Het zoemt over een coalitie zonder PS in de Wetstraat: sleutel ligt bij sp.a en cdH, die Magnette moeten lossen

In de Wetstraat circuleert een scenario waarbij het onmogelijke toch denkbaar wordt: de ‘incontournable‘ PS buitenspel zetten. Dat kan, zij het heel nipt, door een coalitie te maken van de huidige regering, aangevuld met N-VA, sp.a en het cdH. Die laatste gaf afgelopen week een belangrijk signaal.

In het nieuws: Is er een hefboom, om de PS onder druk te zetten?

De details: Wat als je, na meer dan een jaar puzzelen, nu eens speelt op een coalitie zonder Paul Magnette (PS) en co?

“Waanzin, dat is hetzelfde altijd opnieuw blijven herhalen en toch een ander resultaat verwachten”, zo citeert een topspeler in de Wetstraat Albert Einstein. “We moeten erkennen dat het telkens opnieuw inzetten op de formule van PS en N-VA niet werkt: het is vreemd hoe Magnette telkens weer in hetzelfde patroon hervalt. Hij komt dichter en dichter, en dan plots is het om zeep en loopt hij weg van N-VA.”
En dus zoemt in de Wetstraat een scenario, dat gisteren op te tekenen viel bij zowel christendemocraten als liberalen. “Alles hangt ervan af of de exclusieven van bepaalde partijen en families blijven gelden. Je schrikt soms wel van hoe ‘families’ van tel zijn, en hoe daarover gedaan wordt. En zeker hoe bepaalde partijen blijven zeggen, ‘niet met de N-VA'”, zo is in kringen rond de onderhandelaars te horen.
Het trio had een eerste contact deze week, met de groenen. Naar verluidt was dat niet bepaald een goed voorbereide meeting, die rommelig verliep en waarin het trio ook niet met één stem sprak. Maar de groenen herhaalden er hun erg dunne waaier aan opties: geen enkele kans op een coalitie met N-VA.
Dat maakt twee belangrijke opties meteen onmogelijk:
- Een coalitie zonder socialisten, een zogenaamde ‘Jamaica’, van liberalen (26), N-VA (24), groenen (21) en CD&V (12), heeft samen 83 zetels.
- Eerder al gaven de groenen aan de socialistische ‘snuffelaars’ aan ook een ‘Oostenrijkse’ coalitie af te wijzen, van socialisten (28), N-VA (24), groenen (21) en CD&V (12), die 85 zetels telt.
De groenen hadden zo één majeur obstakel in heel de regeringspuzzel kunnen doorbreken: de hartsgrondige rivaliteit tussen Paul Magnette (PS) en Georges-Louis Bouchez (MR). “Wij zijn aan Vlaamse kant ‘slachtoffer’ van dat opbod: telkens maakt dat zaken onmogelijk”, zo stelt een insider vast.
Een groene hefboom op beiden, door met hun 21 zetels scenario’s te aanvaarden waarbij één van beiden eruit kunnen vallen, had flexibiliteit gecreëerd. Maar Meyrem Almaci (Groen) en Jean-Marc Nollet (Ecolo) weigeren dat spelletje te spelen: “Geen N-VA”, is steeds maar de enige boodschap. Meteen is de deur dicht om veel met de groenen te gaan doen dan: een Vivaldi-scenario, daar werkt het trio onderhandelaars echt niet op.
Blijft dan over: een scenario waarbij het onwaarschijnlijke misschien wel denkbaar wordt: de PS eruit. Eén erg belangrijke stap daarvoor kwam er deze week: het cdH is een vrij elektron geworden, dat zich overal kan gaan binden.
Donderdag nog bevestigde Catherine Fonck (cdH), de fractieleider in de Kamer, bij Linda De Win op Villa Politica, wat we al wisten: haar vijf zetels zijn beschikbaar om “oplossingen te vinden”. De toetreding van de Franstalige christendemocraten tot een minderheidskabinet is niet meteen een sleutel tot een meerderheid, maar symbolisch is het wel belangrijk: het zou aan Franstalige meerderheid alvast het aantal regeringspartners verdubbelen.
Een coalitie van liberalen (26), N-VA (24), christendemocraten (17) en sp.a (9) heeft slechts één zetel op overschot met 76 stuks, al kan de aanwezigheid van Jean-Marie Dedecker, die als onafhankelijke zetelt maar op een N-VA-lijst verkozen werd, technisch soms helpen.
Vraag is hoe dan ook of de Vlaamse socialisten daar überhaupt veel zin in hebben. In de afgelopen weken, waarin Magnette en Conner Rousseau (sp.a) samen aan zet waren, hebben ze telkens hun “één en ondeelbaarheid” onderstreept. Maar de afgelopen maanden toonden PS en sp.a toch in onderhandelingen ook dat ze een andere koers vaarden. En ook in de afgelopen weken zaten beiden niet altijd op dezelfde lijn.
Vraag is hoe ver Rousseau kan en wil gaan. Maar een pasmunt kan erin bestaan dat de Vlaamse socialisten ook tot de Vlaamse regering toetreden, die dan ‘verbreed’ wordt. Het uitgangspunt van Rousseau bij onderhandelingen was altijd tweeledig: hij wilde federaal ‘mathematisch nodig’ zijn in een coalitie én hij wilde overal ofwel in oppositie, ofwel in de meerderheid. Die voorwaarden kunnen vervuld worden.

