Een nieuw doemscenario komt onze richting uit. Tenminste, dat is wat experten en ook een deel van de politiek afroepen en wat op de voorpagina van zowat elke papieren krant in Vlaanderen wordt uitgesmeerd: een strenge lockdown. Zo komt er na vrijdag hoe dan ook deze week een nieuw Overlegcomité. Maar de vraag is of paniek de beste raadgever is, terwijl België al erg lang een vooral stabiele koers vaart. “Afwachten”, predikt men de rust op de Zestien.

In het nieuws: Het Overlegcomité wordt mogelijk vervroegd.

De details: De druk wordt steeds hoger opgevoerd, zeker in de media.

• Opvallend vanmorgen, de Vlaamse papieren pers is quasi unisono over wat er aankomt, of zou moeten aankomen volgens hen:
  • “Roep om harde lockdown wordt steeds luider”, kopt De Standaard.
  • “Totale lockdown geen taboe meer”, is de voorpagina van Het Nieuwsblad.
  • “Op weg naar een harde lockdown“, weet De Morgen.
  • “En nu is het aan de politiek“, zo is Het Laatste Nieuws al een stapje verder om het proces in gang te duwen.
• “Zo heel veel keuzes zijn er niet meer en dan moet je in de richting van een lockdown gaan“, zo stelde expert Steven Van Gucht gisteren in z’n persbriefing. Meteen leken de sluizen open te gaan.
• Nieuw is het fenomeen niet dat aan Nederlandstalige kant grote druk ontstaat om strengere maatregelen te nemen. Al een jaar lang vinden de experts, die ook als adviseur optreden voor de beleidsmakers, erg makkelijk de weg naar de Vlaamse pers, met haast uitsluitend een boodschap om strengere maatregelen te nemen.
• Aan Franstalige kant is dat veel minder het geval. Ook vanochtend. Le Soir focust op het falend beleid van het testen in bedrijven, die ze ‘la grande improvisation‘ noemt. En La Libre kopt “hoe de Britse variant mogelijk leidt tot een derde golf”. Om maar te zeggen, men is ook volop bezig met de coronapandemie, alleen zonder de systematische input van steeds hetzelfde legertje experts dat mee beleid maakt via de media.
• Een tikje ironisch allemaal. Want gisteren nog lanceerde psycholoog Elke Van Hoof (VUB), ook voorzitster van de expertengroep rond de psychosociale impact van Covid-19, een oproep:
  • “Experten en politici moeten ophouden met om de haverklap allerlei doemscenario’s over de pandemie te lanceren. We communiceren te veel. En dat heeft een nefaste werking op de bevolking.”
  • Volgens Van Hoof zorgen die doemscenario’s ervoor dat mensen afhaken en de maatregelen uiteindelijk minder goed opgevolgd worden.
  • “Mensen hebben net nood aan mentale rust. Ik heb de indruk dat sommige experten en politici de eerste willen zijn om met dramatisch nieuws te kunnen komen. Elke expert heeft nu wel al zijn doemscenario gehad.”
• Maar Van Hoof behoort niet tot het kransje experts dat telkens terugkeert in de Vlaamse media. Die hebben Maarten Vansteenkiste, motivatiepsycholoog, als vaste stem in het steeds terugkerend panel gekozen om het vakje “psychologie” af te tikken, zo lijkt het. Vandaag stelt die man met een stevige kop in De Morgen: “Sommige mensen vragen net om strengere regels”. In Het Laatste Nieuws, waar men het eenvoudiger herleidt tot “voor of tegen de lockdown”, staat hij in het lijstje “experts” die volmondig “ja” antwoorden op een zoveelste beperking van de vrijheden.

De essentie: Beleidsmakers stonden al eerder onder druk. Dat hoeft niet noodzakelijk te betekenen dat het meteen tot veel strengere maatregelen komt.

