Je zal dit voorjaar maar zwanger zijn. Net wanneer je denkt dat alles geregeld is, sluit je crèche plotseling de deuren. Voor honderden Vlamingen dreigt dat scenario. Twee nieuwe wetten op twee verschillende niveaus maken het tegenwoordig niet eenvoudig om op kleinschalige basis een crèche open te houden. In de eerste plaats moeten ze de kwaliteit in de kinderopvang verzekeren, maar dat zou op korte termijn tevens tot de sluiting van verschillende crèches kunnen leiden. Met alle gevolgen van dien voor veel kersverse ouders.

Typisch Belgisch

Wie wil begrijpen waarover het allemaal gaat, moet rekening houden met de verdeling van de taken tussen het Vlaamse en federale niveau. Twee nieuwe wetten dreigen een aantal crèches te doen sluiten en ze hebben van oorsprong niet eens veel met elkaar te maken. Vlaanderen legt de kinderopvang regels op die de voorwaarden om aan kinderopvang te doen overal gelijk moeten trekken. Op federaal vlak worden de belastingen van de eigenaars van crèches aangepast.

Twee minsters dus: Jo Vandeurzen voor Vlaanderen en Koen Geens op nationaal niveau. Maar wat het nog gekker maakt: beide ministers komen uit dezelfde partij (CD&V). Het doet veel eigenaars van crèches de wenkbrauwen fronsen dat er zo’n dringend probleem is kunnen ontstaan.

Een crèche is geen café

Op Vlaams niveau zal een decreet vanaf 1 april de regels om aan kinderopvang te doen gelijk trekken en strenger maken. Dat komt natuurlijk vooral de kwaliteit ten goede en dat is in het voordeel van het kind en de ouders. “Vroeger maakte het niet uit of je een café of een kindercrèche opende. Nu komt er een eindelijk een verschil”, stelt Miet. Haar eigen crèche komt niet in de problemen door deze regels, aangezien ze met zaken zoals brandveiligheid al lang in orde was. Voorts houdt het decreet bijvoorbeeld in dat je als eigenaar van een crèche over kwalificaties moet beschikken en de Nederlandse taal machtig moet zijn, aldus Miet.

Maar al die regeltjes samen maken het veel crèches wel moeilijk. En het gaat dan niet altijd over aspecten die cruciaal zijn om kwaliteit te garanderen. Groen-senator Mieke Vogels stelt in De Morgen dat het allemaal onzinnig is: “Crèches krijgen een negatief advies omdat er een konijn in de tuin zit of de stopcontacten niet hoog genoeg staan. Terwijl het mij pedagogisch belangrijker lijkt dat kinderen leren om van zo’n stopcontacten af te blijven.” Vogels eist dat Vandeurzen het decreet tijdelijk in de wachtrij zet, aangezien nu vooral zelfstandigen worden geviseerd.

Dat er eindelijk gelijkheid komt tussen opvangcentra is een uitstekende zaak voor de ouders, maar daar heeft men middelen voor nodig en die zijn er voorlopig nog niet. Voor veel crèches dreigen deze regels in combinatie met de nieuwe fiscale wetgeving fataal te worden, stelt ook UnieKO, de organisatie die de rechten van zelfstandigen in de kinderopvang ter harte neemt. Kwaliteit heeft dus een prijs.

40 euro per dag

Op federaal vlak is er sinds 1 januari 2014 een nieuwe regel van kracht om de fiscaliteit te regelen. Vroeger mochten zelfstandigen een forfaitaire onkost van 16,5 euro per dag per kind indienen, maar nu blijft daar slechts 7 euro van over. Dat heeft dramatische gevolgen voor veel eigenaars van opvangcentra. “Als we dat moeten doen, houden we hier netto nog 1.000 euro maandloon over”, zegt Miet. En dan rest als enige optie om het verlies aan de ouders door te rekenen. “Nu betalen ze voor een kind bij ons 25 euro per dag. Dat zou dan al snel 30 tot 40 euro kunnen worden.”

Op maandbasis zou je als ouder dus gemakkelijk tussen 600 en 800 euro moeten betalen, misschien zelfs nog meer. En dat is voor veel gezinnen geen optie. Minister Geens beloofde voor het einde van de maand een oplossing te zoeken voor dit probleem. Voor UnieKO is een fiscale gunstmaatregel de enige optie tot het decreet volwassen is en op eigen benen kan staan, dus zonder dat bestaande crèches er op korte termijn het slachtoffer van zouden worden. Deze week zat de organisatie nog met de minister rond de tafel in de hoop een uitweg te vinden.

