Met Cargo én Le Fidèle lijkt het nog eens een najaar te gaan worden waarin we terecht trots kunnen zijn op de Vlaamse film. Cargo is een donker beestje, maar zo donker als in mother! (mét kleine letter en uitroepteken) wordt het allicht nooit meer. Regisseur Darren Arronofsky (van onder andere Requiem For A Dream en Black Swan) bracht Jennifer Lawrence tot haar meest duistere acteerprestatie ooit en versierde haar in één trek door. De twee zijn nu een – toegegeven, vreemd! – koppel.
Cargo: een mooie en stijlvolle debuutfilm die bij het beste hoort dat de Vlaamse cinema al heeft voortgebracht.
Cargo is een nieuwe Vlaamse film en zijn grootste voordeel is dat hij niet in hetzelfde bedje ziek is dan het leeuwendeel van de Vlaamse films: hij heeft iets te vertellen, is niet geschoeid op Amerikaanse leest (hallo, Erik Van Looy) en wil de zware thematieken niet onderuit halen door Vlaamse kolder (wat bijvoorbeeld bij Vincent gebeurde). Cargo is wat het is: een donkere film met complexe personages.
De film vertelt het verhaal van drie broers die nadat hun vader in een coma is geraakt door een ongeval proberen om het vissersbedrijf niet ten onder te laten gaan. Maar dan ontdekt de oudste broer Jean (Sam Louwyck) dat het bedrijf al twee jaar verlieslatend is en dat de bank geen lening meer wil geven op een moment dat hun boot (De Broodwinner, hoe ironisch) gekeurd moet worden en een nieuwe motor nodig heeft. En zo wordt de vrijheid van de zee al snel een beklemmende gevangenis.
Cargo is de eerste filmproductie van De Wereldvrede, het productiehuis dat ons Bevergem schonk en ook de eerste langspeler van Gilles Coulier, die Bevergem regisseerde. De kiem voor Cargo had Coulier al in 2009 en de afgelopen vier jaar is hij met de uitwerking van deze film bezig geweest, heeft hij heel wat observaties gedaan in de visserswereld en is hij het gesprek aangegaan met echte vissers. Naast een topcast die zich laten opmerken door hun weelderige baarden zijn er hier en daar ook echte vissers te vinden in de film die nog nooit een filmset van dichtbij hadden gezien en die zich uitdrukken in een redelijk onbegrijpelijk taaltje. Godzijdank voor de ondertitels.
Cargo drijft vooral op sfeer en is letterlijk en figuurlijk erg donker. Grijs, zwart, bruin en schemering: het licht dat ontbreekt in de film ontbreekt ook in het leven van de vissers. Die gaan gebukt onder hun dagdagelijkse miserie, de voortdurende angst die ze doormaken voor alweer een nieuwe rekening. De stress en het verdriet waarmee ze rondlopen omdat ze weten dat zij de allerlaatste generatie traditionele vissers zullen zijn in een lange rij.
En het is dat wat Cargo zo bijzonder maakt. De personages zijn mensen die een einde voelen naderen. Het is te laat om hun leven om te gooien. Ze kunnen ook niks anders. En dus maken ze de put die ze al hebben gegraven nog wat dieper. Sam Louwyck schittert als Jean en doet hier denken aan zijn personage Wolfgang uit La Meraviglie, een Italiaanse film uit 2014 over het verdwijnen van het imkerschap. Jean vindt het moeilijk om te communiceren met anderen, is vooral naar binnen gekeerd. Dat is iets dat we hier terugzien bij bijna alle vissers: het is moeilijk om over grote emoties te communiceren. En problemen hou je voor jezelf. Gestelde vragen blijven onbeantwoord of krijgen een tegenvraag mee.
Cargo duurt 91 minuten en is daarmee, net zoals de vissers zelf, behoorlijk kort van stof. Het nevenplotje over Francis (Wim Willaert) die homoseksueel blijkt te zijn en daar niet over kan praten deed wat overbodig en onnodig aan en mag gerust gewist worden. Een schoonheidsfoutje in een verder mooie en stijlvolle debuutfilm die bij het beste hoort dat de Vlaamse cinema al heeft voortgebracht.
mother!: Of je gaat mee in de rollercoaster, of je knapt ergens halverwege af
Tijdens het kijken naar mother! zaten we met onze handen in elkaar geklemd, te zweten. We herinneren ons nog goed dat we in dezelfde houding naar Black Swan zaten te kijken in 2010, een film die tot op vandaag bij onze favoriete films aller tijden blijft horen. Noah vonden we dan weer minder geslaagd, maar ook bij die film van regisseur Darren Aronofsky bleven we niet onbewogen. Want onbewogen blijven bij een film van Aronofsky, dat is volgens ons geheel onmogelijk.
