Inflatie en groeivertraging zetten Vivaldi opnieuw onder druk: PS en Ecolo denken eraan om doos van Pandora, de wet van ’96, op regeringstafel te leggen

De federale regering werkt vandaag verder aan de begroting. Dat gebeurt in een moeilijke context: de inflatie stijgt opnieuw door, en is met 8,31 procent de hoogste sinds 1983. Daarbij valt op dat niet enkel energieprijzen aan een versnelling bezig zijn. Het zet druk op de koopkracht, maar ook de lonen en zo de competitiviteit. De socialisten gaan onverminderd voor een versterking van dat eerste: ze leggen een eis op tafel van zo’n 200 miljoen, om het openbaar vervoer goedkoper te maken. Maar op de achtergrond broeit er wat: zowel PS als Ecolo denken eraan om het dossier van de wet van ’96, die de loononderhandelingen regelt, naar de regering te brengen. Want door die wet hebben de vakbonden straks niets om over te onderhandelen.

In het nieuws: De Vivaldi-ploeg zit vandaag opnieuw samen over de begrotingscontrole van 2022. Gisteren waren er ook al twee meetings. Vrijdag wil men klaar zijn.

De details: Op de achtergrond borrelt een felle strijd tussen de sociale partners op, die onvermijdelijk op het bord van de regering komt.

Alle bordjes staan op rood. Terwijl de federale regering volop bezig is met haar begrotingscontrole, liepen via de FOD Economie de huidige inflatiecijfers binnen. Die gaan naar een nieuwe piek, maar vooral onrustwekkend was het nieuws dat de kerninflatie (zonder energie en verse voeding) ook doorspurt, naar 3,75 procent.
Daarmee lijkt de geldontwaarding doorgedrongen in alle delen van de economie. Vooral voedingsprijzen schieten nu omhoog, met 4,63 procent inflatie daarop. Niet onlogisch, met Oekraïne als graanschuur van Europa die nu weggevallen is. Al is die impact nog niet voluit voelbaar, wat het nog grimmiger maakt.
De ingreep van de regering op de energieprijzen, met name de verlaging van de btw op gas van 21 procent naar 6 procent, hielp wel iets: dat temperde de inflatie met 0,6 procent. Maar het effect van de andere prijsstijgingen is te groot: van 8 procent in februari, tikte het dus nog aan naar 8,3 procent.
Heel Europa zit in hetzelfde schuitje: Spanje zit al aan 10 procent inflatie, maar vooral het feit dat in Duitsland die voedselprijzen nog hoger doorschieten belooft weinig goeds voor België. Daar zit de voedingsinflatie al boven de 6 procent, en is het totale peil nu 7,3 procent, een forse opstoot ten opzichte van de 5,1 procent in februari.
De enige echte oplossing is een renteverhoging van de ECB, de Europese Centrale Bank. Maar daar heeft voorzitter Christine Lagarde het al maanden over een “tijdelijk fenomeen”, als het over inflatie gaat. Dat is steeds moeilijker vol te houden, zeker ook omdat de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, wel agressief de rente gaat verhogen. Tegen oktober verwachten de markten een Europese rentestijging.

The Big Picture: In die context een begroting maken is aartsmoeilijk.

