Wie bestuurt er eigenlijk het land? Is dat een regering, gekozen door het volk en via een meerderheid in de Kamer gesteund? Of zijn dat vakbonden en werkgevers? Die kernvraag hield de federale coalitie vier jaar in de greep. De liberalen, en ook voormalige coalitiepartner N-VA, voelen zich bedrogen: telkens opnieuw verwaterde de Groep van Tien, met steun van minister van Werk Kris Peeters (CD&V) de afspraken die binnen de regering gemaakt werden.

“Het sociaal overleg is achterhaald. Schaf de Groep van Tien gewoon af.” Het is één van de strafste uitspraken die in de prille electorale campagne is uitgesproken. En hij komt niet van de minste, maar van een bevoorrecht toeschouwer de afgelopen vier jaar én een kandidaat-premier: Jan Jambon (N-VA).

Jambon deed de uitspraak al een tijdje geleden, maar met het huidige sociaal akkoord dat werkgevers en vakbonden op maandagnacht maakten, is het actueler dan ooit. Want wat maandag beslist werd, is bijzonder symbolisch. Na een woelige nationale staking gingen vakbonden en werkgevers toch weer aan tafel, en kwamen zowaar met een akkoord, na een nachtje door onderhandelen.

Maar dat akkoord gaat op een paar symbolische plekken absoluut in tegen alles wat de regering besliste. De loonstijging van 1,1 procent, bovenop de index, is al meer dan voorzien was. Maar vooral gaat het over het brugpensioen, een maatregel waarvan de regeringspartijen hadden gezworen dat ze dat gingen afschaffen. Of tenminste, Open Vld en N-VA hadden dat gezworen.

Zeker de Vlaamse liberalen, die nog steeds in de regering Michel II zitten, voelen zich gepakt. Want het afschaffen van dat brugpensioen, het zogenaamde SWT, daarover gaat het al jaren. En de lijn van Open Vld is duidelijk: er is een gigantische krapte op de arbeidsmarkt, in sommige plekken in Vlaanderen schreeuwt men letterlijk om werkkrachten. Dan kan het niet dat oudere werknemers systematisch van de arbeidsmarkt geduwd worden.

Diepe frustraties

Nu opnieuw een akkoord van de Groep van Tien slikken, met daarop opnieuw dat SWT, is gewoon hoogverraad voor de Vlaamse liberalen. Uiteraard voelen die de hete adem van N-VA in hun nek: die denken er niet aan, nu ze in oppositie zitten, om die maatregel te steunen. Niet toevallig verklaarde West-Vlamingen Vincent Van Quickenborne gisteren op Terzake dat voor zijn partij dat SWT niet passeert.

Maar wat vandaag gebeurt, inclusief de verontwaardiging bij Open Vld en N-VA, past in een diepere frustratie van beide partijen met de Groep van Tien. Het gebeurde de afgelopen jaren al te vaak dat de centrumrechtse regering, na harde onderhandelingen intern, sociaal-economische hervormingsmaatregelen nam die fel bevochten waren door de ‘rechtsere partijen’ Open Vld en N-VA. En dat vervolgens die beslissingen werden verwaterd, of zelfs herroepen door de Groep van Tien.

Dat de link tussen regering en de sociale partners het kabinet van de minister van Werk Kris Peeters was, maakte de achterdocht van Open Vld en N-VA nog groter. Stuurden de kabinetschefs van Peeters, beiden van ACW-signatuur, telkens aan op een verdere ‘verwatering’ van regeringsdeals? Daar zijn Open Vld en N-VA vast van overtuigd. Zeker ten opzichte van de werkgevers, zoals VBO-baas Pieter Timmermans, heerst er bij die partijen minachting: zij maken te makkelijk deals met overheidsgeld, en schakelen zich in in de logica van CD&V en MR.

Welke ‘dank’ kreeg regering van de zuil?

Vraag is wat de christendemocraten hebben teruggekregen van ‘hun’ zuil, in ruil voor dat sociaal-economisch beleid met de handrem op. Want op geen enkel moment wenste de christelijke zuil, en zeker de christelijke vakbond niet, de centrumrechtse regering te steunen. Integendeel, in ruil voor invloed en impact in de Groep van Tien kwam er nooit de gehoopte sociale vrede.

Vier jaar lang bleef de oorlog tussen regering en vakbonden voortduren. Daarbij ging het er bijzonder hard aan toen. Zo zette de christelijke zuil onder meer de protestactie ‘Hart boven Hard’ op: een beweging die erg rabiaat de meerderheid bestreed. Ook CD&V’ers werden geviseerd: ex-minister Joke Schauvliege kreeg een onophoudelijk bombardement van sms’en over zich, als gevolg van een keiharde actie van een Hart boven Hard-medewerker zelf.

Hoe houdbaar is de positie van de werkgevers?

Op een wel erg cynische manier moeten de regering, en de Vlaamse liberalen daarin, misschien nu wel rekenen op die christelijke vakbond én op de socialistische bond, om straks een ‘oplossing’ te voorzien over de spanning rond dat brugpensioen. Want de kans is realistisch dat de bonden alsnog het akkoord van de Groep van Tien verwerpen. Het ABVV is niet van plan om het akkoord bij haar achterban te verdedigen, ze “leggen het gewoon voor”. En ACV gaat het “toelichten”, maar ook niet meer. Als beide bonden het akkoord afschieten, is dat probleem meteen voor de regering van de baan.

Maar ten gronde blijft de bedenking bij liberalen en N-VA wel overeind: wat voor zin heeft het om een sociaal overleg te houden, dat telkens regeringswerk afzwakt, maar als je in ruil geen sociale vrede krijgt?” Het antwoord van N-VA is tekenend in al z’n hardheid: “Afschaffen, dat sociaal overleg.” Zeker voor de werkgevers moet dat toch een serieuze waarschuwing zijn: hun rol kan straks misschien wel sneller dan gedacht uitgespeeld zijn in de cockpit van het land.