De F-35, de opvolger van de F-16 die ook door België is aangekocht, maakt zoveel lawaai dat in Noorwegen al voor 130 miljoen euro aan compensatie is uitbetaald aan mensen die in de buurt van de vliegbasis wonen om hun huizen te laten isoleren tegen de decibels. Het Noorse ministerie van Defensie koopt ook 150 huizen op die het dichtst bij de vliegbasis liggen op om te slopen.

De F-35, het toestel dat de Belgische F-16’s gaat vervangen, is tot vier keer luider dan z’n voorganger. België zal 34 F-35’s gaan aankopen. Kostenplaatje: meer dan drie miljard euro. De totale kosten, met onderhoud en verbruik bij, zouden zelfs oplopen tot 15 miljard.

Die F-35 is niet alleen duur, hij maakt ook vreselijk veel lawaai. Boven wijken in de buurt van Amerikaanse luchtmachtbasissen is 118 decibel gemeten wanneer een F-35 overvloog, en dat is amper 2 decibel van wat als de pijngrens wordt beschouwd.

De F-35 is luider omdat de motor die erin zit nu eenmaal groter is – en dat komt omdat de F-35 zelf een stuk groter is dan de F-16. Het geluid van de F-35 is ook anders. Experts zeggen dat de F-16 een meer “treble” geluid voortbrengt, terwijl de F-35 een lager “bass”-lawaai voortbrengt. Het gevolg is onder meer dat lawaai van een F-35 langer blijft nazinderen.

De Amerikaanse luchtmacht is bij wet verplicht om de geluidsoverlast in de buurt van z’n basissen te meten en te publiceren. Uit die cijfers blijkt dat de F-35 gemiddeld 16 decibel luider is, maar dat wanneer de piloten het gas induwen, of als ze vliegen bij een dichtbewolkte hemel, het nieuwe toestel tot wel vier keer luider is dan de F-16.

Denemarken

In Denemarken hebben ze net zoals in ons land de F-35 gekocht als opvolger van de F-16 en Deense journalisten zijn naar de VS getrokken om aan den lijve te ondervinden hoe erg het is met die geluidsoverlast nadat een naar Amerika uitgeweken Deen hen er attent op maakte dat hij verhuisd was sinds de komst van de nieuwe toestellen.

De reporters registreerden de decibels bij een vergelijkbare setup met Flyvestation Skrydstrup in Jutland, waar de F-35’s zullen worden gestationeerd. Net als bij ons in Kleine Brogel wonen er daar een pak mensen op amper een kilometer of twee in vogelvlucht van de basis.

Pijngrens

Ze kwamen effectief tot waarden die de pijngrens – 120 decibel – benaderden. In de VS moeten F-35’s ondertussen al een bepaalde hoogte hebben bereikt voor ze over bewoond gebied vliegen. Maar in Europa is zoiets niet haalbaar zeggen experts, maar het wordt ook toegegeven door Deense piloten die al met beide toestellen (F-16 en F-35) hebben gevlogen.

Vijf onafhankelijke studies die de jongste zes jaar werden uitgevoerd in opdracht van de Amerikaanse Air Force tonen aan dat op de meeste hoogtes en snelheden, de F-35 gemiddeld een pak luider is.

Noorwegen: grapje van tientallen miljoenen ondertussen

Noorwegen kocht 52 straaljagers van het type F-35. In 2012 werd besloten om veertig van deze nieuwe straaljagers op de vliegbasis in de gemeente Ørland in Midden-Noorwegen te plaatsen. De komst van de F-35 betekende zo’n achthonderd extra banen, wat immens was voor zo’n kleine gemeente (5.500 inwoners). Maar toen de eerste straaljagers in 2017 aankwamen, werd al snel duidelijk dat er geen reden tot feesten was.

“Vanaf dat moment gaat het hier alleen nog maar over de geluidsoverlast”, zegt Hans Kristian Norset, die de bewoners ging vertegenwoordigen en nu voorzitter van de geluidsoverlastgroep is.

De Noorse Defensie deelde de gemeente daarom op in een rode en gele zone. In de rode zone, maximaal een paar kilometer van de vliegbasis verwijderd, krijgen bewoners het aanbod om hun huis aan Defensie te verkopen en vervolgens te laten slopen. Bewoners van 150 huizen maken daar gebruik van.

Daarbuiten, in de gele zone, kunnen bewoners hun huis op kosten van Defensie laten isoleren. Dat slaat op zo’n duizend huizen waar Defensie betaalt voor isolatie van muren, ramen en daken, een grapje dat al 130 miljoen euro heeft gekost.

De afgelopen jaren is er ook veel ruzie geweest over de grens tussen de rode en gele zone en de opkoopprijs van huizen. De opdeling is niet altijd even logisch. Er zijn bijvoorbeeld sommige plekken in de gele zone waar meer geluidsoverlast is gemeten dan in de rode zone.

Maar Defensie houdt vast aan de opdeling en raadt bewoners in de rode zone aan om te vertrekken, want als er niemand in de rode zone woont, is er ook geen gedoe met regelgeving.