kroes, en politieke zwaargewichten uit landen van die grotere West-Europese spelers, nu net daar weer op in”, zegt Andersdotter.
Het voornamelijk mannelijk publiek in maatpak glimlacht zalvend terwijl Andersdotter haar pleidooi houdt. In het panel zelf lijkt niemand het echt oneens met haar. Succesvol lobbyen doe je immers niet op een podium, maar achter de schermen.
“Het roamingvoorstel maakt het moeilijk voor het parlement om dit te verwerpen. Veel college-parlementsleden zijn erg kritisch over hoe de Commissie de telecomsector (niet) heeft aangepakt, maar niemand durft dat luidop te zeggen uit schrik dat Kroes in hun nationale media dan gaat zeggen dat ze tegen de afschaffing van roaming zijn. Roaming is het snoepje dat gehoorzaamheid van het parlement moet afdwingen”, zegt Andersdotter.
Bovendien is het nog maar de vraag of de grote Europese telecomsector uiteindelijk de winnaars zullen zijn, als netneutraliteit sneuvelt. Grote bedrijven zoals Facebook kunnen met hun marktaandeel evengoed keihard onderhandelen met de telecomsector over hoe snel en bereikbaar hun site op het net wordt. Zo kunnen ze veel makkelijker dan vroeger nieuwkomers en kleine start-ups uit de markt houden. Dit is natuurlijk op lange termijn voor niemand een gezonde positie, behalve voor de grote (Amerikaanse) technologiegiganten; zij zijn ironisch genoeg diegenen die misschien nog meest kunnen winnen bij de nieuwe wetsvoorstellen.
Toch zijn de Fransen duidelijk van mening dat Kroes te ver gaat, maar eerder ten nadele van hun eigen grote telecomspelers dan omwille van de zaak van netneutraliteit. Op het overleg tussen de lidstaten eind vorig jaar lieten ze hun ongenoegen duidelijk blijken. De EU-landen stemmen in deze zaak met een gekwalificeerde meerderheid, maar de facto is het zo dat als een groot land zoals Frankrijk gaat dwarsliggen, de zaak moet worden bijgestuurd door de Commissie. Kroes wilde volgens bronnen in de vergadering doorduwen, maar werd zicht- en hoorbaar teruggefloten door de Fransen.
De komende maanden zal er in het Europees parlement hoe dan een stevig robbertje gevochten worden rond de voorgestelde maatregel. “Dat gevecht is niet per se verloren. Er liggen tal van goede amendementen klaar”, zegt McNamee. Dat er veel op het spel staat voor de toekomst van ons internetgebruik, mag duidelijk zijn.
Overigens beïnvloedde Belgacom op zijn manier het debat een heel klein beetje, toen ze besliste om de Duitse zenders in het digitale televisieaanbod van Belgacom-tv niet langer aan te bieden. Plots zagen een pak Eurocraten en parlementsleden hoe machtig een telecombedrijf kan zijn – naar verluidt kwamen de hoogste Duitse topdiplomaten bij Belgacom tussen om de ARD en ZDF op de zender te houden, tevergeefs.
Andersdotter van de Piratenpartij kijkt er wat meewarig naar. “Er zijn veel overeenkomsten tussen internet en Europa. Het zijn beide projecten van ‘eenheid in diversiteit’ en ‘vrede door verbondenheid’, ‘openheid van informatie, van handel’. En toch gebruikt de Europese unie dat internet niet om haar project te helpen of te bevorderen. Dom toch?”