De economische groeivertraging van 3 procent is nu al bijgesteld naar 2,4 procent. Dat ‘kost’ de staatskas al 1,5 miljard aan verloren inkomsten, waar Vivaldi rekening mee moet houden. Maar zelfs dat cijfer, van de Nationale Bank, lijkt in regeringskringen te optimistisch. Staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) houdt eerder rekening met slechts 1,5 procent groei.
De onzekerheid is zo groot dat sommigen al opperden om in juni nog eens een begrotingscontrole te doen: niemand weet voorlopig hoe het conflict in Oekraine zal aflopen. En wat er met de inflatie dan gebeurt. Mogelijks is daar binnen drie maand een beter zicht op.
Wat wel al duidelijk is: een nieuwe crisis betekent weer nieuwe uitgaven. Die zijn een stukje ‘accidenteel’ (zoals de meerkost van de vluchtelingenopvang), maar tegelijk ook ideologisch. Zeker de socialisten kloppen op tafel over koopkracht.
Om te beginnen zijn er nog altijd gigantische kosten voor de corona-aanpak: de vaccinaties, de testen, de extra inzet van mensen, het kost nog altijd 800 miljoen euro dit jaar, waar een provisie voor is in de budgetten.
Daarnaast is er ook voor de Oekraïne-crisis al een provisie, die 700 miljoen bedraagt. Daar zitten de extra budgetten voor Defensie, om het leger opnieuw in staat te stellen snel operationeel te zijn, door meer geld voor munitie, bewapening en opleiding, nog niet in. Dat kost 1 miljard over twee jaar, met 450 miljoen euro al in 2022.
Zo zit Vivaldi dus aan minstens 1,5 miljard minder inkomsten én bijna 2 miljard meer uitgaven. Want door de inflatie stijgen de werkingsbudgetten van alle diensten nog eens met minstens 100 miljoen, los van de extra kosten door de stijging van de ambtenarenlonen en de uitkeringen, door de automatische indexering.
De liberalen gaan bij dat alles op de rem staan: die 2 miljard extra uitgaven is te veel, zo maakte premier Alexander De Croo (Open Vld) duidelijk bij de start van de gesprekken zondag.
Van nieuwe inkomsten is overigens op dit moment geen sprake: politiek is dat niet haalbaar. Het is tekenend voor de begrotingsoefening, waar eigenlijk door de oorlog in Oekraïne geen enkele druk op is. Integendeel: de Europese Commissie versoepelde voor 2022 de budgettaire regels opnieuw voor de lidstaten. En er gaan stemmen op om dat in 2023 ook te doen. Zo tikt het tekort aan tot ruim 25 miljard euro, maar geen kat die ervan wakker ligt.

Ingezoomd: Het verlanglijstje van de socialisten is ondertussen niet minder groot geworden.

De premier mag eisen wat hij wil, Vooruit legt nu een plan op tafel om de transportkosten van de mensen te minderen. Dat kadert in hun ambitie om haast permanent van ‘koopkracht’ een thema te maken.
Vooruit schuift een combipas van 7 euro naar voor, om dan een hele dag trein, tram en bus te kunnen gebruiken. In Oostenrijk is zo’n formule, het ‘KlimaTicket Ö’ voor drie euro per dag, een groot succes voor dagtrips.
Dat voorstel zou de begroting zo’n 200 miljoen moeten kosten, zo schuift Kamerlid Joris Vandenbroucke (Vooruit) vandaag in Het Laatste Nieuws naar voren. “Openbaar vervoer zou voor gezinnen de goedkoopste en gemakkelijkste manier van reizen moeten zijn, maar het is vaak de duurste optie.”
De Vlaamse socialisten wijzen erop dat de accijnsverlagingen aan de pomp zo’n 1 miljard kosten, vier keer zoveel dus. De groenen hebben sowieso oren naar een dergelijk voorstel. En de PS legde in het verleden al ‘gratis’ openbaar vervoer op tafel: ook de Franstalige socialisten kunnen een nieuwe ‘koopkrachtingreep’ wel smaken.
Maar het openbaar vervoer is lang niet de enige eis, om die ‘koopkracht’ te blijven claimen als thema. Grootste strijd wordt straks de permanente verlaging van het btw-tarief op gas en elektriciteit. Dat is nu tijdelijk tot september verlaagd. Maar zowel Vooruit als CD&V, en zeker de PS, gaven al aan dat het eigenlijk definitief op 6 procent moet blijven, en zeker verlengd zal worden als de prijzen in september niet lager liggen. Ook daar moet dus in de begroting op een of andere manier rekening mee gehouden worden.

Wat speelt op de achtergrond: De sociale partners lopen hoogst onrustig.