De essentie: De socialisten openden de doos van Pandora met hun voorstel voor een ‘minderheidskabinet’.

Hoe dan ook beperkt de oefening zich voortaan niet meer tot het zoeken van een ‘gewone meerderheid’. Het is aan de socialistische voorzitters te danken dat de oefening nu een pak complexer en rijker is geworden.
“We hebben nu wel plots een pak meer opties, als we dan toch voor een minderheidskabinet gaan”, zo is in kringen rond het trio te horen. Met andere woorden: deze regering, en deze groep van drie, bereidt op geen enkele manier een ‘mislukking’ en verkiezingen voor.
Integendeel: lukt een volwaardige meerderheid niet, dan doet deze ploeg als minderheidskabinet verder, daar lijkt men het toch onderling over eens. “Een ‘relatieve meerderheid’, het is een interessant concept”, zo refereert men met de knipoog naar de terminologie van de socialistische voorzitters Magnette en Rousseau, die met een coalitievoorstel van liberalen, socialisten en christendemocraten (71 zetels) kwamen aandraven.
Over de modaliteiten van hoe zo’n minderheidsregering dan moet starten, werd al wat gediscussieerd. Zo was Bouchez er blijkbaar van overtuigd dat, zelfs als het minderheidskabinet zou worden uitgebreid met een aantal partijen, een vertrouwensstemming niet opnieuw nodig zou zijn.
“Maar dat kan je moeilijk maken, premier Sophie Wilmès (MR) heeft beloofd aan de Kamer om in september opnieuw het vertrouwen te komen vragen, en best doen we dat dan ook. Met wat we dan in handen hebben”, zegt een hoge bron. Maar voor alle duidelijkheid: een minderheidskabinet met gedoogsteun vanuit de oppositie, het kan perfect.
De optie om daarbij gedoogsteun te gaan zoeken of vragen van extreme partijen, wordt wel resoluut van de hand gewezen: een heruitgave van de Zweedse coalitie (die 62 zetels zou tellen), komt dus niet opnieuw in het zadel, als dat met steun van Vlaams Belang zou moeten.
“Maar zekerheden kunnen loskomen, zoveel is duidelijk. Die peiling in Franstalig België is toch een signaal: de houding van de PS wordt daar niet bepaald beloond”, zo klinkt het bij de liberalen optimistisch. Ze hebben alvast de komende weken om dat optimisme om te zetten in iets concreet.

Zeer opvallend om te noteren: Premier Sophie Wilmès (MR) is ondertussen razend populair in Brussel en Wallonië. Ze springt met één klap over Paul Magnette (PS), tot nu de numero uno in het zuiden van het land.

