'In Gesprek Met'... de Sp.a : "Wij zijn niet tegen de F-35"

‘In Gesprek Met’ is een topic van de facebookpagina “Belgian Military Interests”. De admins van deze pagina gaan in gesprek met verschillende personen over militair gerelateerde onderwerpen. Deze keer hebben wij gekozen voor een gesprek met de Sp.a vertegenwoordigt door voorzitter John Crombez, parlementair medewerkster Melissa Depraetere en adviseur internationale politiek Erwin Van de Putte. Dit is deel 2.

Vrijdag 15 Juni 2018 – Gent. De locatie van onze afspraak, de Vooruit in Gent, deed het beste vermoeden. Al meer dan 100 jaar is deze kunstentempel een baken van de Socialistische zuil in de Arteveldestad. De hoop koesterend dat Sp.a ook een weg vooruit ziet voor Defensie, ging BMI het gesprek aan met voorzitter John Crombez, parlementair medewerkster Melissa Depraetere en adviseur internationale politiek Erwin Van de Putte. Het werd een boeiende uitwisseling van ideeën over het verder uitbouwen van een operationeel inzetbare Defensie, waarbij alle componenten over de nodige uitrusting moeten beschikken om in het volledige geweldsspectrum een betekenisvolle rol te kunnen spelen. John Crombez vervolgt het gesprek door te verwijzen naar de absurditeit van vorige aankoopdossiers.

In de periode 2000-2007 waren er reeds gefundeerde kritische nota’s over de investeringsdossiers die door de legertop aan de regering werden voorgesteld. Daaruit bleek dat de aanbevelingen in sommige van die dossiers je reinste nonsens waren. Als we bijvoorbeeld kijken naar de NH90 en de A400M blijkt dit te kloppen.

Waren dat geen politieke beslissingen die de militairen dan achteraf hebben moeten realiseren? Volgens ons viel de beslissing over de NH90, enigszins tot verrassing van de militairen, na een bezoek van toenmalig premier Verhofstadt aan Le Bourget.

We gaan nog weddenschappen moeten afsluiten, want ik zeg u dat het wel de militairen waren die met de NH90 kwamen aanzetten.

Volgens ons past de legertop zich steeds aan de politieke richtlijnen aan. Als we kijken naar de capaciteit die de NH90 in staat is te leveren, dan moeten we ons toch ook vragen durven te stellen. We begrijpen dat het politiek goed verkoopt om mensen die op de Noordzee met hun zeilboot in de problemen komen te gaan redden met een helikopter in camouflageschema met een rode neus, maar als je maar over 4 toestellen beschikt, moet je durven zeggen dat het search and rescue geen kerntaak is van Defensie.

Ik ben akkoord dat we dat kerntakendebat moeten voeren. Ik denk breder als het gaat over Defensie en veiligheid. Informatievergaring en stabilisering van de veiligheidssituatie vind ik absoluut passen binnen de taken van Defensie, zoals wordt geïllustreerd door de samenwerking van Defensie met de douane, de politie en de FOD Mobiliteit in Zeebrugge voor de kustbeveiliging.

Klopt het dat u een visie hebt op een Europese Defensie waarbij taakspecialisatie een rol kan spelen?

Volgens mij hoeft er geen mismatch te zijn tussen specialisaties en een brede ontwikkeling van het leger. Ik vind dat het uitgangspunt voor België moet zijn om te investeren in nieuwe technologische tendensen en liefst zo vroeg mogelijk.

Moet je hierbij het risico durven nemen om in te stappen in technologie die nog niet 100% bewezen is?

Ja, maar we zien ook dat een samenwerking met andere landen, zoals we met Nederland doen voor de marine, kan zorgen voor een grotere slagkracht voor die ontwikkeling. We moeten ook durven gaan voor een wetenschapsbeleid dat de eigen economie stimuleert, bijvoorbeeld door nog meer aan cybersecurity en inzet van drones te denken.

U stelt voor om Belgische drones te ontwikkelen?

Het gaat niet alleen om de toestellen. Wij hebben in België bedrijven die wereldtop zijn in het ontwikkelen van hoogtechnologische componenten, zoals Barco. We moeten durven om met Defensie, en dan vooral in de domeinen van drones, cybersecurity en informatievergaring, een impact te hebben op onderzoek en ontwikkeling door te investeren in die domeinen.