Deze week lieten zowel PS-voorzitter Paul Magnette als PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) nog eens weten “dat raken aan de index compleet onbespreekbaar is”. Dat deden ze in reactie op VBO-topman Pieter Timmermans, die opperde om naar maatregelen te kijken die de loon-prijsspiraal kunnen breken.
Over dat fenomeen waarschuwen de werkgevers Voka en VBO nu haast permanent: de loonstijgingen, die in België automatisch verlopen via de index, verhogen daarbij de al stijgende inflatie, zo is de redenering. En ze prijzen de Belgische bedrijven uit de markt: de loonkost wordt te hoog. Want die automatische index bestaat niet in het buitenland, met name in vergelijkbare landen als Duitsland, Frankrijk en Nederland.
De werkgevers denken dus aan een indexsprong, waarbij het indexmechanisme voor één of meerdere keren wordt ‘overgeslagen’. Maar dat is een forse inlevering, die ontzettend gevoelig ligt.
Want de vakbonden gaan net volle kracht vooruit, in de andere richting: zij eisen net een versterking van de koopkracht. Zowel het ABVV als het ACV en de ACLVB werken toe naar 22 april: een grote actiedag om hun eisen te onderstrepen.

De essentie: Gaat de doos van Pandora, die wet van ’96, dan eindelijk open?

Daarbij komt een oude eis steeds terug op tafel: het aanpassen van de wet die de loononderhandelingen regelt in België. Want die kwam er net om verschillen met de buurlanden te temperen. Maar dat maakt dat er vorig jaar maar 0,4 procent marge was om lonen te doen stijgen, boven de index. “Als we niets veranderen aan de wet van ’96, is er volgend jaar gewoon niets, geen enkele marge om over te onderhandelen”, vat Mario Coppens van het ACLVB het probleem voor hen samen in Le Soir.
De vakbonden hebben nochtans geteld wat de werkgevers allemaal gekregen hebben tijdens corona: 12 miljard minder patronale bijdragen, 8 miljard fiscale kortingen, en 5 miljard aan steunmaatregelen. Daar moet iets tegenover staan, voor de werknemers, zo vinden de bonden.
Zowel in Le Soir als in De Standaard herhalen de vakbonden vanmorgen nog maar eens hun eisen, en die gaan allemaal in dezelfde richting, namelijk die fameuze wet van ’96:
- “Voor de lagere inkomens is de indexering onvoldoende. Hun kosten stijgen sneller dan hun loon”, zegt Marc Leemans van het ACV.
- “Het water staat de werknemers aan de lippen. De huidige koopkrachtmaatregelen van de regering volstaan niet. Mensen verdienen trouwens ook antwoorden op lange termijn: waar staan ze binnen twaalf maanden”, zo doelt Thierry Bodson, baas van de FGTB, over de loononderhandelingen in 2023.
Maar die wet van ’96 is raken aan een heilige graal voor de voormalige Zweedse regeringspartijen binnen Vivaldi: Open Vld, MR en ook CD&V. Het was immers de vorige regering, met Kris Peeters (CD&V) als minister van Werk, die de wet verstrengde. Die legacy wil men niet lossen. Want ondanks enorme druk van het ACV, de christelijke vakbond, zit voormalig minister van Werk Nathalie Muylle (CD&V) als een waakhond op het dossier.
En ook bij de liberalen, zeker bij de Vlaamse, is dit de ultieme taboe: voor arbeidsmarktspecialist Egbert Lachaert (Open Vld) was het vrijwaren van die wet de grote trofee in de Vivaldi-onderhandelingen, los van het premierschap voor De Croo.
Maar de vakbonden denken daar anders over. “Blijkbaar geldt het regeerakkoord als gegoten in beton toch niet voor alles: de kerncentrales bleven toch ook open?” Vivaldi moest zich aanpassen aan de “nieuwe realiteit, economisch en geopolitiek”, en besliste dus toch om kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 draaiende te houden. Maar meteen zien de vakbonden daar het precedent, om het regeerakkoord en course de route te herschrijven, dat zij nodig hebben.
Daarbij is er forse druk, op zowel PS als Ecolo, om toch iets te doen: in het Parlement ligt, door een petitie die meer dan 80.000 mensen tekenden, en waar de PVDA-PTB naast de vakbonden de grote motor was, een verplicht debat te wachten. De PS kan daar moeilijk haar staart intrekken: ze was altijd heftig tegenstander van het Zweedse ingrijpen op de wet.
Daarbij gaat het gerucht binnen Vivaldi dat de PS en Ecolo het dossier op de kern willen brengen, en zo het dossier tot ‘regeringszaak’ verheffen. Maar die aanpak houdt risico’s in: de broze sociale vrede dreigt dan helemaal opgeblazen te worden. Want de werkgevers staan net met omgekeerde eisen: net de loonkost matigen, en eventueel ingrijpen op de index.
De vraag wordt zo meer en meer of de federale coalitie nog kan blijven wegkijken, en vasthouden aan een compromis dat in de zomer van 2020 werd gesloten, toen Vivaldi het regeerakkoord vastlegde. Alleen, iedereen beseft het gevaar: de tegenstellingen tussen rood en blauw zijn huizenhoog in dit dossier, zodanig dat het, net zoals bij de kernenergie, Vivaldi op haar grondvesten zou doen daveren.