Een peiling veroorzaakt een aardverschuiving in het politieke landschap in Franstalig België. Plots lijkt het erop dat men daar electoraal serieus rekening moet gaan houden met de premier.
Het is redelijk ongezien. Op drie maanden tijd is er zowel in Brussel als Wallonië een nieuwe politica nummer één, iets wat Charles Michel (MR) als premier overigens nooit lukte: die eerste plek veroveren op de socialisten.
De eerste minister profiteert van een fenomeen dat overal in Europa zichtbaar is, behalve tot nu toe in België: het electoraat schaart zich rond haar leiders, en zeker presidenten of eerste ministers. Op de vraag “wilt u deze figuur de komende maanden een belangrijke rol zien spelen?”, schiet ze naar 55 procent in Wallonië en evenveel in Brussel. Het verschil met haar ‘negatieve score’ (“geen rol spelen”) is ook groot: respectievelijk 33 en 29 procent.
De MR wint overigens ook wat: ze klimmen van 19,6 naar 20,5 procent in Wallonië. Maar of dat met Wilmès te maken heeft, is niet duidelijk. De stijging van de partij is ook niet echt statistisch significant.
Daarmee zet Wilmès wel Paul Magnette (PS) pijnlijk in de schaduw: die scoort ‘maar’ 43 procent in Brussel, met een negatieve score van 38, en 47 procent in Wallonië, met negatieve score 39. Daarmee lijkt hij op een brutale wijze slachtoffer te worden van zijn eigen zet, om midden maart niet een nieuwe regering te vormen met N-VA en zelf een leidende rol te gaan spelen, maar te kiezen voor een scenario waarbij hij van aan de kant Wilmès steun gaf, en haar zo wel groot maakte.
En ook niet prettig voor Magnette, zijn PS zakt ook weg: van 25,5 procent in maart glijden ze naar 23,7 procent in Wallonië. In Brussel gaat het van 20,5 naar 18,2.
Opvallend: ook haar eigen voorzitter, Georges-Louis Bouchez (MR), zet Wilmès flink in de schaduw. In Wallonië scoort die niet echt, met 25 procent en liefst 47 procent negatief haalt hij pas een teleurstellende elfde plek. En in Brussel maar een tikje beter nieuws: hij klimt van 26 naar 29 procent, maar ook hier een negatieve score van 41 procent. Bouchez is dus ‘under water‘ zoals ze zeggen: meer negatieve dan positieve stemmers. Een interessante situatie voor de interne krachtverhoudingen binnen de MR.
“Toch een heel straffe beweging, die niet onopgemerkt voorbij zal gaan. Hopelijk gebruikt ze dit ‘politieke kapitaal’ nu wat meer door straks fors te duwen om een volwaardige regering te maken”, zo is binnen haar federale ploeg te horen. “Magnette maakte een cruciale fout, door zomaar een electorale rivale vrije baan te geven“, zo zegt een partijvoorzitter. “Je ziet de resultaten nu.”

Ondertussen in Vlaanderen: Een solide top 3 van N-VA houdt aan bij de populariteit, maar de partij blijft hangen op 20 procent. Opvallende stijger is Conner Rousseau, wiens partij ook plots groeit.

Veel minder spectaculair zijn de verschuivingen in de Vlaamse krachtverhoudingen. Bart De Wever (N-VA) blijft op één, met exact 57 procent, en een tikje meer ’tegenstemmers’, met 34 procent. Theo Francken (N-VA, 54 procent) en Jan Jambon (N-VA, 51 procent) klimmen wat.
Maar hun N-VA blijft het belabberd doen: met 20 procent is de kloof met Vlaams Belang, op 27,7 procent, heel groot.
Op vier is ook een klimmer: Alexander De Croo (Open Vld), die ook in de andere grote peiling veruit de populairste Vlaamse liberaal was, bestendigt hier. Komende van 40 klimt hij naar 49 procent. De volgende liberaal is al Bart Somers (Open Vld) op plaats 11, hij zakt van 40 naar 38 procent. Open Vld hangt op nog 10 procent. Verder valt de klap naar beneden van Maggie De Block (Open Vld) op: ze daalt van 39 procent naar 31 procent, met een negatieve score van 59 procent.
Bij CD&V is Hilde Crevits in deze peiling nog steeds nummer één, ze gaat van 43 naar 47 procent. Koen Geens (CD&V) zakt hier wat weg, van 42 naar 40 procent. CD&V haalt 11,8 procent.
Absoluut de strafste klimmer is sp.a-voorzitter Conner Rousseau, die doorstoot van 23 procent naar 45 procent, met maar een negatieve score van 26 procent, ook opvallend goed. De socialistische voorzitter doet waar de groenen nog altijd van dromen: meteen netjes in de top 10 op nummer zes gaan parkeren. Zo lijkt Rousseau de enige die, net als Wilmès in Wallonië, in Vlaanderen écht profiteert van de crisis de afgelopen drie maanden.
Een opvallende prestatie voor een voorzitter van een oppositiepartij. En het heeft ook een effect op z’n partij: die klimt van 9,6 naar 12,5 procent. Het geeft de rode achterban reden om te beginnen dromen. En de sp.a-voorzitter krijgt zo meteen wat meer ademruimte om z’n opvallende rol in de regeringsvorming verder te zetten: die van diegene die risico’s neemt, en probeert uitersten samen te brengen, in functie van een oplossing. “De test komt nu of hij zich ook durft los te maken van de PS”, zo becommentarieert men vanuit de regering.
Overigens hadden naast Bouchez, ook opdrachthouders en partijvoorzitters Egbert Lachaert (Open Vld) en Joachim Coens (CD&V) niet veel reden om blij te zijn met de peiling, en hun persoonlijk resultaat: Coens blijft hangen op 24 procent en een 21ste plaats en Lachaert klimt wel van 13 procent naar 20 procent, een 25ste plaats. Beiden kunnen dus wel een stroomstoot positieve aandacht gebruiken.