15.000 ouders in de problemen

Uiteraard moeten niet alleen de kinderopvangcentra zich hierover zorgen maken, ook de ouders kunnen best hun voorzorgsmaatregelen nemen. “Als het misloopt, zullen we zo snel mogelijk andere opvang moeten zoeken”, zegt Lesley Van Doren, één van de klanten van Miet. Ze heeft al een dochter die naar de crèche gaat en is intussen 21 weken zwanger van haar tweede kindje. “Het wordt niet gemakkelijk om nu nog een oplossing te vinden. Omdat we het vermoeden hadden dat het een chaos kan worden, zijn we al beginnen zoeken. Maar we zouden natuurlijk liefst in onze huidige crèche blijven.”

Dat hoopt Miet ook, maar alles hangt af van wat de ministers te bieden hebben. “Zonder een oplossing zullen we de deuren moeten sluiten. Dan doen we nog verder tot het einde van dit kwartaal, maar daarna houdt het op.” Ook vele andere crèches dreigen de boeken neer te leggen en op een aantal plaatsen is dat al gebeurd. UnieKO vreest dat in een slecht scenario 15.000 plaatsen kunnen wegvallen. Zo kreeg ook de zwangere Sofie Uyttersprot slecht nieuws te verwerken toen de crèche van haar toekomstige spruit, Villa Kakelbont in Opwijk, de deuren moest sluiten. Een groot probleem, aangezien nog meer crèches in de buurt ermee gestopt zijn.

“De aanpassingen die Villa Kakelbont nog maar net heeft uitgevoerd aan de infrastructuur, zouden alweer moeten worden overgedaan omwille van het feit dat de bevoegde instanties verschillende dingen verwachten”, zegt Sofie. “Wat moeilijk te verteren is, is dat een overheid die toch wel heel wat sociale bijdragen ontvangt, ook van hardwerkende jonge ouders, geen enkel initiatief neemt om de gevolgen hiervan op te vangen. Zo is er bijvoorbeeld geen enkele ondersteuning om een kinderopvang die dan toch de deuren moet sluiten, te laten uitdoven zodat de ouders niet van de ene dag op de andere met hun kind op straat komen te staan.”

De toekomst van kinderopvang

Natuurlijk mogen we de politici in deze kwestie ook niet eenzijdig met de vinger wijzen. De regels komen er om de kinderopvang gelijk te trekken en dat zal op lange termijn normaal ook veel positieve gevolgen hebben. Zo krijgen kindercrèches al een tijdje de kans om in het IKG-systeem te stappen. Een eenvoudige afkorting voor de ingewikkelde term ‘inkomensgerelateerde kinderopvang’. De betekenis is gelukkig iets simpeler: ouders betalen in dit soort opvangcentra een vaste bijdrage volgens hun inkomen. Crèches moeten hiervoor een aanvraag indienen bij Kind & Gezin.

Klinkt goed, en dat is het principe ook. Alleen zijn de middelen er volgens mensen uit de sector nog niet om het systeem te laten functioneren. Miet heeft bijvoorbeeld ook zitten twijfelen om mee aan boord te springen, maar ze stelt momenteel blij te zijn dat ze het nog niet gedaan heeft. “Het geld dat we minder krijgen wanneer de dagprijs aan het loon wordt aangepast, moet door de overheid worden bijgepast. Maar dat gaat niet als er geen centen zijn.” Bovendien vreest Miet dat men maar na twee tot drie maanden zal worden uitbetaald en ook dat moet in rekening worden gebracht.

Onthaalmoeders vallen niet onder de regel van de crèches. Zij moeten hun forfait dus niet aanpassen aan de nieuwe wetgeving. Een onthaalouder mag maximaal acht kinderen houden, een kinderdagverblijf moet minstens acht opvangplaatsen tegelijk hebben. “We hebben al eens gezegd dat we gewoon een streep door de kamer gaan trekken”, zegt Miet. “Als ik aan de ene kant zit en mijn collega aan de andere kant, is er wettelijk geen probleem.” Kinderdagverblijf In De Wolken telt momenteel dertien kindjes.

De komende dagen worden dus erg belangrijk voor de eigenaars van kindercrèches. Volgens UnieKO is een uitweg nodig omdat niet “iedereen die wil in het IKG-systeem kan stappen zolang de financiering van het decreet nog in een financieel groeipad zit tot 2020”. Het kabinet Vandeurzen verklaarde in De Morgen toch optimistisch te zijn over de uitvoering van de plannen: “Er zijn uitbaters die stoppen, maar in 2013 zijn er ook 123 starters bijgekomen.” Vandeurzen heeft met Geens overleg gepleegd en het blijft de bedoeling voor het einde van de maand met een oplossing te komen. Wordt dus misschien vandaag nog vervolgd…