The day after: Bij CD&V is het nog altijd een beetje de schade opmeten.

Wouter Beke (CD&V), de Vlaamse minister van Welzijn, moest gisteren vol aan de bak in het Vlaams Parlement, om zijn woorden goed “te duiden” en van de “juiste context” te voorzien. Daarbij was het voor Beke scherven opruimen, na een ongelukkige quote in een interview met Humo, over de kinderopvang. Beke lichtte uitgebreid toe “dat hij de eerste drie jaar cruciaal acht”, maar dat dit geenszins een pleidooi was geweest om ouderschapsverlof tot die jaren te beperken.
Maar ook bij de CD&V-voorzitter was het wonden likken. Want ook intern werd Joachim Coens verweten minstens de zaak zeer onhandig te hebben aangepakt, door publiekelijk pal tegenover zijn eigen minister te gaan staan. Die floot hij ongenadig terug, via tweets en zelfs een opiniestuk.
Het gevolg was dat de focus helemaal op de zwakke schakels van CD&V kwam te liggen, en dat er schijnbaar verdeeldheid aan te top naar buiten werd gebracht. Het gevolg was andermaal een harde analyse voor Coens: kan die zijn job wel aan?
Bij Coens zelf leverde dat kneuzingen op: andermaal staat hij voor een vuurpeloton, zo voelt het. Plus, het idee leeft op de Wetstraat 89, het hoofdkwartier van CD&V, dat er blijkbaar nooit een goede kant aan is: “Ofwel reageert hij niet, en is hij ‘slap’, ofwel gaat hij voluit voor het verdedigen van het standpunt van de partij, en dan is het ‘dat hij zijn minister voor schut zet’. Zo kan Joachim nooit winnen hé“, zo was daar te horen.
Maar elders in de partij geeft men toe dat het toch niet zo eenvoudig ligt: “Hier zijn wel echt fouten gemaakt, blijkbaar is de ondersteuning van de voorzitter op het hoofdkwartier toch niet zo fantastisch. Want daar moet men de effecten van een dergelijke reactie toch kunnen inschatten?”, zo klinkt aan de top.
En dat er wel degelijk wat frictie was op de lijn tussen Coens en Beke, bevestigt men. “Daar heeft de viceminister-president toch een bemiddelende rol gespeeld: Hilde Crevits (CD&V) heeft geprobeerd om de brokken te lijmen en de boel bijeen te houden”, is te horen in de Vlaamse regering. Crevits blijft intern zo een vooraanstaande rol spelen: in de peilingen ging ze wel een plekje vooruit, maar werd ze voorbij gestoken door Sammy Mahdi (CD&V), die nu de populairste christendemocraat is. “Maar Madhi is natuurlijk wel geen vice”, zo merkt een insider fijntjes op.
Dat Crevits overigens haar lot zou hebben verbonden aan Coens, of pal achter diens herverkiezing staat, wordt dan weer wel fel ontkend door haar entourage. Niet onbelangrijk, want eerder ondersteunde ook Annelies Verlinden (CD&V) maar heel aarzelend een mogelijke nieuwe kandidatuur van Coens. Zo blijft het een open vraag, hoe de race om het voorzitterschap straks, op het eind van het jaar, afloopt bij CD&V.