Dat is ook nu weer fel te merken aan de sterk uiteenlopende reacties, zowel bij pers als bij publiek. Toen wij de film gingen bekijken voelden we ons toen de aftiteling over het scherm begon te lopen onder de voet gelopen, maar we voelden wel dat we iets erg bijzonder had gezien. Een film die je raakt, op welke manier en om welke reden dan ook. Elders in onze zaal hoorden we andere reacties, namelijk dat het “te veel” zou zijn (en daar kunnen we heus iets bij voorstellen) en zelfs iemand die de film onder de noemer “experimentele bullshit” plaatste.
Te veel over de plot weggeven zou jammer zijn, het is het best om zo onbevangen mogelijk de filmzaal binnen te lopen. Wel kunnen we zeggen dat Jennifer Lawrence en Javier Bardem een man en een vrouw spelen (geen van de personages krijgt een naam mee) die in een afgelezen landhuis wonen dat helemaal door de vrouw des huizes gerenoveerd wordt. Haar man, een stuk ouder, is een schrijver en dichter met een writer’s block. Op een avond staat een onbekende man (Ed Harris) voor de deur die een plaats zoekt om te overnachten. Niet heel veel later staat ook zijn vrouw (Michelle Pfeiffer) voor de deur, die er nogal vrijpostig en brutaal gedrag op na houdt, en nog niet veel later vallen ook zijn twee zoons binnen waarna de boel helemaal ontspoort.
Het is het begin van een – we haten het woord, maar soms past het écht – rollercoaster waarbij we van de ene verbazing in de andere vallen en waar tot onze verbazing het personage van Jennifer Lawrence pas halverwege een eerste meltdown krijgt. Het valt namelijk op hoe er nauwelijks of geen aandacht wordt geschonken aan haar behoeften en haar noden. Door haar gasten wordt ze niet als gastvrouw gezien, maar eerder als huisslaaf of als iemand die gewoon in de weg loopt. De dichter wordt onder lof bedolven en wordt bedankt voor zijn gastvrijheid, maar de vrouw des huizes krijgt geen enkel woord van dank en wordt veelal genegeerd door haar gasten.
De film is duidelijk opgedeeld in twee delen waarbij het tweede deel nog meer hysterie in zich houdt dan het eerste, helemaal over the top gaat en zijn publiek murw geslagen – snakkend naar wat rust en stilte – achterlaat. Dat sommigen het dus te veel vinden begrijpen we best.
Jennifer Lawrence en Darren Aronofsky, het is overigens een combinatie die werkt, ook al hadden we dat zelf niet verwacht. Drie maanden repetities gingen er aan de opnames van mother! vooraf en dat lijkt ons, gezien het eindresultaat, geen overbodige luxe.
Jennifer Lawrence is nog steeds jong, maar weet deze film te dragen zonder te bezwijken onder al het gewicht. Het was ons zelf niet opgevallen, maar Aronofsky zei in een interview in NME dat in totaal 66 van de 121 minuten van mother! bestaan uit close-ups van het gezicht van Jennifer Lawrence. Meer dan de helft dus. Dat dat niet begint te storen, is op zich al een prestatie. Dat het begint te fascineren zegt veel over hoe zij haar gezichtsuitdrukkingen kan laten spreken.
De twee vormen tegenwoordig een koppel – en ook dat hadden we niet zien aankomen – maar kenden elkaar niet voor hun samenwerking voor mother!. Pas in september vorig jaar, nadat de opnames waren afgerond, begonnen de twee echt te daten. Op de vraag of Aronofsky deze film had geschreven met J-Law in gedachten, antwoordde hij van niet omdat hij nooit had gedacht dat ze de rol zou willen aannemen. Jennifer Lawrence echter aanvaardde de rol zonder zelfs maar naar het script te bekijken, een bewijs van haar moed.
Wat de interpretatie betreft, is er heel veel mogelijk. We hebben al heel veel gelezen over Bijbelse referenties, over dat mother! eigenlijk een allegorie zou zijn over de vluchtelingencrisis. Het snijdt allemaal hout, maar op een eerste niveau gaat mother! volgens ons toch vooral over hoe wij als mensen met roem omgaan, en wat het tol van de roem kan zijn voor het object van de idolatrie én nog meer voor degenen die met hem of haar samenleven.
Momenteel heeft mother! een schamele 6,9/10 op IMDb terwijl wij in ons hoofd uitkwamen op een 9/10. Het moge duidelijk zijn: mother! is geen film voor iedereen, maar was er echt iemand die dat had verwacht van een film van Darren Aronofsky? Of je gaat mee in de rollercoaster, of je knapt ergens halverwege af: een tussenoptie is er niet.