Je hebt het wellicht gemist, want niet echt in het nieuws geweest, maar de afgelopen weken zijn er weer een paar zaken duidelijk geworden die een ferme domper zetten op het idee dat de mensheid een catastrofale opwarming van het klimaat nog zal kunnen afwenden. In tegenstelling tot de perceptie gaat het immers alleen maar sneller de slechte kant op met onze uitstoot van fossiele brandstoffen en komt daar de volgende 30 jaar geen verandering in. Plus: er is nieuw onderzoek met nog meer slecht nieuws. En als kers op de taart, blijkt dat wetenschappers de opdracht hebben gekregen om de pil te vergulden voor politici.

Wie onder de indruk leeft dat we vooruitgang boeken en dat, dankzij de evoluerende technologie, we evolueren naar een toekomst met schone energie, zit er ferm naast. De realiteit is dat we net het omgekeerde aan het doen zijn. Ondanks een wetenschappelijke consensus dat die koers wellicht de mensheid naar de verdoemenis helpt, ondanks praatjes van politici.

Naar 100 miljoen vaten olie. Per dag

In een van de volgende dagen gaat bijvoorbeeld de productie van olie voor het eerst in de geschiedenis boven de honderd miljoen vaten per dag gaan. Een verdubbeling tegen wat 50 jaar geleden werd bovengehaald. Uit de projectie van Opec blijkt dat tegen 2040 nog steeds 112 miljoen vaten olie per dag zullen worden bovengehaald. Meer dus en niet minder.

Het Internationaal Energieagentschap (IEA) kwam ongeveer gelijktijdig met een nog meer onthutsende prognose: het ziet geen enkele reden waarom die toename zou stoppen de volgende 20 jaar en voorspelt zelfs dat in 2050 dagelijks nog steeds 125 miljoen vaten olie zullen worden opgepompt.

Minder steenkool? Haha

Met steenkool gaat het dezelfde kant op. Hoewel in de OESO-landen (de 31 meest welvarende landen) het gebruik van steenkool met een derde gaat afnemen tegen 2040, gaat het in de rest van de wereld stijgen met 20%. Op dat moment zal in de opkomende economieën vijf keer meer steenkool gebruikt worden dan in het Westen. Of: netto gaan we wereldwijd meer en niet minder steenkool opbranden.

De jongste, en erg optimistische prognoses voor de omscholing naar elektrische auto’s en vrachtwagens, ziet in 2040 720 miljoen elektrische voertuigen op ’s werelds wegen rijden. Maar weet dit: in dat scenario tellen we wereldwijd 2,4 miljard actieve voertuigen – een toename met 1,3 miljard ten opzichte van nu. Bovendien zien meer realistische scenario’s “slechts” 320 miljoen elektrische wagens tegen dan. Of: er komt sowieso een netto toename van CO2-uitstotende wagens van minstens 600 miljoen en misschien zelfs een miljard.

We gaan ook niet minder vliegen en het beste scenario daar ziet een toename van 2,2% gemiddeld per jaar van het kerosinegebruik door de luchtvaart.

Banken steken weer geld in fossiele brandstoffen

Nog een griezelig nieuwsfeit is dit: de investeringen in oliewinning uit de Canadese teerzanden, ’s werelds meest verontreinigende vorm van oliewinning, zijn het jongste jaar verdubbeld. Vooral Amerikaanse banken zijn massaal geld aan het pompen in fossiele brandstoffen sinds Trump aankondigde uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen. JPMorgan Chase bijvoorbeeld verviervoudigde z’n stake in oliewinning uit teerzanden en investeerde in één klap zelfs 5 miljard euro in die sector. Dezelfde bank heeft z’n financiering van steenkoolwinning spectaculair opgedreven in die periode: met een factor van 21.

Wereldwijd hebben banken hun investeringen in steenkool met 6% opgeschroefd het jongste jaar, hoewel, wereldwijd is niet de juiste term, want de grootste Chinese banken en de meeste grote Europese zijn die juist aan het afbouwen.

Het aandeel van schone, duurzame energie ligt in 2040 volgens het best case scenario op 20%. Het aandeel hernieuwbare energie in de EU bedraagt momenteel “al” ongeveer 17%.

