200 miljoen euro per jaar, zoveel krijgt Bpost om de kranten rond te dragen. Vraag is of dat blijft duren. De aftredende regering Di Rupo krijgt het contract voor de distributie van de kranten niet meer geregeld. De socialisten hadden graag nog een beslissing geforceerd, de ‘Zweedse partijen’ willen absoluut dat de nieuwe coalitie de knoop doorhakt. Ondertussen is er een heus lobby-offensief bezig van Bpost-baas Koen Van Gerven, gecombineerd met de top van de Vlaamse media.

Van Gerven is de laatste weken wel erg vaak op de koffie geweest bij toppolitici van de nieuwe Zweedse coalitie. En ook de absolute top van de Vlaamse printmedia heeft al eens een telefoontje gepleegd en een bezoekje gebracht aan een partijvoorzitter. Het gaat hard tegen hard, want er ligt veel geld op tafel.

Grootste mediasteun in ons land, aan paar bedrijven

De Belgische belastingbetalers hoesten elk jaar samen 200 miljoen euro op om de papieren pers in de bus te krijgen bij mensen die een abonnement hebben. Die staatssteun aan Bpost, 115 miljoen jaarlijks voor de kranten en 85 miljoen voor de magazines, wordt aangevuld met nog 70 miljoen die de uitgevers zelf betalen aan Bpost voor die service. 

Het gaat om de grootste overheidssteun aan de mediasector in ons land, niet gebonden aan enige kwalitatieve of journalistieke criteria. Het is steun per gedrukt exemplaar: Dag Allemaal, Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws en Story halen de meeste euro’s binnen.

Het contract is een win-win voor Bpost én de paar grote papieren mediabedrijven in Vlaanderen: Mediahuis (De Standaard, Het Nieuwsblad, Gazet Van Antwerpen en Belang van Limburg), De Persgroep (Het Laatste Nieuws, Dag Allemaal en De Morgen) en Roularta (Knack en de Krant van West-Vlaanderen). Bpost, een beursgenoteerd bedrijf ondertussen, houdt er een paar duizend mensen mee aan het werk en krikt haar jaarresultaten serieus mee op (50 miljoen operationele winst, zegden analisten dit jaar in De Tijd). De mediabedrijven langs hun kant houden zo de prijs van hun papieren producten artificieel laag bij de consument. 

De tegenstanders: Europa, de krantenwinkels en de nieuwe media

Het bewuste ‘contract’ ligt al jaren onder vuur. In de eerste plaats door Europa. De Europese Commissie tikte de Belgische regering al verschillende keren op de vingers: dit is verdoken staatssteun. Daarom was de regering Di Rupo wel verplicht een officiële ’tender’, een offerte uit te schrijven: ieder bedrijf mag nu proberen dat contract binnen te halen. De biedingen zouden dit jaar moeten gebeuren, vanaf 2016 is het dus ook een ‘vrije markt’. 

Maar Europa is niet de enige die het maar niets vindt. In tijden van forse besparingen is zeker aan liberale kant de vraag gekomen of dit nog absoluut hoeft. Bovendien klagen ook de krantenwinkels, die het al jaren moeilijk hebben, hier steen en been over: de overheid betaalt dus om klanten niet naar hun winkels te laten komen.

En uiteraard zijn ook de digitale media niet opgezet met die miljoenensteun: het houdt een oude, vervuilende technologie overeind, maakt innovatie moeilijker en is walgelijk veel geld zonder enige verbintenis naar journalistiek toe. Elke andere mediasteun verbleekt bij de bedragen die de overheid stopt in oude technologie en grote, winstgevende mediabedrijven.

En plots is er de Zweedse ploeg: nieuwe bazen, nieuwe wetten

Heel de discussie over de staatssteun zit nu in een stroomversnelling, doordat er een nieuwe regering op komst is. En die heeft heel andere ideeën dan de vorige ploeg over dat contract. Want besparingen dringen zich op en bovendien dromen zowel de liberalen als de N-VA van een serieuze lastenverlaging. Het is dus geen geheim dat ze liever daarop inzetten dan 200 miljoen steun aan de grote mediabedrijven.

In de aftredende regering Di Rupo zat het dossier bij minister van Economie Johan Vande Lanotte (sp.a). Die bereidde via het BIPT, de Belgische regulator voor Post en Telecom, zo’n tender voor. Drie kandidaten hebben zich gemeld: Bpost, persdistributeur AMP en de Belgische Distributiedienst (BD). Zeker die laatste is een stevige concurrent. Normaal moest de regering dan midden juli beslissen welke kandidaten effectief in aanmerking komen en een offerte kunnen indienen. 