Wat gebeurt er met het trio opdrachthouders? Regeringspartijen CD&V, Open Vld en MR willen met een inhoudelijke nota gaan werken én tegelijk coalitiepartners zoeken.

Het is een eeuwig terugkerende vraag, die tijdens pogingen om een federale regering te vormen ook altijd terugkomt: werkt men eerst op basis van een coalitie, of eerst op basis van inhoud? Het huidige trio, met de voorzitters van regeringspartijen MR, Open Vld en CD&V, wil een ’tweesporenbeleid’.
- Ze blijven, net als voorgangers Magnette en Rousseau, puzzelen naar coalitiepartners.
- Ze willen tegelijk ook het ‘inhoudelijke’ stevig uitbenen: ze maken zo snel mogelijk een document, waarin de krijtlijnen van een relancebeleid staan, in overleg met de premier.
Een nota dus, die in de eerste plaats de focus legt op het sociaal, fiscaal en economisch beleid dat de volgende federale regering moet uittekenen. Die willen ze dan concreet gaan voorleggen, aan de andere partijen, om van daaruit dan zo veel mogelijk zetels rond één beleid te verzamelen.
Het zijn de kabinetschefs van de partijen, die de trekkers zijn van het uitwerken van de nota. Zij zaten deze week ook al samen:
- Caroline Deiteren, de kabinetschef van Egbert Lachaert (Open Vld), die van Unizo overkwam, waar ze coördinator sociale zaken was. Van 2011 tot 2012 was ze overigens nog aan de slag bij Ceder, de studiedienst van CD&V. Daar was ze ‘adviseur arbeidsmarktbeleid en sociale zekerheid’: een stevig ‘centrumprofiel’ dus.
- Axel Miller, voormalig CEO van Dexia, en daarna ook nog van autobedrijf D’Ieteren. Een heel stevig profiel van een manager uit het bedrijfsleven.
- Bart Vandenberghe, directeur van CD&V en interim-baas van Ceder, de christendemocratische studiedienst, maakte daarvoor carrière bij de Nationale Loterij.
Bedoeling is dat bij de liberalen vooral het kabinet van de premier en ook vicepremier Alexander De Croo betrokken zijn, bij CD&V meer dan vermoedelijk ook vicepremier Koen Geens (CD&V), al houdt Coens wel duidelijk de leiding.
Verwacht wordt dat het trio toch stevig vaart maakt met de nota, en de bijhorende begrotingstabel. Dat zou meteen een goede start kunnen worden, om met de andere partijen, met name de grote twee, N-VA en PS, inhoudelijk te kunnen gaan praten. Want het doel blijft nog altijd een volwaardige meerderheid, een paars-gele coalitie waarbij PS, N-VA en mogelijk sp.a en of cdH, toetreden tot de huidige kern van MR, Open Vld en CD&V.

Goed gelezen: De jeugdzonden van Conner Rousseau zijn bekend: mosselsoupers en het afluisteren van concurrenten op 6-jarige leeftijd.

In Het Laatste Nieuws doet Christel Geerts (sp.a), de moeder van Conner Rousseau, een boekje open over haar zoon (inclusief de kinderfoto’s), die momenteel de nieuwste sensatie van de Wetstraat is.
Daarin vertelt ze onder meer dat hij al van zeer jong bezeten is van politiek: “Hij was nog maar een jaar of zes of hij speelde al ‘regeringske‘ met Playmobil. Dat was ten tijde van Verhofstadt. Hij deed niks liever dan met mij meegaan naar het gemeentehuis. Als ik hem wilde straffen, zei ik gewoon dat hij thuis moest blijven. In de gangen ging hij politieke tegenstanders afluisteren en dan kwam hij vertellen wat hij gehoord had.”
“Ook naar vergaderingen, buurtfeesten en schietingen ging hij mee. Hij deed dat graag en het was ook makkelijk voor mij. Ik was gescheiden, en dan moesten mijn ouders enkel op zijn zus passen. Ik vond het ook goed voor zijn opvoeding, want zo leerde hij mensen uit alle lagen van de bevolking kennen. Hoe je het ook draait of keert: de meeste mensen komen zelden buiten hun sociale cocon. En Conner praatte met iedereen. Ik moest lachen toen ik de kritiek van linkse intellectuelen las die schreven dat Conner geen voeling had met de basis. ‘Gij weet niet hoeveel mosselsoupers die kleine heeft gedaan’, dacht ik. ‘Meer dan gij alleszins.'”

