Het toetredingscongres van Open Vld voor de Vlaamse regering werd meteen ook het Waterloo van de campagne die Francesco Vanderjeugd voert om voorzitter te worden.
Wat gebeurt er precies? Het nieuws dateert eigenlijk al van vorige week, toen Open Vld z’n partijleden bijeen riep om te beslissen over regeringsdeelname. Traditioneel een feestelijk moment, waarop de partijvoorzitter na lange onderhandelingen uitpakt met wat ze allemaal heeft binnen gehaald, en welke portefeuilles verdeeld worden. Maar de eerste die de micro opeiste, was Francesco Vanderjeugd, die zich de afgelopen maanden opwierp als kandidaat-voorzitter van Open Vld, en regelmatig een kritische stem wilde zijn voor huidig voorzitter Gwendolyn Rutten.
Tussen de regels: Na de verkiezingen van 26 mei, waarop Open Vld licht verloor, verwachtten sommigen dat de stoel van Rutten als voorzitter zou wankelen. Nochtans heeft zij een mandaat tot maart 2020 als partijleider, maar Vanderjeugd, die niet meer verkozen raakte, lanceerde zichzelf meteen als kandidaat. Dat hij niet meer in het Vlaams Parlement zit, heeft hij overigens aan zichzelf te danken. Een beetje overmoedig ruilde hij de derde plaats (een verkiesbare) van Open Vld in voor een vierde plaats. Dat deed hij voor Mercedes Van Volcem, waarvoor geen verkiesbare plaats meer was vastgelegd door de sterke mannen van Open Vld in West-Vlaanderen, Vincent Van Quickenborne en Bart Tommelein. Van Volcem raakte verkozen, Vanderjeugd niet.
De details: In de maanden die volgden toonde Vanderjeugd zich als stevige criticus van de partijleiding bij Open Vld, onder meer over het cordon sanitaire had hij kritiek. De media voerde hem regelmatig op. Op het congres vorige week hield iedereen dus wel de adem in: wat zou Vanderjeugd willen? De verrassing was groot toen die eiste dat er voortaan een andere methodologie zou gebruikt worden bij de goedkeuring van regeringsdeelname: “Waarom zou een partijcongres zoals dit niet kunnen amenderen op het regeerakkoord, waarna onze partijleiding dan een mandaat krijgt om over die aanpassingen opnieuw te gaan onderhandelen?” Het voorstel werd op geschuifel onthaald: meende Vanderjeugd dit echt?
De afgang: Het voorstel was niet alleen een totale ontkenning van de politieke realiteit van onderhandelingen, het schoot ook de onderhandelaars een beetje in de rug: hadden Bart Somers (Open Vld), Gwendolyn Rutten, maar ook die hele groep parlementsleden van Open Vld die in werkgroepen hadden gezeten dan niet hun stinkende best gedaan, en veel moois binnen gehaald? Maar ook puur technisch gezien: dit was een voorstel voor een statutair congres, niet een toetredingscongres? Dit kon toch niet zomaar? Met veel geduld probeerde Rutten te duiden, dat het misschien toch wat vreemd was. Maar Vanderjeugd wilde niet afgeven, hij hield de micro gegijzeld en duwde door. “Wil je echt een stemming? Goed, dan krijg je een stemming”, stelde Rutten, waarna de zaal Vanderjeugd compleet afstrafte.
Het resultaat: De bronnen lopen uiteen. Haalde Vanderjeugd nu een vijftal, of misschien acht of negen stemmen, op een totaal van meer dan vierhonderd? In elk geval: de vernedering was compleet, Vanderjeugd moest met de staart tussen de benen gaan zitten. Daarmee lijkt ook definitief een eind gekomen aan de vreemde campagne van de West-Vlaming. Die kwam te vroeg, en eindigt nu dus de facto voortijdig.
The big picture? Gwendolyn Rutten is duidelijk versterkt uit de hele periode gekomen. Ze werd door een aantal partijgenoten de afgelopen maanden aangevallen: de meest scherpe poging kwam uit Kortrijk. Vincent Van Quickenborne haalde een paar keer scherp uit, en zette zo Rutten onder druk. Tegelijk hees hij Egbert Lachaert, de Open Vld-fractieleider in de Kamer, op het schild als “de ideale voorzitter”. In minder mate deed Bart Tommelein daar een klein schepje bij, door duidelijk te stellen “dat hij geïnteresseerd is” om straks voorzitter te worden. Maar de onderhandelingen, en het goedkeuringscongres nu, hebben aan iedereen duidelijk gemaakt dat Rutten niet vertrekt, en dat grote delen van de partij heel stevig achter haar staan.
Hier komt het op neer: Open Vld heeft zo duidelijk stabiliteit nu: Rutten zit stevig in het zadel tot maart 2020. Ondertussen is ook de vredespijp gerookt tussen haar en Alexander De Croo, die de federale kopman mag zijn. Dat maakt de Vlaamse liberalen meteen een oase van rust, in vergelijking met andere partijen zoals CD&V en Groen, waar heftige voorzittersverkiezingen (gaan) woeden.