CO2 en hoe snel het opwarmt

We zijn momenteel op weg om het CO2-equivalent (inclusief andere broeikasgassen) in de atmosfeer tegen het midden van de eeuw te verdubbelen. Van het pre-industriële niveau van 280 ppm tot 560 ppm. Momenteel zitten we aan 406 ppm, wat het hoogste niveau is in de jongste 400.000 jaar (en wellicht langer maar dat kunnen we nog niet met 100% meten).

De snelste stijging van CO2 in de atmosfeer in die periode vond zo’n 130.000 jaar geleden plaats. We gingen toen van 198 ppm naar 287 ppm. 89 ppm erbij dus, een pak minder dan de 126 ppm die we de jongste 200 jaar toevoegden. Bovendien gebeurde dat toen over een periode van 7.500 jaar.

Sinds het einde van de 19e eeuw proberen wetenschappers al de vraag te beantwoorden hoeveel opwarming van de aarde die toename aan broeikasgassen zal veroorzaken. Tot nu werd uitgegaan van een gemiddelde opwarming van ergens tussen 1,5 en 3 graden Celsius in een scenario waarin we nu zitten, waarbij we gaan naar een verdubbeling tot 560 ppm.

De jongste jaren gaan mainstream klimatologen eerder richting 3 graden, maar er zijn er ook die het houden op 2 graden.

Twee graden?

Vorige week publiceerde het tijdschrift Earth’s Future een studie van Philip Goodwin van de Universiteit van Southampton, die komaf maakt met die twee graden. Goodwin voerde klimaatmodelsimulaties uit waarbij elke mogelijke factor van CO2-stijging afzonderlijk behandelde, inclusief veranderingen in broeikasgassen, zonneactiviteit, deeltjes door vulkaanuitbarstingen en door menselijke fossiele brandstofverbranding. Voor elk daarvan voegde hij feedback toe bevatte van veranderingen in factoren zoals atmosferische waterdamp, wolken, sneeuw en zee-ijs, inclusief hoe deze factoren na verloop van tijd veranderen.

Waar het op neerkomt is dat Goodwin 10 miljoen simulaties uitvoerde met een relatief eenvoudig klimaatmodel. En de uitkomst is dat zelfs als we stoppen met het uitstoten van broeikasgassen door het verbranden van fossiele brandstoffen tegen het midden van deze eeuw, de temperaturen alsnog gaan stijgen met gemiddeld 2,9 graden tegen het jaar 2150.

Als we de doelstellingen zouden halen die de EU heeft vooropgesteld, dan zullen met een opwarming zitten van 3,4 graden. Die doelstellingen impliceren momenteel een reductie van broeikasgas tegen 2030 die ondertussen al onrealistisch is gebleken.

Als we de hierboven geschetste prognoses volgen, waarin we een toename blijven zien van het gebruik van fossiele brandstoffen en een te lage conversie naar duurzame energie, gaan we naar 4,9 graden op termijn.

Impact

Laten we het op 4 graden houden, al was het maar omdat het bij die 4,9 graden sowieso game over is voor de mensheid. De implicatie blijft enorm. Vier graden lijkt niet veel, maar het is een desastreus vooruitzicht. In zo’n scenario zijn de grote steden langs ’s werelds kusten al onbewoonbaar geworden, wat zal resulteren in honderden miljoenen klimaatvluchtelingen.

Het is ook een scenario waarin al het ijs dat nu nog vastzit in gletsjers of op de polen erg snel begint te smelten. Dat zal uiteindelijk het zeeniveau met meer dan 50 meter doen stijgen. En het gaat dan echt snel gaan: reken op een meter elke 20 jaar.

Het aantal bosbranden zal spectaculair toenemen, ook in onze contreien, waar in zo’n scenario het klimaat erg zal lijken op het huidige in bijvoorbeeld Marrakech. Hittegolven met temperaturen van 45 graden zijn dan al het nieuwe normaal.

Bij een opwarming met vier graden worden landen zoals Spanje en Italië grotendeels onbewoonbaar, wat voor een nieuwe vluchtelingenstroom zal zorgen richting Scandinavië en de Baltische staten bijvoorbeeld.

Bij vier graden zijn we ook beland in wat een runaway climate scenario heet. ’s Werelds permafrost gaat meer dan 500 miljard ton CO2 in onze atmosfeer pompen. Dat is in het verleden al gebeurd en het heeft toen onze planeet compleet veranderd.

