Het Hooggerechtshof in Turkije heeft beslist dat de Turkse regering de oude Byzantijnse basiliek Hagia Sophia uit de zesde eeuw opnieuw mag inrichten als islamitische moskee. De beslissing kan potentieel leiden tot spanningen met Griekenland en Rusland. De rechters vernietigden het besluit van de Turkse regering uit 1934 om van de Hagia Sophia een seculiere moskee te maken. Turks president Recep Tayyip Erdogan heeft het decreet al ondertekend waardoor het gebouw opnieuw een moskee wordt.

Het was Erdogan zelf die met de idee op de proppen kwam om de Hagia Sophia, die op de UNESCO-werelderfgoedlijst staat, van een museum weer om te vormen tot een moskee. In 1934 voerde de Turkse regering een wet in waardoor het historische gebouw een seculier museum werd.

Dat besluit is nu uit de Turkse wet weggehaald, waardoor de huidige Turkse regering het gebouw weer om kon dopen tot moskee. Het ging nochtans om een decreet van ex-president Atatürk, één van de grondleggers van de Turkse staat. De huidige president Tayyip Erdogan heeft meteen een nieuwe decreet ondertekend waardoor het gebouw officieel opnieuw een moskee wordt. Dat meldt onder meer de Britse krant The Guardian.

“Provocatie voor beschaafde wereld”

Turkse tegenstanders van de beslissingen vinden dat er in Istanboel al genoeg moskeeën zijn met de beroemde Sultan Ahmet-moskee of Blauwe Moskee erg vlakbij. Ook stellen ze dat deze maatregelen te kaderen zijn in de afbraak van de seculiere republiek Turkije door de Islamitische AK-partij van Erdogan.

Nabijgelegen orthodoxe landen zoals Griekenland en Rusland, maar ook de Verenigde Staten hadden Ankara eerder gewaarschuwd om de Hagia Sophia niet om te vormen tot een moskee. De Griekse minister van Cultuur Lina Mendoni zei dat de Hagia Sophia “een monument voor de hele mensheid is”. Een omvorming tot een moskee noemde ze “een provocatie voor de beschaafde wereld”.

Banden met Rusland onder vuur

Turkije trekt zich de jongste jaren weinig aan van wat landen in Oost-Europa te zeggen hebben, maar de relatie met Rusland zou wel eens onder druk kunnen komen te liggen door deze beslissing. Zo is het algemeen geweten dat de Russische president Vladimir Poetin zeer sterke banden heeft met de Russisch-orthodoxe kerk en daardoor wel genoodzaakt is om op de zaak te reageren.

De jongste jaren hadden hadden Poetin en Erdogan goede banden met elkaar, tot grote ergernis van het westen. De Russisch-orthodoxe kerk betreurt alvast dat de belangen van miljoenen gelovigen van tafel zijn geveegd. Zo is de Hagia Sophia ook een belangrijk monument voor Christenen. Van 537 tot 1453 was het gebouw de grootste kathedraal ter wereld, daarna werd het een moskee naar aanleiding van de verovering van Constantinopel door het Ottomaanse Rijk.

Een extra gevoeligheid: Istanboel (vroeger Constantinopel) is nog steeds de zetel van de orthodoxe kerk en van patriarch Bartholomeos, de leider van die kerk. Patriarch Bartholomeos is leider van 300 miljoen orthodoxe Christenen.