• Het is ondertussen een beetje een running joke in de Wetstraat: hoeveel keer is die derde golf eigenlijk al ingezet? Een pak experts heeft er sinds januari gewag van gemaakt dat die “golf” eraan kwam. Er is in de cijfers eerder sprake van een “plateau” van besmettingen, dat wel nog steeds gevaarlijk hoog blijft.
• Zeker het aantal patiënten dat elke dag opgenomen wordt met Covid-19 baart zorgen: dit geeft aan hoe dicht het medisch apparaat richting overbelasting gaat. Dat cijfer sprong boven de 400 opnames in het weekend, maar neemt ondertussen wel terug af. En uiteraard zijn er ook dagelijks een pak mensen die genezen het ziekenhuis verlaten: het is dus onjuist om doemberichten rond te sturen die enkel focussen op “hele ziekenhuizen vol nieuwe patiënten”, zoals een expert gisteren deed.
• Maar dat neemt allemaal niet weg dat “de politiek”, met name premier Alexander De Croo (Open Vld) en zijn minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) onder druk staan, samen met de minister-presidenten van de deelstaten, die de kern van het Overlegcomité vormen.
• Het lastige daar is dat de afgelopen dagen steeds duidelijker werd dat die niet langer op één lijn zitten. Vrijdag al gaf Vandenbroucke duidelijk blijk van z’n afkeuring, na een Overlegcomité dat niet al te veel beslissingen nam. “We zien elkaar ongetwijfeld terug“, was zijn enige commentaar. Vandenbroucke wilde strengere maatregelen, onder meer het sluiten van de scholen lag voor hem wel op tafel.
• Daarbij kwam hij recht tegenover de deelstaten te staan: zowel Jan Jambon (N-VA) als Pierre-Yves Jeholet (MR), de minister-presidenten, wierpen hun vol gewicht in de schaal om dat tegen te houden. Tot frustratie van Vandenbroucke, die geen steun kreeg van zijn premier.
• De Croo heeft in heel de crisis vooral gekozen voor consistentie: zoveel mogelijk moeten bruuske manoeuvres en snelle ingrepen vermeden worden. Zowel in positieve als negatieve zin. Toen de afgelopen weken telkens de vraag om versoepeling kwam, stond hij systematisch aan de kant van Vandenbroucke, die daar niet voor te vinden was. Maar nu verstrengingen gevraagd worden, staat hij ook wat op de rem. “Afwachten, en niet te veel de schreeuwers volgen”, is de modus op de Wetstraat 16.

Belangrijk: België wil niet mee in het vaccin-oorlogje van Ursula Von der Leyen: Pfizer moet blijven kunnen uitvoeren.

• Ursula Von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, heeft iets goed te maken. De Europese Unie liep de afgelopen weken immense imagoschade op omdat ze er niet in slaagde op een deftige manier de vaccinatie op snelheid te krijgen.
• Alles heeft te maken met de krenterige manier waarop Von der Leyen de onderhandelingen met de producenten van de vaccins aanpakte. Die kregen veel royalere contracten van de VS, de UK en zeker Israël. Het gevolg is dat de EU achteraan de rij staat.
• Zeker met AstraZeneca vecht Von der Leyen nu een oorlogje uit: ze wil een exportverbod op de vaccins die de producent in Leiden maakt, maar die ook naar de UK vloeien. Tot nu toe vertrokken vanuit Nederland al 10 miljoen vaccins richting de UK. Vanuit de UK zelf, waar de twee fabrieken van AstraZeneca staan, is nog geen enkel vaccin richting EU gekomen.
• En ondertussen gooit Boris Johnson, de Britse premier, hoge ogen met zijn erg succesvolle vaccinatiecampagne, die helemaal onder stoom zit: meteen een extra vernedering voor de EU. De Brexit blijkt zo voor Johnson meteen vruchten af te werpen. Maar de Britse premier begrijpt goed het gevaar van Von der Leyen haar plannen. Hij hing deze week al aan de lijn met Angela Merkel en Emmanuel Macron, om toch te proberen dat uitvoerverbod van de EU tegen te houden.
• En ook Alexander De Croo (Open Vld) kreeg een telefoontje, net als Mark Rutten in Nederland, zo weet De Standaard. België heeft namelijk verschillende productiesites op haar grondgebied, niet in het minst die van Pfizer in Puurs. Maar in Seneffe staat ook een fabriek van AstraZeneca. Ook Nederland is een farmaland, met productiesites. Johnson liet niet na erop te wijzen dat je die status niet kan handhaven als er plots geen zekerheid meer zou zijn over een uitvoer van productie.
• Om die reden is België toch voorzichtig. Daar zijn er minder problemen dat AstraZeneca wordt aangepakt: dat bedrijf heeft systematisch zijn beloofde productietargets voor de EU niet gehaald. Maar Pfizer is een ander verhaal: die komen netjes hun contract met de EU na. Het zou dus toch bijzonder straf zijn om ook hen met een uitvoerverbod te gaan treffen.
• Eind deze week is er een virtuele top van de EU, daarop moet men de knoop doorhakken. Maar de druk van een aantal grote landen – waaronder Spanje, Italië en Frankrijk – om aan AstraZeneca een ferme tik uit te delen, is alvast zeer hoog. Dat zou het vertrouwen in de EU bij de boze burgers wat moeten herstellen. Maar tegelijk is er de schade ten opzichte van de sector, die dan weer dreigt op te lopen.

