Een van de meest volatiele regio’s van de voorbije decennia is ongetwijfeld Nagorno-Karabach. Dinsdag besliste Azerbeidzjan om een “antiterreuroperatie” te lanceren, om de betwiste regio tot de orde te roepen. Nu, een dag later, bereiken de strijdende partijen alweer een staakt-het-vuren. Wat is er precies gaande?

In het nieuws: Alweer een staakt-het-vuren, nog geen 24 uur nadat Azerbeidzjan de aanval inzette tegen de republiek Artsakh.

• Artsakh is een zelf uitgeroepen staat in Nagorno-Karabach, een regio die binnen de Azerbeidzjaanse landsgrenzen valt. De bevolking bestaat echter vooral uit etnische Armeniërs, die maar weinig hebben met hun Azerbeidzjaanse buren. De regio is maar via een smalle landstrook van vijf kilometer breed verbonden met Armenië, de Lachin-corridor. Deze is van cruciaal belang voor de inwoners van Artsakh, die vanuit Armenië humanitaire hulp krijgen.
• Azerbeidzjan lanceerde gisteren een “antiterreuroffensief” in de regio. Die was vooral gericht tegen de aanwezige Armeense strijdkrachten en militaire infrastructuur. In de lokale hoofdstad Stepanakert waren ontploffingen te horen, Azerbeidzjan zou bij de aanval ook burgerdoelen hebben getroffen. In totaal sneuvelden al 25 soldaten aan de kant van Artsakh, 165 anderen raakten gewond.
• Ondertussen kondigde beide partijen aan dat een staakt-het-vuren is bereikt. Dat kwam er naar verluidt door bemiddeling van Russische vredestroepen die aanwezig zijn in het gebied. Een van de voorwaarden voor het staakt-het-vuren is dat de in Artsakh aanwezige soldaten hun wapens, voertuigen en artillerie afstaan aan Azerbeidzjan. Morgen worden in het dorpje Yevlakh onderhandelingen gehouden over de mogelijke overgave van het politieke bestuur van Artsakh.

Vuur in de pan

Onderliggend: Waarom laait dit conflict telkens opnieuw op? De lange arm van het Kremlin zit er voor iets (lees: veel) tussen.

• Armenië is een land dat doorgaans gesteund wordt door het Kremlin, terwijl Azerbeidzjan steeds meer bondgenoten vindt in het Westen. Rusland heeft ook vredestroepen gestationeerd in de regio, maar desondanks schiet het vuur toch weer in de pan.
• Dat heeft vooral te maken met de positie van Rusland. Eerst en vooral: het huidige regime in het Kremlin denkt mijmerend terug aan de Sovjet-Unie. Het is er dan ook op gebrand om voormalige satellietstaten terug onder te brengen in de Russische Federatie. Dat lijkt vooral mogelijk als de leiders in die landen zich extreem bedreigd voelen, door interne of externe strubbelingen. Wit-Rusland is daar het beste voorbeeld van: het Loekasjenko-regime zoekt steeds meer toenadering tot Moskou, terwijl hij zijn revolterende bevolking onder de knoet moet houden.
• Ook in de Kaukasus wil Poetin de landen terug in de Russische staat integreren. Het conflict in Nagorno-Karabach komt hem dus extreem goed uit: door instabiliteit in de regio komt Armeens premier Nikol Pasjinjan steeds meer onder druk te staan, wat vroeg of laat tot een verdere toenadering tot Rusland kan leiden.

Niet plooien

De essentie: Rusland stuurt aan op een fusie met Armenië, en liefst een met een andere premier daar.

• Daarnaast kan Rusland door het conflict maximaal invloed uitoefenen op de regio. Via de vredestroepen in Nagorno-Karabach, maar even goed via de Russische militaire basis in Armenië. Daarnaast zorgt het conflict dat Armenië lid is en blijft van de CSTO, zeg maar de hedendaagse NAVO van de Kaukasus en Centraal-Azië.
• Tegelijk merkt Moskou dat Pasjinjan niet plooit onder druk, en zelfs opschuift naar het Westen. Als beide landen in de regio westersgezind worden, en de EU helpt bij vredesonderhandelingen over de regio, kan het wel eens gedaan zijn met de Russische invloeden in de regio. Zo kreeg de Armeense premier gisteren demonstranten voor de deur, die zijn vertrek eisten als hij Azerbeidzjan de oorlog niet zou verklaren. Terwijl is het Rusland die zelf Armenië tegenhoudt om de strijd aan te gaan, opnieuw om op een vertrek van Pasjinjan (en vervanging door een pro-Russische premier) aan te sturen.
• In Armenië zijn ze allerminst blij met Poetins bemoeienissen: “Sinds we aan de macht kwamen, zijn we met Rusland ten strijde getrokken in Syrië, stemden we mee in alle internationale instellingen, verlieten we de CSTO niet, verlieten we de Euraziatische Economische Unie niet. Toch kregen we hetzelfde resultaat als toen de oorlog begon in Nagorno-Karabach, en toen er aanvallen waren tegen Armenië. Als er een wil is om te beschermen, beschermen ze, als ze dat niet willen, verzinnen ze duizend andere redenen. Rusland kan niet beslissen wie er aan de macht komt in Armenië”, zo fulmineerde de secretaris van de Nationale Veiligheidsraad, Armen Grigorjan.

(nd)