Hebben we de verandering van ons klimaat nog in de hand? Is er een mogelijkheid dat we de opwarming kunnen beperken tot 2 graden en dat dan ons klimaat min of meer stabiel zal blijven? Dat lijkt steeds meer een puur politiek praatje te zijn. We staan voor een domino-effect veroorzaakt door gevolgen van de opwarming van ons klimaat stelt een nieuwe studie. 

In een nieuwe studie, gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences, wordt een grimmig vooruitzicht geschetst. Als je de gecombineerde gevolgen van 10 processen van klimaatverandering in een positive feedback loop steekt, kom je uit op een schrikwekkend scenario waarbij de menselijke inspanningen om emissies te verminderen steeds nuttelozer zullen zijn.

Het versterkend effect op elkaar van onder meer smeltend ijs, opwarmende zeeën, veranderende stromingen en stervende bossen zullen onze aarde in serre veranderen waarin het voor de mens erg moeilijk overleven gaat worden. En dat gaat veel sneller gebeuren dan we ons willen inbeelden. “Tegen het einde van deze eeuw of eerder”, poneren de auteurs.

“Ik hoop echt dat we ongelijk hebben, maar als wetenschappers hebben we een verantwoordelijkheid om te onderzoeken of dit echt is”, zegt Johan Rockström, directeur van het Stockholm Resilience Center.

Stabiel klimaat lijkt illusie

Rockström en zijn co-auteurs behoren tot ’s werelds toonaangevende autoriteiten op het gebied van positieve feedbacklussen, waarbij opwarmtemperaturen nieuwe bronnen van broeikasgassen vrijmaken of het vermogen van de aarde om koolstof te absorberen of warmte te reflecteren vernietigen.

In hun nieuwe paper vragen ze zich ook af of de temperatuur van de planeet kan stabiliseren bij een opwarming va, twee graden of dat die zal doorstijgen naar een “serre”-wereld die 4 graden warmer is dan de pre-industriële tijd en voor de mensheid erg moeilijk zal worden om te overleven.

Volgens Katherine Richardson van de Universiteit van Kopenhagen, een van de auteurs, toont de studie aan dat klimaatactie niet alleen een kwestie is nu van het terugdraaien van de uitstoot van emissies, maar van het begrijpen hoe verschillende factoren op een wereldwijd niveau met elkaar interageren.

“We weten immers dat de aarde nog nooit in zijn geschiedenis een quasi-stabiele toestand heeft gehad die ongeveer twee graden warmer is dan de pre-industriële gemiddelde temperaturen en dat suggereert dat er een substantieel risico bestaat dat het systeem zelf zal ‘willen’ blijven opwarmen door al deze andere processen – zelfs als we de uitstoot stoppen”, zegt zij.

Nieuwe feedbacklussen

Er worden trouwens voortdurend nieuwe feedbacklussen ontdekt. Deze recente studie laat bijvoorbeeld ziendat meer neerslag – een symptoom van klimaatverandering in sommige regio’s – het moeilijker maakt voor bosbodems om broeikasgassen zoals methaan vast te houden.

Eerdere studies hebben aangetoond dat verzwakking van koolstofputten 0,25 graden Celsius zal toevoegen aan de opwarming, bossterfte zal 0,11 graden toevoegen, permafrost-dooi zal 0,9 graden toevoegen en zelfs verhoogde bacteriële ademhaling door de warmte zal 0,02 graden toevoegen.

De auteurs van het nieuwe artikel kijken ook naar het verlies van methaanhydraten uit de oceaanbodem en de vermindering van sneeuw- en ijsbedekking aan de polen.

Rockström geeft toe dat er nog enorme gaten in data en kennis zijn over hoe het ene proces een ander kan versterken. Maar één ding is ondertussen al wel duidelijk: in tegenstelling tot de Gaia-theorie, die suggereert dat de aarde een zelfcorrigerende tendens heeft, duwen de huidige feedbacklussen de planeet in een steeds extremere staat.

Voorbeeld

De auteurs zeggen bijvoorbeeld dat het verlies van Groenlands gletsjerijs de Golfstroom zou kunnen verstoren, waardoor de zeespiegel zou stijgen en de hitte in de Zuidelijke Oceaan zou accumuleren, wat op zijn beurt het ijsverlies van de Antarctische wateren zou versnellen.

Bezorgdheid over die mogelijkheid werd eerder dit jaar versterkt door berichten dat de Golfstroom zich op het zwakste niveau bevond in 1.600 jaar.

Rockström ziet nog andere zaken die volgens hem bewijzen dat de feedbacklussen al volop in werking zijn. De huidige zomer en de hittegolven in heel Europa bijvoorbeeld.

“De hittegolf die we nu in Europa hebben, is niet iets dat verwacht werd met slechts 1 graad opwarming”, volgens Rockström. “Verschillende positieve feedbacklussen zijn duidelijk al in werking, maar ze zijn nog steeds zwak. We hebben studies nodig om te laten zien wanneer ze een wegloopeffect kunnen veroorzaken.”

“We zouden uiteindelijk de overeenkomst van Parijs kunnen nakomen maar bij 2 graden van opwarming een lelijke verrassing krijgen als het systeem begint weg te glippen”, argumenteert Rockström. “50 jaar geleden zou dit worden afgedaan als alarmistisch, maar nu zijn wetenschappers echt ongerust.”