Interessant om te volgen: Virologen Marc Van Ranst en Emmanuel André scharen zich achter Belgicistische B Plus: “Gezondheidszorg helemaal federaal maken”.

B Plus, een Belgicistische club die vecht voor het behoud van het federale België, roert zich in het gezondheidsdebat. En daarbij schakelen ze de ‘power’ in van virologen, die de afgelopen coronacrisis ware mediasterren geworden zijn.
Zo ondertekenen Emmanuel André en Marc Van Ranst een tekst, een vrije tribune in De Tijd en L’Echo, waarin ze pleiten tegen de splitsing van de gezondheidszorg en vóór herfederalisering. “Er zijn natuurlijk verschillen tussen Vlamingen en Walen. Maar ook binnen Vlaanderen zijn er verschillen. De verschillende noden per regio zijn te relativeren”, zo schrijven ze.
Daarmee nemen ze een erg politiek standpunt in: onder meer N-VA en CD&V zijn uitgesproken voorstanders van het verder splitsen van de gezondheidszorg. De afgelopen crisis, met negen bevoegde ministers van Volksgezondheid en Welzijn, maakte vooral duidelijk dat de versnippering gevaarlijk werkt.
Maar Open Vld pleitte er net voor om meer bevoegdheden weer federaal te brengen, iets wat ook de groenen willen. De socialisten toonden zich voor de schermen ook voorstander van ‘meer België’, terwijl achter de schermen een heel andere boodschap klinkt.

Blijvend in het nieuws: Tien gratis ritten worden er twaalf bij de NMBS, maar de politieke frictie blijft rond de ’tournée nationale’.

Eind deze week bereikte de regering dan toch een akkoord met de NMBS over de gratis treinritten. Daarop hebben nu alle Belgen recht. Dat was op een superkern begin juni de grote trofee die de groenen binnenhaalden, om “het openbaar vervoer een positieve impuls te geven”.
De maatregel viel moeilijk, onder meer bij de CEO van de NMBS, Sophie Dutordoir, die uit de lucht viel. Bovendien kwam er kritiek op de kostprijs, die zou kunnen oplopen tot 110 miljoen euro. Maar zo ver komt het niet: nu is er dus een akkoord om geen eenmalige Rail Pass van 10 ritten uit te delen. De komende zes maanden heeft elke Belg recht op twee gratis ritten per maand, ten vroegste vanaf midden augustus. De tickets moeten bovendien specifiek worden aangevraagd.
De actie krijgt ook de naam ’tournée nationale’ en moet eigenlijk vooral het toerisme in eigen land aanzwengelen.
Op Twitter viel Sander Loones (N-VA) frontaal de liberalen aan over de actie: “Met de groeten van Open Vld en MR”. Daarop reageerde Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert even scherp: “Sander, de N-VA heeft dit mee goedgekeurd in de zogenaamde superkern, als deel van een pakket. Alsof wij fan zijn van dit idee. Enige betrouwbaarheid en eerlijkheid zou goed zijn“, zo schoot die terug.
Maar Loones liet het er niet bij. Hij riposteerde “dat Groen op de superkern had gesteld dat dit niets zou kosten”. “Dat was de afspraak. Tot iets anders hebben wij ons niet geëngageerd. Nu blijkt dat er toch een hoge kostprijs is van 110 miljoen euro. En de regering, mét Open Vld, blijft volharden, nu zelfs met 12 ‘gratis’ tickets.” Daarop citeerde hij ook Open Vld-Kamerlid Marianne Verhaert, die in de Kamer deze week letterlijk stelde “dat ze de positieve maatregel steunde“.
De rel is opvallend omdat Lachaert momenteel op zoek is naar het versterken van zijn coalitie. De N-VA is daarbij een preferente partner.