De 66-jarige Russische ex-spion Sergei Skripal is vorige week overleden in de Britse stad Salisbury als gevolg van “blootstelling aan een onbekende substantie”. Met andere woorden: Skripal werd vergiftigd. En hij is lang niet de eerste andersdenkende Rus die dat lot moest ondergaan in het buitenland.

Sergei Skripal was een Russische ex-kolonel, die in 2006 in Rusland veroordeeld werd tot dertien jaar gevangenis voor het doorspelen van de identiteit van Russische spionnen in Europa aan de Britse geheime dienst MI6 sinds de jaren 1990. De Russische rechtbank beweert dat Skripal daarvoor 100.000 dollar gekregen had. In 2010 kreeg hij samen met drie andere gevangenen gratie van de toenmalige Russische president Dmitiri Medvedev. Groot-Brittannië verleende hem asiel in het kader van een spionnenruil tussen Rusland en de Verenigde Staten.

Veel mensen menen dat Skripal werd vergiftigd door Russische agenten of militairen. Dmitry Peskov, een woordvoerder van de Russische president Vladimir Poetin, ontkent dat de Russische regering iets met de dood van Skripal te maken heeft: “We weten dat deze tragische situatie gebeurd is, maar we hebben geen informatie over mogelijke oorzaken., over wat deze man bezighield en over hoe dit gebeurd is.”

Getest op gevangenen

Als nu zou blijken dat Skripal effectief omgebracht werd door landgenoten, zou dat lang niet de eerste keer zijn. Je zou haast kunnen zeggen dat politieke vergiftigingen voor de Russische inlichtingendiensten een soort Olympische sport zijn. Experten hebben zich in Moskou jarenlang beziggehouden met het ontwikkelen van kleurloze en geurloze vergifsoorten. Uit een interview uit 1954 met een ex-KGB’er bleek zelfs dat die giftige stoffen getest werden op gevangenen.

“Bekrachtigd door parlement”

Sommige van die vergifsoorten, zoals het zenuwgas sarin, zijn dodelijk in de laagste dosissen, andere soorten, zoals cadmium, zijn dodelijk als je het aanraakt. In 1995 stierf de Russische bankier Ivan K. Kivelidi aan de gevolgen van een cadmiumvergiftiging. Volgens autoriteiten was de stof verspreid over de telefoon in zijn kantoor.

In 2008 stierf een Russische mensenrechtenactivist aan een kwikaanval in zijn wagen.

In een andere beroemde zaak uit 1978 werd een Bulgaarse andersdenkende vermoord op Waterloo Bridge in Londen. Het moordwapen was een paraplu met de giftige stof ricine.

De New York Times, één van de grootste Amerikaanse kranten, verwoordt het zo: “Geen andere wereldmacht gebruikt moord zo systematisch en meedogenloos als Rusland in het buitenland tegen wie hen tegenwerkt. Moorden buiten Rusland werden zelfs bij wet bekrachtigd door het Russische parlement in 2006.”

Groot-Brittannië als strijdtoneel

Ook journalisten zijn niet veilig voor de lange arm van het Kremlin. Zo kreeg de Russische journaliste Anna Politkovskaya vergif in haar thee tijdens een vlucht naar het Kaukasus-gebergte. Ze overleefde de moordpoging, maar werd later doodgeschoten in Moskou. Politkovskaya was een hevige tegenstander van Poetin.

Russen in Groot-Brittannië lijken het meest kwetsbaar te zijn. Zo wordt de Russische overheid ervan verdacht de afgelopen twintig jaar minstens 14 andere mensen te hebben vermoord op Britse bodem. Dat blijkt uit een uitgebreid onderzoek van de website BuzzFeed. Heel wat Russische ‘vluchtelingen’ verblijven dan ook in Londen.

Maar dat is niet de enige reden. Tot voor kort slaagden de Britten er amper in om verdachte sterfgevallen te onderzoeken. Het onderzoek van Buzzfeed klinkt zo: “De redenen voor die Britse terughoudendheid zijn onder andere angst voor wraak, incompetentie bij de politie en de wil om miljarden ponden aan Russische geld in de Britse banken en eigendommen te houden. Het resultaat is dat Rusland steeds “gedurfde moves” maakt in het VK zonder angst om gestraft te worden.”

Meest beroemde zaken

Sommige zaken spreken echt tot de verbeelding. Zo werd de Russische oligarch Boris Berezovsky opgehangen in zijn Brits toilet gevonden in 2013. Volgens de Britse politie ging het om een zelfmoord, maar Amerikaanse inlichtingendiensten spraken van een moord.

Een aantal bondgenoten van Berezovsky werden de jaren nadien ook getroffen, waaronder de jonge multimiljonair Scot Young. In 2014 werd die gespiesd op een ijzeren hek gevonden nadat hij uit een raam gevallen was in zijn huis. De politie sprak van zelfmoord en onderzocht de zaak niet verder. Maar experts en de Amerikaanse inlichtingendiensten vermoedden dat Young vermoord werd.

Drie zakenpartners van Young, Paul Castle, Robbie Curtis en Johnny Elichaoff, kwamen vier jaar eerder om het leven. Volgens het BuzzFeed-onderzoek beschouwen de Amerikaanse inlichtingendiensten ook hun dood als verdacht.

Dan is er nog Badri Patarkatsishvili, een Georgische oligarch en zakenpartner van Berezovsky. Hij stierf in 2008 aan een hartaanval, wellicht veroorzaakt door de inname van vergif.

Yuri Golubev, een andere zakenpartner van Berezovsky, werd in 2007 dood gevonden in London. De oligarch bekritiseerde Poetin meermaals publiekelijk en stond gekend als “een vijand van het Kremlin”.

Stephen Moss en Stephen Curtis

Ook de 46-jarige Stephen Moss stierf in 2003 aan een plotse hartaanval. Stephen Curtis kwam in 2004 dan weer om in een helikoptercrash.

Volgens BuzzFeed werd het duo ervan verdacht om Russische oligarchen te helpen hun geld in Groot-Brittannië te krijgen: “Het verhaal van deze ring des doods belicht één van de meest verontrustende geopolitieke trends van deze tijd, namelijk het gebruik van moord door de Russische geheime diensten en machtige maffia om tegenstanders over de hele wereld uit te roeien en het onvermogen van de Britse autoriteiten om er iets aan te doen.”

Alexander Litvinenko

Litvinenko, een ex-KGB’er, was een andere openlijke criticus van Poetin en stierf in 2006. Drie weken voor zijn dood had hij thee gedronken met een soort van radioactieve inhoud. Een Brits onderzoek concludeerde dat Poetin zijn dood “waarschijnlijk” bevolen had. Andrey Lugovoy en Dmitry Kovtun, die van de moord beschuldigd werden, ontkenden iedere betrokkenheid. Ze suggereerden dat de Britten kritiek op het Kremlin wilden uiten naar aanleiding van de verkiezingen in Rusland.

Alexander Perepilichny

Perepilichny vluchtte in 2009 van Rusland naar Londen. Daar voorzag hij de Zwitserse inlichtingendiensten van bewijzen van corruptie in Rusland. Drie jaar later kwam Perepilichny om tijdens het joggen. Het totaal onverwachte dood, want Perepilichny was voordien kerngezond. In 2015 bleek dat hij gestorven was aan een gelsemium-vergiftiging. Dat is een zeldzame plant uit de Himalaya.