Als je ’t ons vraagt is Kirsten Dunst als actrice altijd al wat onderschat geweest. Voor ons zal ze altijd de enige echte Mary-Jane Watson blijven – hoeveel Zendaya’s of Emma Stone’s er ook nog komen – en als we kijken naar haar cv, zien we daar toch enkele titels op staan die van grote invloed zijn geweest op ons, zoals The Virgin Suicides en Melancholia. Maakt ze de overstap naar televisie, dan doet ze dat ook niet zomaar: ze tilde hettweede seizoen van Fargo naar een hoger niveau en ook de nieuwe reeks On Becoming A God In Central Florida is een zeer bekijkenswaardig stukje – overigens ook erg Fargo-achtige – televisie. Vanaf deze week elke week een nieuwe aflevering via Play van Telenet.

Er is al heel wat geschoven met de reeks. Oorspronkelijk werd ze aangekondigd voor op AMC, in 2017. De pilootaflevering zou toen nog geregisseerd worden door de Griekse regisseur van The Lobster, Yorgos Lanthimos. Tijd ging voorbij, Yorgos werd vervangen door Charlie McDowell en de reeks vond een nieuwe thuis op YouTube Premium. Toen de reeks helemaal ingeblikt was, bleef ze op de planken liggen omdat YouTube besloten had om toch geen “scripted content” te gaan uitzenden.

Tot, na nog eens bijna een jaar, Showtime in de bres sprong. Dat netwerk heeft alvast vertrouwen in hun reeks, want net voor de eerste aflevering werd uitgezonden, werd de reeks hernieuwd voor een tweede seizoen.

Geluk maak je zelf

In de openingsscène maken we kennis met een zekere Obie Garbeau II (Ted Levine), één van de leiders van het bedrijf Founders American Merchandise, kortweg F.A.M. De firma verkoopt zeep, keukenpapier, koffiemokken en alle mogelijke rommel die je je maar kan indenken. Hun visie wordt van bovenaf opgelegd in de vorm van cassettebandjes die ingesproken zijn door de grote goeroe en die je één ding voorspiegelen: een grootse toekomst.

Geluk zoeken moet de prioriteit zijn in je leven, propageren zij, maar je hebt dan ook geluk dat je in Amerika geboren bent waar de toekomst voor jou en je bedrijf er rooskleurig uitziet. Succes zit je in het bloed, je moet het gewoon zien te vinden. Je wordt niet gelukkig geboren, geluk moet je in eigen handen nemen waarna je ervoor moet zorgen dat het gebeurt. Kortom: succes vergt toewijding. En als je nog geen succes hebt, dan moet je gewoon harder werken.

Piramidesysteem

Het zijn die tapes waar Travis (Alexander Skarsgård), die aan de kost komt als verzekeringsagent, heel vatbaar voor is. Hij is getrouwd met Krystal Subbs (Kirsten Dunst) die voor een hongerloontje in Rebel Rapids werkt, een waterpark. Ze worden het slachtoffer van het piramidesysteem dat F.A.M. hanteert waarbij je een inleg moet doen en nadien zoveel mogelijk anderen moet overtuigen om ook in het systeem te stappen. Hoe meer deelnemers je overtuigt om mee in het systeem te stappen, hoe hoger je op de piramide komt te staan, hoe meer je verdient, dat spreekt vanzelf.

Zulke verdienmodellen zijn ondertussen illegaal in heel wat landen – waaronder ook België én de Verenigde Staten – omdat de meeste van de mensen die geld in zo’n systeem inleggen er nooit van kunnen profiteren. De reeks speelt zich in 1992 af, toen ze nog niet illegaal waren.

Wanneer een tragische gebeurtenis het leven van Krystal een onverwachte wending geeft, zint ze op wraak en begint ze zichzelf omhoog te werken door zelf te gaan liegen en bedriegen.

Waarom kijken?

Tot op vandaag schermt de Verenigde Staten met het cliché beeld van de American Dream. Alles is haalbaar voor iedereen. Je moet gewoon je kansen grijpen. Het is een discours dat we de laatste weken ook in de Vlaamse politiek hebben horen weerklinken: je krijgt alle kansen, je moet ze gewoon grijpen en er vervolgens iets mee doen. Als dat dan om één of andere reden niet lukt, is dat ook je eigen schuld, natuurlijk. Zoals de recensent op Vulture het schreef: “Amerikaan zijn is ook dat zeurende stemmetje in je hoofd horen vragen wanneer je nu eindelijk een succes zal worden.”

F.A.M. hanteert dat discours ook: werk hard genoeg en je zal rijk worden. De leden hitsen elkaar op tijdens bijeenkomsten onder leiding van Cody (Théodore Pellerin) die de leiding heeft over de plaatselijke afdeling van de organisatie. Eigenlijk is F.A.M. een sekte, of een religie met Obie Garbeau II (die naam ook) als goeroe. Met een geloof, in ieder geval gebaseerd op een illusie, een luchtbel waar je gewoon hard genoeg in moet geloven. Dat wordt pijnlijk duidelijk op het einde van de eerste aflevering waarin we zien hoe ver die verering van Obie gaat.

Dat Travis overal waar hij gaat en staat een walkman meeneemt om elke vrije seconde van zijn leven naar de tapes te kunnen luisteren, versterkt dat gevoel: hij wordt totaal geïndoctrineerd. Krystal steunt haar man, maar staat meer sceptisch tegenover F.A.M. Zij wordt dan ook meteen bestempeld als een doemdenker en een verspreider van negatieve energie.

Fargo-gewijs

De serie doet het op milde en satirische wijze, maar On Becoming A God In Central Florida neemt wel degelijk het consumentisme en het kapitalisme op de korrel. Obie hemelt op zijn tapes het consumentisme op, want waarom zou je geen mooie dingen mogen hebben? Hij kan elke dag van de maand met een andere auto rijden, zo zegt hij ergens. En dat is leuk, gewoon omdat het kan.

In tijden waarin er meer en meer gesproken en geschreven wordt over minimalisme en consuminderen en wanneer er in heel wat landen een verrechtsing aan de gang is die steeds meer en meer verantwoordelijkheid bij de mensen zelf legt – verantwoordelijkheid voor geluk én voor falen – doet On Becoming A God In Central Florida wat Black Mirror doet over de toekomst van technologie: je doen nadenken over in welke wereld we met z’n allen willen leven.

En zo zit er heel wat in On Becoming A God In Central Florida. We begrijpen waarom Yorgos Lanthimos interesse had in dit project, want er zit een zekere mate van absurditeit in. Hele wrange humor. Maar daarnaast zit er ook sociale kritiek in – een soort van Black Mirror-vibe – en een hoofdpersonage dat zichzelf Fargo-gewijs helemaal vast manoeuvreert, maar deze keer wél haar lot in haar eigen handen neemt.