Een jonge vrouw van begin twintig vertelt ons over haar outfitkeuze. Ze heeft gekozen voor wijde kleding, zegt ze, omdat ze naar een salonafspraak gaat, wat ook haar naar achteren gebonden haar en make-uploze huid verklaart. Tot nu toe is het vrij standaard sociale media-inhoud, een variatie op elke andere “get ready with me” hoogtepuntenreel. Totdat de vrouw iets dat een “versneller” wordt genoemd in haar neus spuit en zichzelf filmt terwijl ze poseert onder de blauw getinte UV-lampen van een zonnebank voordat ze het deksel sluit.
Welkom bij tanning TikTok, waar Gen Z trots hun zonnebankgewoonte documenteert. In deze specifieke hoek van de app vind je talloze video’s die een zeer vergelijkbaar format volgen, waarbij de kijker wordt uitgenodigd om “kom mee naar de zonnebank”; anderen beloven tips en trucs om je bruine kleur te maximaliseren. Deze clips vermengen op verontrustende wijze de influencer-tropen – de camera aan de voorkant, de opgewekte voice-over, de details van een schoonheidsroutine – met een gewoonte die hen ernstige schade kan berokkenen. Een serieus gevaarlijke praktijk wordt onder de vage paraplu van zelfzorg geplaatst.
Is niet iedereen jaren geleden gestopt met het gebruik van zonnebanken, zou je kunnen vragen? Wat te denken van alle enge statistieken, zoals het feit dat slechts één zonnebanksessie het risico op het ontwikkelen van plaveiselcelhuidkanker met 67 procent kan verhogen en basaalcelhuidkanker met 29 procent? Ondanks dit alles zijn zonnebanken verre van uitgestorven. Een recent rapport van The Times ontdekte dat de grootste zonnebankketen van het VK, The Tanning Shop, het aantal vestigingen sinds 2018 met bijna 40 procent heeft verhoogd; in 2023 herstelde een andere populaire keten, Indigo Sun, zich na de Covid-lockdown om recordwinsten te rapporteren en kondigde plannen aan voor “een ambitieuze uitbreidingsperiode”.
Voor de jongere generatie hebben zonnebanken een bijzonder gouden aantrekkingskracht. Vorig jaar bleek uit een enquête van de liefdadigheidsinstelling Melanoma Focus dat 28 procent van de Britse volwassenen zonnebanken gebruikt, oplopend tot 43 procent onder 18- tot 25-jarigen. In een andere studie van Skin Health Alliance gaf 60 procent van de jongeren toe zonnebanken te gebruiken, waarbij 25 procent ze vaak gebruikte. Onder hen is de 28-jarige Jessica*, die ongeveer vier jaar geleden begon met binnen zonnen, nadat ze naar Londen was verhuisd en fulltime begon te werken.
“Ik zat altijd buiten in de tuin bij mijn ouders terwijl ik deadlines voor de universiteit haalde, maar toen ik eenmaal op kantoor zat, voelde het alsof er geen tijd was om fysiek mijn gezicht in de zon te krijgen,” zegt ze. “Ik begon een grijze versie van mezelf te worden die ik niet herkende, sproeten waren allang verdwenen, en ik haatte het.” Ze doet het met zelfbruiner in de winter, “maar zodra het warmer wordt en het voelt alsof ik toch wat natuurlijke UV op mijn huid zou moeten krijgen, bespaar ik in feite gewoon tijd door naar de zonnestudio te gaan.”
Dus hoe werkt het proces eigenlijk? Zonnebanken “bevatten lampen die UVA- en UVB-straling genereren”, vergelijkbaar met “niveaus die worden geproduceerd in de felle middagzon”, legt Dr. Catherine Borysiewicz uit, consultant dermatoloog bij GetHarley. “De blootstelling van de huid aan deze UV-stralen stimuleert cellen die melanocyten worden genoemd in de huid om melanine vrij te geven en te produceren.” Dit pigment zorgt ervoor dat de huid bruint terwijl het probeert “zichzelf te beschermen tegen cellulaire schade door UV-blootstelling”.
Elke bruine kleur is dus een vorm van huidschade. Een stralende, gouden teint kan worden geassocieerd met gezondheid, maar ironisch genoeg is het eigenlijk een waarschuwingssignaal dat je lichaam zichzelf probeert te beschermen tegen UV-stralen. “We weten ook dat zowel [UVA- als UVB-stralen] het DNA van je huidcellen kunnen beschadigen, en dat als er genoeg schade optreedt, het kan leiden tot huidkanker,” voegt Dr. Borysiewicz toe, en “kan ook voortijdige of versnelde veroudering van de huid veroorzaken”, wat leidt tot pigmentatie, zonnevlekken, rimpels en verlies van collageen.