We zijn akkoord dat er in verschillende domeinen investeringen nodig zijn, maar we kunnen dat echt niet loskoppelen van het feit dat we de laatste 20 jaar een boeggolf aan investeringen gecreëerd hebben. Het feit dat de luchtmacht nu haar hoofdmateriaal moet vervangen en het feit dat dit nu eenmaal meer kost dan het hoofdmateriaal van de landmacht kan moeilijk een verrassing genoemd worden.

Waarom moet het hoofdmateriaal van de luchtmacht vervangen worden? Waarom zouden wij bijvoorbeeld niet meer investeren in luchttransport, waarin we al een expertise hebben opgebouwd?

De Belgische luchtmacht heeft in de uitgevoerde operaties getoond dat ze ook zeer sterk is in luchtgevechtsoperaties. Het slagingspercentage van de uitgevoerde missies lag met 97% ver boven de resultaten van sommige coalitiepartners. Wij zien dan liever dat deze opdrachten binnen de coalitie worden uitgevoerd door een land met competenties zoals België, onder andere om het risico op burgerslachtoffers zo veel mogelijk te beperken. Dit is echt iets waarin de Belgische luchtmacht uitblinkt, maar dan spreken we wel over de F-16, anno 2018 en niet over de toekomst!

Dat ontkennen we niet, maar de snelheid en wendbaarheid van die F-16’s is dan ook indrukwekkend ten opzichte van andere toestellen.

De F-16A/B die we in België nog steeds in gebruik hebben, is ooit ontwikkeld als een licht jachtvliegtuig. In de loop der jaren is het echter meer en meer een multifunctioneel vliegtuig geworden, waarvoor de nieuwere versies ook structurele aanpassingen kregen.

Kan je aan de bevolking uitleggen dat de operaties waaraan de Belgische F-16’s in Irak en Syrië hebben deelgenomen zonder enig risico zijn kunnen gebeuren?

Op zich waren de risico’s van de uitgevoerde missies voldoende beheersbaar, maar dat was enkel omdat er bepaalde akkoorden waren tussen de verschillende spelers die actief zijn in het zelfde luchtruim. Dat is ook in Europa van toepassing: met slechts 2 luchtverdedigingssystemen in Kaliningrad en de Krim heeft Rusland een enorme impact op alle luchtoperaties in Oost-Europa.

Als we kijken naar wat er in Nederland is gebeurd in het dossier F-35 zien we dat de technische argumenten werden omzeild door een plafond op het budget te zetten en in functie daarvan vliegtuigen van het orderboek te schrappen.

Wat waren dan volgens u die technische argumenten tegen de F-35?

De technische werking van de F-35 zelf, de inschatting van de kostprijs en de miljoenen lijnen code die in de software zitten.

Die software is nu eenmaal nodig om het toestel te laten functioneren, maar wat is dan precies het verschil met de F-16?

Waar wordt momenteel de F-16 gedemonteerd en geüpgraded?

Structureel onderhoud gebeurt in België bij SABCA, maar dat heeft op zich niets met de software te maken.

Denken jullie dat er ooit F-35’s op Belgische bodem zullen worden geüpgraded? Het onderhoud van de softwarecode kan niet geëxporteerd worden.

Er is momenteel al een assemblagelijn in Italië. Indien België bij de start van het programma beslist had om in te stappen, dan zat SABCA wellicht ook in pole position. Er zijn ook onderhoudshubs voorzien, o.a. in Turkije, maar het risico bestaat dat dit land geen toegang zal krijgen tot het F-35 programma, dus daar zijn misschien wel opportuniteiten.

Maar wat zijn wij daar mee? Ik heb het over Belgische bodem.

Is de betrokkenheid van de Belgische luchtvaartindustrie een argument dat opweegt tegen de operationele meerwaarde die een F-35 kan bieden?

Welke meerwaarde?

Het gaat hier om een generatiesprong op het vlak van situational awareness, elektronische oorlogsvoering, en zelfs als je het aspect low observability weglaat is het toestel nog steeds een enorme stap voorwaarts. Je mag de vergelijking van verschillende systemen niet zien als een spel “kwartetten” en simpelweg de capaciteiten van elk vliegtuig naast elkaar plaatsen. Het gaat om het operationele effect dat het volledige systeem, waar het vliegtuig deel van uitmaakt, kan leveren.