Om te volgen: Het conflict tussen China en de EU escaleert over mensenrechten, de handelsdeal dreigt te kapseizen.

• De Europese Unie ligt dan toch wakker van de Oeigoeren, een minderheid in China die ernstig vervolgd wordt. De Amerikanen voerden de afgelopen maanden de druk op, spraken van “een genocide” en hanteerden agressieve taal aan het adres van Peking. Beelden van concentratiekampen uit de regio van de moslimminderheid, in West-China, zijn ronduit schokkend.
• Eerder voorzichtig nam de EU dus een aantal maatregelen om te tonen dat ook zij opkomt voor de mensenrechten. De EU-ministers van Buitenlandse Zaken kwamen met sancties tegen een bouwbedrijf in China, dat de kampen bouwt, en vier Chinese bestuurders, die eigenlijk eerder kleine garnalen zijn. De vier mogen de EU niet meer in. Het was de eerste keer in jaren dat de EU in de kwestie haar tanden wat toonde.
• China sloeg keihard terug: het gooide op haar beurt mensen op een zwarte lijst. Zij mogen China niet meer binnen. Maar die lijst is veel langer en veel zwaarder. Het gaat om tien Europese parlementsleden, die allen kritisch geweest zijn over de mensenrechten in China. Daarbij valt op dat ze mooi gespreid zijn over de EU, zowat elk West-Europees land heeft één parlementslid op de lijst. Voor België is dat Ecolo-parlementslid Samuel Cogolati, voor Frankrijk de invloedrijke Raphaël Glucksmann. En daar hield het niet op, ook academici en zelfs heel het comité van 27-EU diplomaten die in Brussel de Europese Raad bijstaan zou geviseerd worden.
• Daarmee toonde China ostentatief de middenvinger aan de EU. In een begeleidende tekst hadden ze het over sancties “gebaseerd op niets dan leugens en desinformatie”.
• Meteen riepen verschillende EU-landen zoals Frankrijk en Nederland de Chinese ambassadeur bij zich. Op Twitter reageerde de Nederlandse premier Mark Rutte al erg scherp.
• De escalatie komt er net op het moment dat een gevoelig Europees-Chinees handelsakkoord op tafel ligt, dat een goedkeuring van het Europees Parlement vereist. Dat akkoord is nu klinisch dood: het is nauwelijks voor te stellen dat men snel nu de deur gaat open zetten voor Chinese investeerders in Europa.
• Bovendien blijft er de diepe wonde van de pandemie, die ontstaan is in het Chinese Wuhan. De bewuste manipulatie van de feiten, het onderdrukken van de ernst van het probleem, eigenschappen die kenmerkend zijn voor het communistische regime in China, leidden ertoe dat het virus zich bijzonder snel over de rest van de wereld kon verspreiden.
• Daarbovenop is er een nieuwe bewoner in het Witte Huis, Joe Biden. Die hernieuwt de alliantie met Europa, die onder Donald Trump in een dipje was terecht gekomen, en houdt tegelijk een harde koers aan ten opzichte van Peking en Moskou. Europa komt dus onvermijdelijk meer in het Amerikaanse kamp terecht, in die nieuwe koude oorlog.
• Vandaag is er overigens een Chinees-Russische top. Ongetwijfeld kunnen daar de leiders van beide landen hun gedeelde afkeer over de “softe” Europeanen delen, in afwachting van een nieuwe zet vanuit Brussel. Opvallend was dat beide landen nu de VN inroepen, om daar in de Veiligheidsraad een overleg te houden. Rusland was al langer vragende partij, maar China sluit zich daar nu bij aan.