Het verhaal en de taal die rond zonnebanken worden gebruikt, lijken aanzienlijk te zijn verschoven.
Dr. Mo Akhavani
Clinici merken de impact al op. Dr. Dan Marsh en Dr. Mo Akhavani, oprichters van de Plastic Surgery Group, zeggen dat ze vaak jongere patiënten zien die buiten het seizoen (d.w.z. tijdens de koudere maanden) naar klinieken komen met zonneschade, wat suggereert dat hun bruine kleur te danken is aan zonnebanken.
Er is schokkend onderzoek dat suggereert dat het jong beginnen met de gewoonte bijzonder gevaarlijk kan zijn: het gebruik van een zonnebank vóór de leeftijd van 35 verhoogt het risico op melanoom met 75 procent. Dr. Rakesh Anand, een consultant dermatoloog en huidkankerexpert, zegt dat hij “steeds vaker zonneschade ziet bij jonge patiënten” in zijn kliniek, “inclusief vroege pigmentatieproblemen die geassocieerd worden met oudere individuen, evenals huidkankers bij degenen die misschien niet als hoog risico werden beschouwd”.
De gevaren van zonnebanken zijn sinds het einde van de jaren 2000 goed bekendgemaakt. In 2009 classificeerde de Wereldgezondheidsorganisatie blootstelling aan zonnebanken en zonnelampen als kankerverwekkend voor mensen; hetzelfde jaar werd Brazilië het eerste land dat het gebruik van zonnebanken voor cosmetische doeleinden volledig verbood. En in 2011 verbood een nieuwe wet het gebruik van zonnebanken door minderjarigen in heel Engeland en Wales (Schotland had enkele jaren eerder soortgelijke regels ingevoerd).
Gedurende de jaren 2010 werden zelfbruiningsproducten ook veel geavanceerder (lees: gemakkelijker aan te brengen zonder jezelf te bedekken met strepen, en minder kans om een persoon te laten ruiken naar bedorven digestive biscuits). Bakken in de zon – of onder een lamp – voelde zinloos riskant aan wanneer je een behoorlijk goede gloed uit een fles kon krijgen, en elk ander interview met een verdacht lijnvrije acteur of model leek de deugden van het dagelijks dragen van een hoge factor SPF te prijzen. Blootstelling aan de zon voelde beslist niet cool, en zonnebanken leken vooral retro; toegeven dat je naar de zonnestudio ging voor een dosis UV zou gefronste wenkbrauwen en bezorgde opmerkingen oproepen.
Hoe is de reputatie dan zo dramatisch veranderd in de loop van een generatie? Iedereen kan zichzelf als expert positioneren op sociale media, en artsen maken zich zorgen over de hoeveelheid desinformatie die online verspreid wordt: je zou een influencer kunnen volgen om hun make-uproutine te kopiëren, maar moet je echt zonnebankadvies van dezelfde persoon aannemen? Dr. Borysiewicz zegt dat ze zich bijzonder zorgen maakt wanneer ze praat over “veilig” zonnen ziet, “aangezien dit simpelweg niet bestaat”, en ze maakt zich ook zorgen over de promotie van melanotan neussprays op sociale media. Deze illegale, ongereguleerde producten worden vaak aangeprezen vanwege hun bruiningsbevorderende voordelen, maar, zegt ze, “we hebben zorgen dat het melanoom kan veroorzaken”.
Wat ook opvallend is, is hoe het gebruik van zonnebanken opnieuw is gepositioneerd als een wellnesspraktijk. Sommige aanhangers zullen lyrisch zijn over stressverlichting, of praten over hoe binnen zonnen vitamine D verhoogt (dit is een misvatting, aangezien de meeste mensen genoeg vitamine D aanmaken door normale blootstelling aan zonlicht, en het veiliger kunnen “verhogen” door dieetveranderingen). “Het verhaal en de taal die rond zonnebanken worden gebruikt, lijken aanzienlijk te zijn verschoven en dit speelt een grote rol in hun stijgende populariteit,” zegt Dr. Akhavani. “Nu zien we dat ze worden aangeduid als bevorderend voor ‘ontspanning’, of als ‘vitamine D-therapie’ of als een ‘veiligere bruine kleur’. Jongere generaties die dit lezen, zijn zich mogelijk niet bewust van de gevaren die ze vormen.”