Daar ben ik het zelfs mee eens, en wij zijn ook niet tegen de F-35, maar dat is mijn punt niet. Mijn vraag gaat over de meerwaarde. Hoeveel F-35’s hebben deelgenomen aan de recente operaties in Syrië?

Waarschijnlijk geen enkele, maar dat was in militaire termen een eenvoudige operatie met luchtoverwicht en inzet van precisiebewapening vanop veilige afstand.

Waar ga je dan binnenkort geconfronteerd worden met complexere operaties?

Dat weten we niet, maar weet u waar we binnen 15 jaar zullen moeten opereren of hoe de geopolitieke situatie gaat veranderen?

Neen, maar ik stel wel vast dat Amerika gaat voor een gemengde vloot. En ze gaan ook meer F-16’s updaten.

Waarvan het grootste deel naar de National Guard gaat.

Het grote argument voor de F-35 dat voor mij als politicus belangrijk is, is het ongezien kunnen droppen van kernwapens. Dat stond in de nota’s die binnen het kabinet Defensie werden opgesteld tot op het moment dat het op de tafel van de regering moest verschijnen. Het is er achteraf niet in verschenen, maar wij hebben publiek gemaakt wat er eerst wel in stond.

Betekent het feit dat dit argument niet in de goedgekeurde beleidsdocumenten stond niet dat het als irrelevant beschouwd werd?

Maar zo is het niet gelopen binnen Defensie! En dat is de reden dat wij documenten naar buiten hebben gebracht. Omdat militairen op sleutelposities binnen het F-16 programma mails versturen waarin staat dat voorzichtig moet omgesprongen worden met informatie die niet naar buiten mag gaan. Ik begrijp de voorkeur van militairen van de luchtmacht voor de F-35, maar dat is mijn punt niet. Ik heb geen voorkeur voor een bepaald type, maar mijn bezorgdheid gaat over de meerwaarde, de betaalbaarheid en het bewaren van een eerlijke mix aan investeringen tussen de componenten van Defensie.

Er zijn ook opties voor de luchtmacht zonder de F-35…

Of met de F-35. Het is raar dat ik dat nu zeg, maar kijk eens naar wat wij in het parlement gezegd hebben. Als er dan toch is nagedacht over onze kerncompetenties en er beslist is om mee te doen aan het volledige spectrum van operaties en men kiest om hiervoor het budget te besteden aan een F-35, waarom hechten we ons dan niet aan bij een programma van één van de landen die first mover waren, zoals Nederland? We kunnen een deal maken waarbij je één basis in Nederland en één basis in België uitrust, en je zal dan waarschijnlijk ook geen vloot moeten kopen van 34 toestellen. Ik geloof ook nooit dat we met 34 F-35’s het ambitieniveau kunnen halen.

Over welk ambitieniveau hebt u het dan: een verderzetting van het huidige ambitieniveau van de F-16 of het ambitieniveau dat in de RfGP (Request for Government Proposal, de offerte-aanvraag voor de opvolger van de F-16, n.v.d.r.) werd vooropgesteld, namelijk 2 vliegtuigen voor de bewaking van het luchtruim (QRA) gecombineerd met een operationele inzet van 6 vliegtuigen?

Ik heb het over twee missies: de bewaking van het luchtruim en de kernkoppen. En een operationele inzet van 6 vliegtuigen is niet mogelijk, want die discussie is ook al in Nederland gevoerd. Zij hadden een oorspronkelijk ambitieniveau gebaseerd op een aankoop van 67 vliegtuigen, terwijl ze nu al gezakt zijn naar 34.

Waarom zou het voor België niet mogelijk zijn om 6 vliegtuigen in te zetten?

Het is misschien mogelijk, maar enkel voor korte operaties.

Wij verzekeren u dat we dat wel kunnen, en zelfs voor volgehouden operaties. Er zijn uiteraard wel politiek/budgettaire beslissingen die bepalen welke operationele inzet effectief zal kunnen gebeuren.

We zouden dan eventueel wel een nieuwe investering kunnen doen, bijvoorbeeld in een lichter type gevechtsvliegtuig waarvan de aankoop en werkingskosten veel lager liggen en dat ook in buitenlandse missies kan worden ingezet.

In bepaalde buitenlandse missies, waarin de dreiging beperkt is. Maar jullie pleiten er dus eigenlijk voor om minder F-35’s te kopen en te evolueren naar een gemengde vloot in België? Aan welke aantallen denken jullie dan?