Vande Lanotte wilde versnellen: gooi wat kandidaten uit de tender

Maar verschillende bronnen binnen de regering wijzen erop dat Vande Lanotte wilde versnellen de afgelopen weken. Want twee van de drie kandidaten zouden zelfs niet mogen meedingen, en nu al geweerd worden. Bij sp.a zijn ze zeker gevoelig voor het argument van werkgelegenheid: de vakbonden hebben voorgerekend dat Bpost zo’n 3.000 jobs zou moeten schrappen als ze het contract zouden verliezen. “Een nieuw sociaal drama zoals Renault zit eraan te komen”, zeggen de vakbonden nu al. 

De regering Di Rupo zou zo in lopende zaken alsnog de facto beslissen om het contract aan Bpost te geven. Daar waar oorspronkelijk sprake was van twee criteria, ‘kwaliteit’ voor 50 procent en ‘prijs’ voor 50 procent, is nu plots ook ‘continuïteit’ opgenomen.

De ‘Zweedse’ partners in Di Rupo I willen niets weten van dat plan: ze weigeren het op de kern te laten komen. “Dit is niet meer voor de ontslagnemende regering”, zegt het kabinet van vicepremier Pieter De Crem (CD&V). En dat de liberalen dwarsliggen, dat spreekt voor zich. Bij Open Vld wil men de vrije markt zoveel mogelijk laten spelen, en dat doe je niet door 2 van de 3 kandidaten uit de tender te gooien. Vicepremier Alexander De Croo ligt dus dwars.

Komt de nieuwe regering op tijd om dit dossier te regelen?

Alles hangt natuurlijk af van hoe snel er een nieuwe regering komt. Want de tijdsdruk is er natuurlijk wel: tegen eind dit jaar moet er zeker een beslissing genomen worden. “Er is nog geen ministerraad over geweest. We kunnen verder geen commentaar geven zolang de toewijzingsprocedure loopt”, zegt de woordvoerster van Vande Lanotte. 

Hoe dan ook is het dossier niet weg. Ofwel beslist het kabinet in lopende zaken nog, ofwel komt het op het bord van de Zweedse coalitie. Met een cruciale vraag: of Bpost, dat schermt met 3.000 jobs die zouden verloren gaan, maar wel op een rendement van 6,8 procent dit jaar afstevent, nog zoveel overheidssteun moet en kan krijgen? En of uitgevers zoals De Persgroep, dat onlangs nog het Britse Mecom overnam voor 245 miljoen euro, nog zo’n cadeau moeten krijgen? 

En daar begint dan de intensieve lobbying van de topmensen van Bpost en de media. “Uiteraard is dit voor ons een zeer belangrijk dossier”, is het enige wat Piet Van Speybroeck, de directeur Public Affairs, kwijt wil. Hij wil niet bevestigen of Van Gerven met al de toppolitici gaat praten. “Daar ga ik u echt niet op antwoorden. Dat is vertrouwelijk.”

Keiharde lobbying 

Maar het spel is volop bezig. En Bpost doet dat hand in hand met de grote uitgevers: De Persgroep en Mediahuis. Die schreven verschillende brieven om Bpost de hemel in te prijzen, hen te loven voor “uitmuntende service” en vooral de politici met aandrang te vragen het contract terug aan hen toe te wijzen. En dreiging is nooit veraf: moet er dan echt opnieuw een papieren titel verdwijnen, zoals pakweg de Gazet van Antwerpen? 

En toch zijn de mogelijkheden van de nieuwe regering, en de aftredende, beperkt. De Europese commissie gaat er hoe dan ook met een vergrootglas opzitten. Alleen al daarom is een tender met maar één kandidaat die in aanmerking komt in feite problematisch. Dat het om zoveel geld gaat, vanaf 2016 voor minstens vijf jaar, maakt dat de druk extra groot. En de Belgische staat is de grootste aandeelhouder van het beursgenoteerde Bpost, het heeft dus in principe ook belang bij een zo winstgevend mogelijke post. “Of de belastingen met 200 miljoen doen dalen. Dat gaat meer effect hebben op onze economie”, klinkt het droog in liberale hoek. 

Kieswetgeving aanpassen in ruil voor het post-contract? 

Bij N-VA valt een andere piste te horen: hoe zit het met de wetgeving rond de verkiezingsuitgaven? Die is nu ook op maat geschreven van de papieren pers. In de sperperiode mag er plots niets meer digitaal uitgegeven worden, en fungeren de kranten en magazines als een duur fuik waarin partijen moeten zwemmen, als ze nog willen adverteren. “Ook weer verdoken staatssteun”, zegt een N-VA-topper. De partij wil heel die wetgeving opengooien voor het digitale. “Laat daar de vrije markt maar spelen, dat is voor iedereen veel gezonder. De papieren uitgevers kunnen echt niet alles willen binnenhalen.”