Eén Mexicaanse film en één Japanse: de wereld van de film is echt wel groter dan Hollywood alleen. En terwijl iedereen al in eindejaarslijstjesmodus staat zijn er nog twee films in de zalen gekomen die in die lijstjes zeker een plaats moeten krijgen: Roma en Shoplifters.

Roma: de bijzonderheid van een schijnbaar onbeduidend leven

Er is al lang veel te doen rond Roma en dat heeft er alles mee te maken dat deze winnaar van de Gouden Leeuw in Venetië geboekstaafd staat als een Netflix-film. De nieuwe film van de Mexicaanse regisseur Alfonso Cuarón (regisseur van onder andere Gravity, Harry Potter & The Prisoner Of Azkaban en Children Of Men) heeft het hele debat over het thuis dan wel in de cinema bekijken van films weer aangezwengeld.

Het bijzondere is dan ook dat hier de consument de keuze heeft. Roma is momenteel al te streamen op Netflix, maar is ook in een selectie aan cinema’s te bekijken. Nu al in cinema Palace in Brussel aan de Anspachlaan en vanaf 26 december ook in cinemazalen in Gent, Brugge, Antwerpen en Leuven. Het lijkt het begin te zijn van een omwenteling waarbij streamingreus Netflix zijn films – net als Amazon al langer doet – ook in de cinema zal brengen.

Dat heeft er veel mee te maken dat Netflix met Roma één of meerdere Oscars voelt aankomen en dan hebben ze plots een Oscarwinnaar in hun catalogus, goed voor de reputatie van hun films die momenteel niet opperbest is. Alleen moeten films om voor een Oscar in aanmerking te komen wel in de cinema gespeeld hebben. Is het de eerste stap naar eigen cinema’s voor Netflix? De toekomst zal het uitwijzen.

Maar laten we het eens over die film zelf hebben, want los van de commotie en de interessante discussies rond de film is Roma wel een woordje waard. Voor wie het nog niet wist: in Roma blikt Alfonso Cuarón terug op zijn eigen jeugd (we bevinden ons op het randje van de jaren zestig, begin 70) en in het bijzonder op de aanwezigheid van Cleo (in het echt heette ze Libo) daarin, de inwonende dienstmeid en babysit die de kinderen wekte, te slapen legde, hun eten klaarmaakte, met hen speelde, met hen praatte als er hen iets dwars zat, hen naar school bracht en hen daar ook weer ging ophalen.

Met Roma wil Cuarón haar de eer betuigen die ze altijd verdiend, maar nog nooit gekregen heeft. Cleo (Yalitza Aparicio) werd als een vanzelfsprekendheid gezien. Uiteraard is de dankbaarheid van kinderen jegens een huishoudster die er altijd is klein: het is een evidentie. Cleo stelde zich altijd bescheiden op, vroeg nooit de aandacht en was de dienstbaarheid zelve. Ving ook heel wat van de moedertaken op die moeder Sofia (Marina de Tavira) niet altijd kon vervullen. Nu beseft Cuarón dat wat Cleo allemaal voor hen deed allemaal niet zo evident was. Dat ze een grote invloed heeft gehad op zijn geluk als kind en op wie hij als man geworden is.

Het is dus zonder enige twijfel de meest persoonlijke film van de nu zestigjarige Mexicaanse regisseur. Nog persoonlijker zijn ze amper nog te vinden. Het is ook de mooiste, puur esthetisch. Roma baadt in een prachtig zwart-wit en de camera, die Cuarón voor het eerst ook zelf hanteerde, glijdt doorheen de film. Als kijker laat je je meevoeren, je vergéét bijna dat er gemonteerd is en je kan observeren op een Man Bijt Hond-achtige manier: het lijkt alsof je bij de familie in de woonkamer zit.

Dat is het gevolg van het belang dat Cuarón schenkt aan het alledaagse. Cleo die ’s avonds haar ronde doet om alle lichten te doven. Cleo die een liedje zingt voor het slapengaan. Cleo die er gewoon altijd is. Die de gang kuist. Nergens in Roma is enig spoor van haast terug te vinden. Deze film is de ultieme onthaasting.

Daarnaast wordt er ook uitvoerig stilgestaan bij de klappen die Cleo van het leven heeft gekregen en de krassen die op haar ziel zijn gezet. Het leven gaat immers niet altijd zoals je het zelf zou wensen. De scène in de cinemazaal doet pijn. Je beseft als kijker wat er gebeuren gaat voor Cleo het beseft en je zou haar willen behoeden voor de pijn die haar wacht, maar dat kan je niet, want het leven schikt zich niet naar jouw wensen. En dan zijn we nog niet eens aan de pijn van haar zwangerschap aangekomen.