Als men onder Belgisch commando, iets waarin ik met de F-35 niet geloof, aan minstens één internationale operatie wil deelnemen met vier toestellen, dan ga je er wellicht minstens twaalf kopen. Voor de verdediging van ons eigen luchtruim kan dan eventueel een ander type vliegtuig ingezet worden. Wij hebben alle pistes in het parlement neergelegd: verlenging F-16, het bijdragen aan een Europese gemengde vloot, instappen in het Nederlandse F-35 programma. Maar er was in het parlement geen enkel debat mogelijk.

Nederland zou misschien wel tevreden zou zijn als we zouden kunnen samenwerken voor F-35 en daarnaast nog een nichecapaciteit binnen Europa zouden kunnen aanbieden, maar we denken dat de aantallen waarover u spreekt toch moeten worden opgetrokken.

Goed, ik heb nu twaalf gezegd om aan één missie deel te nemen, maar over de aantallen hebben we ons nog nooit concreet uitgesproken. We hebben wel altijd gezegd dat we die piste open moeten laten om te vermijden dat we de andere componenten gaan leegvreten.

Er is nog een ander aspect dit ik zelden in de media zie opduiken: de mogelijkheid van de F-35 om in samenwerking met drones missies uit te voeren.

Dat vind ik een zeer goed plan. Waarom hebben wij dat debat niet gehad over wat wij effectief willen doen en welke rol wij willen spelen?

Als we veronderstellen dat we verderzetten wat we momenteel met de F-16’s doen dan stellen we vast dat de F-35 binnen de toekomstige Amerikaanse vloot de rol zal overnemen van de F-16 als de basis-alleskunner. Je kunt die lijn ook doortrekken naar de NAVO-vloot, want het is een feit dat de twee ongeveer inwisselbaar zijn als je bijvoorbeeld kijkt naar de afhankelijkheid van Amerikaanse ondersteuning voor de luchtoperaties in Libië.

Ik begrijp niet dat we op basis van de ervaringen in Libië niet gaan samenzitten binnen Europa om te bekijken wat we gemeenschappelijk nodig hebben. We zijn met de Europese luchtmachten al 10 jaar voorafnames aan het doen van de NAVO. Als elk Europees land een F-35 koopt, hebben we dan een gebalanceerde luchtmachtvloot?

Wij snappen wel dat we die andere specifieke capaciteiten nodig hebben, maar moet België zich als klein land specialiseren in deze niches? Die strategische capaciteiten zijn net de domeinen waarvoor je multinationaal moet samenwerken en er zijn al projecten lopend. België zal zo instappen in het project voor de MRTT-vliegtuigen, Multi Role Tanker Transport, waarmee je zowel strategisch luchttransport als brandstofbevoorrading kan doen. De planning van het strategisch luchttransport, waaraan we met de A400M ook zullen bijdragen, gebeurt via een multinationaal commandocentrum in Eindhoven. De AWACS en de HALE-drones van de NAVO worden binnen Europa gemeenschappelijk ingezet. Maar naast dit niveau van strategische capaciteiten zijn er ook nog de kerncapaciteiten, zoals de luchtgevechtscapaciteit, die je onafhankelijk moet kunnen blijven uitvoeren om een eerlijke verdeling van de lasten en risico’s te verzekeren.

Wij besluiten:

SP.a is voorstander van een investeringsplan voor Defensie op lange termijn, maar is bezorgd over de evenwichtige verdeling van het budget over de verschillende componenten.

SP.a wil dat via investeringen voor Defensie in de domeinen van cybersecurity, inlichtingenvergaring en drones een grotere impact wordt uitgeoefend op onderzoek en ontwikkeling binnen hoogtechnologische sectoren, waardoor de Belgische economie kan gestimuleerd worden.
Voor de vervanging van de luchtgevechtscapaciteit moeten alle opties bekeken worden. Naast de levensduurverlening van de f-16 zou een gemengde vloot voor SP.a een mogelijkheid kunnen zijn. Dit zou bijvoorbeeld ook kunnen in te stappen in het Nederlandse F-35 programma voor een beperkt aantal toestellen (minder dan de geplande 34 stuks). Anderzijds kan met de vrijgekomen middelen aanvullend een lichter gevechtsvliegtuig aankocht worden, dat goedkoper is in verwerving en gebruik.

lees ook: