Ze lopen op een wolk, de Vlaamse socialisten. Want in vier jaar oppositie hebben ze nog nooit in zo’n winning mood gezeten als nu. Eerst was er een goede peiling, daarna een geslaagd congres met de juiste thema’s en nu een cascade aan nieuws over de F-16’s. Niet toevallig: het is het perfecte dossier voor de socialisten. “Want wie geeft geld aan straaljagers als de pensioenen nog niet betaald zijn?”
“Zoekend”. “Zelfkastijding”. “De doorzetter”. En zelfs: “de dappere doorzetter”. Gevraagd naar hoe ze John Crombez (sp.a) in één woord zouden omschrijven, zaten de collega-partijvoorzitters Bart De Wever (N-VA), Gwendolyn Rutten (Open Vld), Wouter Beke (CD&V) en Meyrem Almaci (Groen) eigenlijk op één lijn over Crombez. Een mix van verwondering en bijna medelijden kwam eruit, in een video op newsmonkey.
Het was typerend voor het vormpeil van de sp.a op dat moment, eind 2017. De socialisten straalden geen energie uit, waren voorbij gestoken in de peilingen door Groen en lukten er maar niet in om de motor van oppositie echt aan de praat te krijgen.
Het contrast met deze week is groot. Want na jaren van oppositie die niet pakte, van diepe interne malaise en zelfs voorzitter John Crombez die op een onbewaakt moment in een interview toegaf “niet te weten of hij de verkiezingen wel zou kunnen winnen”, lijkt het plots alsof de kansen gekeerd zijn. Ze zitten midden in het debat, en overklassen voor het eerst in oppositie ook Groen. Toegegeven, een positieve peiling en een geslaagde boodschap op z’n nieuwjaarsreceptie waren al mooi meegenomen. Maar deze week was de opvallende comeback écht een feit.
Wie rijdt er voor Dassault?
Symptomatisch was misschien wel de uitval van N-VA-voorzitter Bart De Wever, die z’n minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA) ter hulp schoot. Daarbij ergerde hij zich aan de stroom info die vanuit de sp.a kwam, en waarvan hij moest toegeven dat ze Vandeput had beschadigd. Maar De Wever ging een stapje verder: “De timing is allicht geen toeval, want de opties moeten worden gelicht. Daar zitten enorme belangen achter. Groepen die wilden meedoen zijn uit de boot gevallen. Dat roept heel veel vragen op, zeker als je ziet dat het lek bij de socialisten zit. En de socialisten zijn in het verleden inzake legeraankopen uiteraard gekend voor een bijzonder transparante manier van werken naar bepaalde bedrijven toe. “
In de vier jaar dat deze Zweedse coalitie nu loopt, bleek het vaak een succesvolle techniek: de socialisten drukken op hun aangebrande verleden. Erop wijzen dat zij jarenlang aan de knoppen zaten, en dus verantwoordelijkheid dragen.
Maar ook dat lijkt niet echt te blijven kleven deze keer. De insinuatie van De Wever dat de sp.a voor Dassault (die de Rafale bouwt) zou rijden, of Boeing (de F-18 Hornet), is op z’n minst ver gezocht. Bovendien is het een publiek geheim dat de MR, de partij van premier Charles Michel, wél sterk druk zet om het Franse Dassault toch een kans te geven. Eerder gênant voor de meerderheid dus.
Straaljagers gekoppeld aan sociale zekerheid
Neen, de socialisten voerden hun aanval deze keer ook uit als een precisiebombardement. Met een heel gerichte opbouw werd het dossier van de klokkenluider binnen Defensie, die naar de sp.a stapte, uitgespeeld. Om te beginnen was er het ‘Go Left’-congres in Antwerpen afgelopen zaterdag. Daarin zette Crombez het thema van ‘zorg’ centraal: iedereen moet meteen toegang hebben tot hulp, niet alleen bij een gebroken arm maar ook bij psychische problemen. Maar Crombez koppelde er meteen het dossier van de F-16’s aan. “Geen geld voor zorg, wel voor nieuwe straaljagers”, het bekt heel lekker, maar toeval was die boutade allerminst.
Want in de schuif lag dus het dossier van de F-16’s. De Standaard lanceerde het dossier dinsdag op de voorpagina, getipt door de sp.a. Toen was er enkel sprake van een rapport van de producent van de F-16’s, Lockheed Martin. In de loop van de dag gooide Crombez steeds bijkomende argumenten op tafel, eerst met een goed geplande persconferentie, ’s avonds met een tussenkomst in De Afspraak. Door het dossier in schijfjes te lossen, kwam er steeds meer druk op de regering. Uiteindelijk nam de klokkenluider binnen Defensie het heft in handen, en lekte nog meer interne mails aan de VRT. Het is nu aan de meerderheid om de schade op te meten.
Is er straks nog geld voor mijn pensioen?
Los van de tactische uitvoering van de aanval, is het gekozen terrein voor de sp.a perfect. Een dossier van jachtbommenwerpers, die miljarden kosten, dat speelt op de emotie. Daarin geknoei aantonen is een perfecte voorzet voor het echte doelpunt dat moet gemaakt: die F-16’s koppelen aan de sociale zekerheid en haar betaalbaarheid.
De koppeling raakt aan iets dieper, aan het meest basale vrees van veel kiezers: is er wel geld voor mijn pensioen, voor mijn behandeling straks? Het is de klassieke zwakke plek van elke centrumrechtse coalitie. Een zwakte die de meerderheid en met name N-VA ook goed aanvoelt. Toen Crombez op z’n nieuwjaarsreceptie een eerste schot loste en een pensioen van 1.500 euro voor iedereen lanceerde, volgde de N-VA bijna geruisloos. Want Bart De Wever en co willen absoluut vermijden die gevoeligheid te onderschatten.
Het was een teken voor de sp.a-top: terug naar de sociale zekerheid, maar dan wel vertaald in een modern jasje. Stap twee was de aanval op minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) en z’n wachtlijsten. Een boodschap die opnieuw pakte. De koppeling met de F-16’s is de kroon op het werk, en meteen de ultieme nachtmerrie voor de meerderheid. Die weet meteen dat ze de komende maanden haar handen vol zal hebben aan de sp.a.
Want niets is belangrijker dan zelfvertrouwen, voor een partij. Een goede peiling doet veel, positieve pers helpt. Maar écht scoren tegen de meerderheid als oppositiepartij is en blijft de beste methode om militanten met een goed gevoel de verkiezingen in te sturen.
