Als we onze uitstoot van broeikasgassen niet terugdringen (en momenteel zijn we er nog altijd steeds meer in plaats van minder aan het uitstoten) dan zal tegen 2084 de gemiddelde temperatuur op onze planeet met vier graden zijn gestegen in vergelijking met het pre-industriële tijdperk. Vier graden lijkt niet veel, maar het is een desastreus vooruitzicht. In zo’n scenario zijn de grote steden langs ’s werelds kusten al onbewoonbaar geworden, wat zal resulteren in honderden miljoenen klimaatvluchtelingen.

Tot die vier graden in 2084 komen Chinese onderzoekers in het blad Advances in Atmospheric Sciences. Ze baseren zich op maar liefst 39 klimaatmodellen uit het Coupled Model Intercomparison Project (CMIP). Dat onderzoeksproject is gericht op het ontwikkelen en beoordelen van klimaatmodellen en moet uiteindelijk leiden tot de meest accurate klimaatsimulaties die mogelijk zijn.

Uit het onderzoek blijkt dat de meeste modellen voorspellen dat de aarde ruim voor het einde van deze eeuw al vier graden warmer is dan in pre-industriële tijden (er even van uitgaande dat we onze uitstoot niet terugdringen). Gemiddeld voorspellen de modellen dat de temperatuurstijging van 4 graden Celsius in 2084 een feit is.

Vier graden lijkt niet veel, maar het is een desastreus vooruitzicht. In zo’n scenario zijn de grote steden langs ’s werelds kusten al onbewoonbaar geworden, wat zal resulteren in honderden miljoenen klimaatvluchtelingen.

Hel op aarde

Het is ook een scenario waarin al het ijs dat nu nog vastzit in gletsjers of op de polen erg snel begint te smelten. Dat zal uiteindelijk het zeeniveau met meer dan 50 meter doen stijgen. En het gaat dan echt snel gaan: reken op een meter elke 20 jaar.

Het aantal bosbranden zal spectaculair toenemen, ook in onze contreien, waar in zo’n scenario het klimaat erg zal lijken op het huidige in bijvoorbeeld Marrakech. Hittegolven met temperaturen van 45 graden zijn dan al het nieuwe normaal.

Het betekent ook dat een doorsnee zomerdag dan even warm zal zijn als een dag tijdens de ergste hittegolven die we nu kennen.

Bij een opwarming met vier graden worden landen zoals Spanje en Italië grotendeels onbewoonbaar, wat voor een nieuwe vluchtelingenstroom zal zorgen richting Scandinavië en de Baltische staten bijvoorbeeld.

Het is belangrijk te beseffen dat eenmaal klimaatopwarming van dit kaliber op gang is, ze nog eeuwen doorgaat, welke maatregelen je ook neemt. Het is ook zo dat niet-lineaire effecten zorgen ervoor dat 4° C opwarming niet simpelweg dubbel zo erg is als 2 graden opwarming.

Bij vier graden zijn we ook beland in wat een runaway climate scenario heet. ’s Werelds permafrost gaat meer dan 500 miljard ton CO2 in onze atmosfeer pompen. Dat is in het verleden al gebeurd en het heeft toen onze planeet compleet veranderd.

De lessen van 55 miljoen jaar geleden

Er zal geen ijs meer zijn aan de polen, regenwouden zijn afgebrand en in woestijn veranderd, de Alpen zullen eruitzien zoals het Atlasgebergte nu. We komen in een situatie terecht die de aarde 55 miljoen jaar geleden al eens meemaakte, tijdens het Eoceen.

De gemiddelde temperatuur steeg op hogere breedtegraden tot 7 °C in amper 20.000 jaar, een van de snelste en grootste klimaatveranderingen uit de geologische geschiedenis. De klimaatsverandering veroorzaakte een massa-extinctie – de naam daarvan, de Grande Coupure, zegt alles.

De meest aanvaarde uitleg van hoe dat kon gebeuren, is deze: door de geleidelijke opwarming tijdens het Laat-Paleoceen steeg de temperatuur van het zeewater boven een bepaalde kritieke waarde, waardoor gashydraten op de oceaanbodem massaal oplosten, waarbij grote hoeveelheden methaan in de atmosfeer vrijkwamen.

Eye opener

Methaan is een zeer sterk broeikasgas (twintig maal zo effectief als kooldioxide) en dat zou de opwarming van het klimaat plotseling versneld hebben. Hier is nog een interessant feit: die geleidelijke opwarming die daartoe leidde in het Laat-Paleoceen ging 30 keer trager dan wat we nu doormaken.

In de meeste modellen voor de huidige opwarming van de aarde wordt geen rekening gehouden met het vrijkomen van gashydraten als versterkende factor. Maar, één ding is zeker: als het gebeurt, zal de aarde voor de mens tout court onleefbaar worden.

De nieuwe studie van de Chinezen is dus echt wel heel slecht nieuws, zeker als je bedenkt dat politici op dit moment nog bezig zijn om afspraken te maken die ertoe moeten leiden dat de opwarming van de aarde tot 2 en mogelijk zelfs 1,5 graden Celsius beperkt blijft. Hoewel vrijwel alle landen op aarde – met uitzondering van de VS – zich dat voorgenomen hebben, is er eigenlijk nog nergens effectief een plan in werking gesteld dat specifiek gaat leiden tot een drastische vermindering van de uitstoot van broeikasgassen.

Wat dit onderzoek dan ook laat zien, is hoezeer de tijd dringt. Want al binnen een paar decennia – volgens sommige modellen in 2064 al – zullen we de doelstelling van het Parijse klimaatakkoord voorbij zijn.

Het probleem met klimaatmodellen

Politici, belangengroepen zoals de fossiele brandstofsector en klimaatnegationisten hebben de onzekerheid die inherent is aan klimaatmodellen aangegrepen om twijfel te zaaien over klimaatverandering of om te pleiten tegen krachtige beleidsmaatregelen.

Maar klimaatmodellen zijn vitale instrumenten voor wetenschappers die proberen de impact van broeikasgasemissies te begrijpen. Ze zijn gebouwd aan de hand van fundamentele kennis van de fysica en het klimaat van de wereld.

Het klimaatsysteem is echter ongelooflijk complex, en als gevolg daarvan is er onenigheid over hoe je de belangrijkste aspecten ervan het beste kunt modelleren. Een bijkomende uitdaging is dat het klimaat sneller verandert dan dat de modellen verbeteren, omdat gebeurtenissen in de echte wereld plaatsvinden die de modellen niet voorspelden. Zo smelt Arctisch zee-ijs sneller dan de modellen kunnen verklaren.

Het resultaat van deze studie, die 39 van de meest geavanceerde modellen bundelt, is dan ook extra relevant.