Om in de gaten te houden (1): Wat zegt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky aan de Belgische Parlementairen?

De Kamer is een beetje laat. Zelensky heeft er al een hele rij landen op zitten, van Nederland, over Frankrijk tot het VK, de VS en het Europese Parlement zelfs. Telkens krijgt hij staande ovaties. Vanmiddag dus ook. En telkens past hij zijn boodschap netjes aan, aan het land dat hij toespreekt. En het moet gezegd: hij is niet altijd bepaald subtiel. Zo gaf Zelensky de Duitse Bondsdag een bolwassing omdat ze te traag en te aarzelend zijn in Duitsland, in hun houding ten opzichte van Rusland. En in Israël, tegenover de Knesset, vergeleek hij de oorlog in Oekraïne met de Holocaust: not done bij de Israëli’s.
Maar het is het handelsmerk van de acteur-president: geen blad voor de mond. België mag zich dus een reprimande verwachten, mogelijks over de Antwerpse diamantbusiness, of over de onwil om naar een totale energieboycot te gaan voor Rusland. Of misschien een verwijzing naar het verouderde oorlogsmateriaal dat we leverden, wie weet?
Hoe dan ook, het maakt de zitting vanmiddag extra speciaal. Want voor een keer zijn ook de leden van de Senaat uitgenodigd, net als de voorzitters van alle andere Parlementen én de minister-presidenten van de gemeenschappen en gewesten. De vraag is of die ook komen opdagen, want het blijft wel een federale show.
Eerst mag Kamervoorzitster Éliane Tillieux (PS) een vijftal minuten spreken, zij leidt Zelensky in. Dan wordt het Oekraïense volkslied op cello en viool gespeeld, dan is het aan de president. En de eerste minister krijgt het laatste woord, nog eens vijf minuten, in een repliek.

Om in de gaten te houden (2): Trekt premier De Croo naar Polen voor de grote donorconferentie voor Oekraïne?

Miley Cyrus, Bono en Elton John gaan er al zeker zijn, net als Ursula von der Leyen en uiteraard Justin Trudeau, de Canadese premier, het organiserend duo. Maar zal ook Alexander De Croo het podium in Warschau beklimmen, volgende week zaterdag, in de grote ‘Stand Up for Ukraine’-show?
Dan houdt men in Polen een grote donorshow voor Oekraïne, waar steun komt voor het Oekraïense volk, in de vorm van concerten, speeches en vooral veel donaties. Van hulpgoederen, maar ook uiteraard van cash: toezeggingen van particulieren en van regeringen en staatsleiders. Trudeau en von der Leyen organiseren dus, al was het eerst Charles Michel, de voorzitter van de Europese raad, die het idee opperde, enkele weken geleden. Maar de Duitse von der Leyen ging er dus mee lopen.
Polen is de logische host van de show: er zitten veruit het meeste Oekraïense vluchtelingen. In totaal zijn dat er daar al meer dan 2,5 miljoen, in heel de EU samen al meer dan 6 miljoen.
‘Stand Up For Ukraine’ wordt hoe dan ook een event dat voluit op sociale media zal worden uitgespeeld. En premier De Croo heeft wel wat podiumervaring: zo beklom hij in Soweto in Zuid-Afrika ooit de bühne tussen Beyoncé en Ed Sheeran, om het over vrouwenrechten te hebben, waarbij hij het hele stadium “she decides” liet scanderen.