De lessen van 55 miljoen jaar geleden

Er zal geen ijs meer zijn aan de polen, regenwouden zijn afgebrand en in woestijn veranderd, de Alpen zullen eruitzien zoals het Atlasgebergte nu. We komen in een situatie terecht die de aarde 55 miljoen jaar geleden al eens meemaakte, tijdens het Eoceen.

De gemiddelde temperatuur steeg op hogere breedtegraden tot 7 °C in amper 20.000 jaar, een van de snelste en grootste klimaatveranderingen uit de geologische geschiedenis. De klimaatsverandering veroorzaakte een massa-extinctie – de naam daarvan, de Grande Coupure, zegt alles.

De meest aanvaarde uitleg van hoe dat kon gebeuren, is deze: door de geleidelijke opwarming tijdens het Laat-Paleoceen steeg de temperatuur van het zeewater boven een bepaalde kritieke waarde, waardoor gashydraten op de oceaanbodem massaal oplosten, waarbij grote hoeveelheden methaan in de atmosfeer vrijkwamen.

Eye opener

Methaan is een zeer sterk broeikasgas (twintig maal zo effectief als kooldioxide) en dat zou de opwarming van het klimaat plotseling versneld hebben. Hier is nog een interessant feit: die geleidelijke opwarming die daartoe leidde in het Laat-Paleoceen ging 30 keer trager dan wat we nu doormaken.

In de meeste modellen voor de huidige opwarming van de aarde wordt geen rekening gehouden met het vrijkomen van gashydraten als versterkende factor. Maar, één ding is zeker: als het gebeurt, zal de aarde voor de mens tout court onleefbaar worden.

Je kan dus zeggen dat er wel iets op het spel staat. Wat het laatste stuk ondergerapporteerd klimaatnieuws van de jongste dagen alleen maar erger maakt. Volgende week wordt in Zuid-Korea een rapport voorgesteld dat door de ondertekenaars van het Klimaatakkoord van Parijs destijds werd besteld.

Rapport aangepast

Het rapport zal duidelijk maken dat het toestaan ​​van temperaturen met 2 graden Celsius verwoestende gevolgen zal hebben, waaronder stijgende zeespiegels, verwoestijning, verlies van natuurlijke habitats en soorten, afnemende ijskappen en toename van het aantal verwoestende stormen.

Het is echter de samenvatting van het rapport voor beleidsmakers die zorgen baart. Dat is het document dat politici zullen gebruiken als een belangrijke klimaatgids bij het aanbrengen van wijzigingen in de wetgeving.

Beoordelaars van eerdere versies hebben ontdekt dat die samenvatting gewijzigd is om de gevaren van klimaatverandering minder zorgwekkend te maken. Blijkt dat wetenschappers die werken aan de definitieve versie van de samenvatting hun eigen waarschuwingen moeten censureren en “hun best doen” om zo beleidsaanbevelingen aantrekkelijker te maken voor landen – zoals de VS, Saudi-Arabië en Australië – die terughoudend zijn om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen.

Dit zijn een aantal zaken die zo “verborgen” moeten worden voor de politici blijkbaar:

• Elke vermelding dat als de opwarming boven de 1,5 graden gaat, dat kan leiden tot verhoogde migraties en conflicten.

• Alle discussies over het gevaar dat de Golfstroom wordt verstoord door koud water dat uit de Noordpool stroomt, waar steeds meer zee-ijs smelt.

• Waarschuwingen dat een temperatuursstijging van 2 graden onomkeerbaar verlies van de Groenlandse ijskap zal veroorzaken en de zeespiegel in de volgende twee eeuwen met 2 meter gaat verhogen.

Ook geschrapt uit de samenvatting is de zin: “Armoede en achterstand zijn toegenomen met recente opwarming en zullen naar verwachting toenemen in veel populaties als de gemiddelde wereldtemperaturen stijgen van 1C naar 1,5C en verder.”

De originele samenvatting vermeldde ook: “bij opwarming van de aarde is er een potentieel voor aanzienlijke verplaatsing van de bevolking die in de tropen woont”.

Het excuus van het IPCC, de Intergovernmental Panel on Climate Change, de organisatie van de Verenigde Naties, om de risico’s van klimaatverandering te evalueren is dat “het wel niet verwijderd is uit het rapport zelf”.