Het kan niet genoeg benadrukt worden dat UV-bruin worden geen wellness is, het is huidschade
Dr. Clare Kiely
Jessica zegt dat ze geen directe claims over wellness heeft opgemerkt wanneer ze de zonnestudio heeft bezocht, maar ze voelt wel dat “hoe stom het ook klinkt, naar de zonnestudio gaan goed was voor mijn mentale gezondheid”. Ze vergelijkt de sensatie met “teleporteren naar een all-inclusive hotel in Ibiza voor 12 minuten”, wat onmiddellijk “die zomerse warmte op je huid” biedt. En eerlijk gezegd is het meestal de enige tijd van de hele dag dat ik echt een paar momenten neem om te rusten.”
Ze probeert echter momenteel zichzelf van de gewoonte af te helpen. “Ik heb PCOS [polycysteus ovariumsyndroom, een hormonale aandoening] en een van de symptomen waar ik last van heb is hyperpigmentatie op mijn gezicht,” legt ze uit. “Een van de ergste dingen die ik daarvoor zou kunnen doen, is op een zonnebank zitten, dus besloot ik daarmee te stoppen. Een tijdje gebruikte ik ze nog steeds en bedekte ik gewoon mijn gezicht, maar ik wist dat het slecht was voor mijn algehele gezondheid en besloot te stoppen.”
Sommige salons hebben hun aanbod uitgebreid naar andere schoonheidsbehandelingen zoals roodlichttherapie, die over het algemeen als veilig voor de huid wordt beschouwd, en het is mogelijk dat dit “verwarring kan veroorzaken bij sommige klanten, die de fout kunnen maken te denken dat [UV-bruin worden] onder dezelfde wellnessparaplu valt, zonder zich te realiseren welke echte gevaren zonnebanken voor de huid vormen,” zegt Dr. Akhavani. Je kunt ook locaties vinden die “collageenbedden” of “collariums” aanbieden, met traditionele UV-lampen naast infraroodlampen, die naar verluidt de collageenproductie stimuleren tijdens het bruinen. Maar de toevoeging van rode lampen zal de impact van de UV niet tenietdoen.
Dr. Clare Kiely, een consultant dermatoloog en huidkankerspecialist, is kritisch over dergelijke marketingtactieken. “Laten we duidelijk zijn, dit is marketingpraat, geen wetenschap,” zegt ze. “Hoewel roodlichttherapie, die therapeutische toepassingen kan hebben, ook deel uitmaakt van hetzelfde elektromagnetische spectrum als UV-straling, zijn dat ook kankerbestralingstherapieën en magnetrons. Deze hebben allemaal duidelijk zeer verschillende effecten op de huid en het kan niet genoeg benadrukt worden dat UV-bruin worden geen wellness is, het is huidschade.”
Er is hier ook een andere vreemde ironie aan de gang. Gen Z is steeds meer gefixeerd op er zo lang mogelijk jong uitzien; ga naar sociale media en je kunt eindeloze video’s scrollen van mensen van begin twintig die hun ingewikkelde routines laten zien die zijn ontworpen om tekenen van veroudering te voorkomen. Dus waarom dan een gewoonte aangaan die die tekenen van veroudering zo aanzienlijk kan versnellen? Dr. Anand zegt dat het “frustrerend is om zo’n toewijding aan jeugdige huid te zien naast een van de meest verouderende gewoonten die mogelijk zijn”, maar suggereert dat er hier misschien “een element van kortetermijngenot” in het spel is: “Een bruine kleur biedt directe resultaten, terwijl de voordelen van anti-verouderingshuidverzorging jaren duren om zich te manifesteren.”
Maar de impact van zonnebanken is niet “alleen een ’toekomstig jij’-probleem”, zoals Dr. Kiely het stelt. Veel van haar jonge patiënten, in de twintig en begin dertig, dachten dat zonnen “onschuldig voelde. Het zag er goed uit. Het gaf ze een gloed. En nu ondergaan ze biopsieën.” Zelfs als je de impact nu niet kunt zien, zal het waarschijnlijk later verschijnen, “op manieren die je niet kunt ongedaan maken,” zegt ze. “En als je pech hebt, zullen het niet alleen lijnen of vlekken zijn. Het kan chirurgie, littekens en een kankerdiagnose zijn.”
*Naam is gewijzigd.