We hadden nog het meest een Boyhood-gevoel tijdens het kijken: Roma maakt duidelijk dat elk leven er toe doet. Cleo leidt een schijnbaar onbeduidend leven, maar een onbeduidend leven bestaat niet. Cleo’s leven is bijzonder in alle gewoonheid.

Soms vraag je je af of een bepaalde scène nu ook echt in de film moest. Het antwoord is altijd ja. Voor wie thuis de film bekijkt hebben we één tip: zet de gsm op vliegtuigstand en laat het trage tempo van de film je onrust wegnemen. Geef je helemaal over en laat de film nadien bezinken. En dan zal je beseffen dat dit grootse cinema was – groots in al zijn kleinheid – die geen seconde te lang duurde.

Score: 9/10

Shoplifters: tegelijkertijd hard, liefdevol en grappig

Eén van de thema’s van het filmjaar 2018 is toch zeker kinderverwaarlozing en de bijhorende vraag of ouders wel altijd het beste zijn voor hun kinderen. Helemaal in het begin van het jaar was er The Florida Project, nog niet zo heel erg lang geleden waren we helemaal ondersteboven van Capharnaüm (uit Libanon) en nu is er het Japanse Shoplifters, de film die dit jaar de Gouden Palm won in Cannes.

De Franse titel van deze film is “Une histoire de famille” en die is ook niet slecht gekozen. In eerste instantie lijkt Shoplifters te gaan om een gezin aan de rand van de maatschappij: grootmoeder, ouders, zoon en dochter die met z’n allen in een veel te krap en vervallen appartementje wonen waarin ze in dezelfde ruimte eten, slapen en hun nagels knippen. Een gezin dat overleeft op luizenjobs en winkeldiefstal, het ’talent’ van de vader Maar gaandeweg wordt het duidelijk dat de film in feite om iets geheel anders draait.

De vader van het gezin (Naoto Ogata) leert zijn zoon Shota (debuterend acteur Kairi Jō) hoe een feilloze winkeldiefstal uit te voeren, want “zolang het in de winkel ligt is het van niemand.” Wanneer ze op een avond terugkeren van hun missie merken ze een meisje op dat er hongerig en verwaarloosd uitziet. De vader neemt het meisje, dat Yuri blijkt te heten (eveneens debuterend acteur Miyu Sasaki) mee naar huis, geeft haar te eten en laat haar overnachten omdat het te koud is, niet tot ieders tevredenheid.

Wanneer ze het meisje de volgende dag van wat nauwkeuriger bekijken merken ze heel wat littekens op. Het meisje is ook zeer bang om geslagen te worden. En dan blijkt dat de vader en moeder van het gezin helemaal niet de vader en moeder zijn van Shoto en van Aki (Mayu Matsuoka), maar dat ze een soort van verzameling van verschoppelingen zijn die zich gedragen als een gezin. Aki, Shoto en nu ook Yuri zijn opgenomen door vader en moeder omdat ze niet gewenst waren door hun echte ouders.

Het is het begin van een film die je ethisch in een heel erg grijze zone doet komen. Volgens de letter van de wet is Yuri ontvoert. En bovendien zit ze nu ook niet in de allerbest denkbare thuissituatie. Maar ze wordt er tenminste liefdevol behandeld en niet langer geslagen. Is het dan oké? Is dit ‘gezin’ de beste situatie voor het meisje? En wat doen we met winkeldieven die duidelijk toch ook een hart in zich dragen en niet aarzelen om kinderen die thuis mishandeld worden zelf onder hun hoede te nemen?

Shoplifters is een afwisselend harde, grappige en liefdevolle film. De vader en zoon die terwijl ze in zee zwemmen een hilarisch gesprek hebben over de ontluikende seksualiteit van Shoto. Aki die Yuri knuffelt en zegt dat geslagen worden nooit je eigen schuld is, wat haar ouders haar ooit verteld hebben. En de vrijscène tussen de vader en Nobuyo: het zijn allemaal scènes die zich in ons hart genesteld hebben.

Dit is trouwens één van de films die het samen met Roma, Capharnaüm en Cold War op zal nemen tegen Girl voor de Oscar in de categorie Beste Buitenlandse Film. Die categorie begint nu zo sterk te worden dat we zelfs – zeker door de kritiek die de film nu oogst in de Verenigde Staten – beginnen te vrezen voor de kansen van Lukas Dhondt en Girl.

Score: 8/10