Het zat er eigenlijk al weken aan te komen, en nu maakt de Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA) het ook officieel: z’n ploeg herbegint met een propere lei.

Wat gebeurt er precies? Jan Jambon (N-VA) organiseerde een media-offensiefje, de klassieke weekend-combo van De Zondag en VTM Nieuws. Daar stelde hij zich verzoenend op, en maakte hij duidelijk waar iedereen in de Wetstraat eigenlijk al op zat te wachten: z’n regering gaat haar toon veranderen, haar imago oppoetsen.

Z’n belangrijkste zin? “Als chef van de ploeg moet ik rekening houden met de gevoeligheden van mijn coalitiepartners en dat zal ik ook doen.”

• En zo wordt ‘sterke Jan‘, de bijnaam die de N-VA nogal opzichtig gaf aan Jambon bij de start van de ploeg, nu ‘Jan de verzoener‘.
• En ook wel ‘Jan de vrolijke‘, want hij had ook nog de volgende oneliner klaar: “Met geklaag en negativisme schieten we niets op. Dat is mijn voornemen voor het nieuwe jaar. Laten we stralen in plaats van balen.”

De grote vraag? Gaat het helpen? Wel, we hebben geen glazen bol, maar het hangt toch behoorlijk af van hoe de N-VA federaal eindigt, om te zien hoe het met de Vlaamse regering zal vergaan.

De terugblik: Even recapituleren wat vooraf ging, bij de start van de Vlaamse regering:

• Wat was het initiële plan van N-VA? De bedoeling was dat de Vlaamse regering voor N-VA een ‘bastion’ zou worden, dat ‘goed bestuur’ bracht, ‘krachtig en stevig beleid’, en dynamisme. Dat alles moest staan ten opzichte van de federale sclerose. Tegenover de ‘nongoverno’, of straks een ‘malgoverno’ op het federale niveau moest die sterke Vlaamse regering staan.
• Voor de coalitiekeuze kon N-VA eigenlijk met iedereen spelen: er was immers geen enkele meerderheid zonder Bart De Wever (N-VA) en co mogelijk.
• Uiteindelijk koos men voor de meest rechtse ploeg mogelijk: opnieuw Zweeds.
• Mogelijke Vlaamse scenario’s van christendemocraten, socialisten en N-VA, die toch heel serieus werden afgetoetst, gingen in de prullenmand. Maar die combinatie, aan Vlaamse kant federaal en PS en MR aan Franstalige kant, had de N-VA meteen veel dichter bij een federale ploeg gebracht. Een aantal mensen binnen N-VA waren voorstander, en niet de minste.
• Alleen: Jambon zelf wilde dat echt niet. Hij zag een ’te linkse’ Vlaamse regering met sp.a en CD&V niet zitten, en koos uiteindelijk toch voor Open Vld.
• De oplossing voor het vermijden van een nieuw ‘kibbelkabinet’ was tekstexegese: pagina na pagina werd het Vlaamse regeerakkoord geschreven, om toch maar toekomstige conflicten te vermijden, werd het een vuistdikke bijbel.
• “Maar dat gaat niets oplossen tussen mensen natuurlijk”, zo gaf men bij N-VA ook meteen toe. En kijk: de afspraak om “de sterkste mensen in de regering te laten gaan”, die Jambon maakte met Wouter Beke (CD&V) en Gwendolyn Rutten (Open Vld), werd door die laatste niet nagekomen. Zijzelf ontkent dat die afspraak ooit gemaakt is.
• Hoe dan ook: N-VA en CD&V voelden zich zo bij de start zwaar bekocht. De N-VA gaf Open Vld een extra zware tweede portefeuille, CD&V kreeg de volle laag over Beke als ‘de postjespakker’.

Het palmares tot nu toe: Vervolgens ging het niet beter met de Vlaamse regering in de eerste maanden van de ploeg:

• Jambon zelf maakte een slechte eerste indruk: een onnodig conflict met het Vlaamse parlement bij de start (“da gade gij ni bepalen!”) en vooral het feit dat hij tijdens het debat een videospelletje speelde, maakte het een wat ‘wankele Jan‘.
• Dat het een besparingsregering werd, wist iedereen. ‘Trimmen om dan te klimmen’, was de leuze: de besparingen in het begin pakken. Het afschaffen van de woonbonus, daar kwam men communicatief nog mee weg.
• En ook de clash met de cultuursector ging nog wel: er is een groot verschil tussen wat cultuurbobo’s denken en roepen en wat de gemiddelde Vlaming daarover oordeelt.
• Pas bij de besparingen op de Zelfmoordlijn ging het helemaal fout, en moest de regering in verschillende etappes terugkrabbelen. Opvallend was dat vooral CD&V daar in de moeilijkheden kwam.

De externe factoren: Spanningen sijpelden vanuit het federale binnen, nadat daar paars-groen mislukte, en vooral Open Vld daarover intern verdeeld raakte:

• De liberalen raakten verscheurd in twee kampen, met voorzitter Rutten heel duidelijk in een paars-groene logica. Een ander kamp binnen Open Vld keerde zich tegen haar.
• De N-VA hakte fel in op Rutten, en die sloeg terug toen Jambon een uitschuiver maakte, met een aangebrande uitspraak over “een familie asielzoekers die met haar achterstallige kindergeld een huis kon kopen”.
• Die uitspraak was tijdens de onderhandelingen in de zomer gedaan, binnen vier muren, maar wel door CD&V, niet N-VA.
• Maar Rutten greep de uitspraken aan om zich heel fel af te zetten van de N-VA en stevig te laten aanvoelen dat het water wel heel diep was geworden.
• CD&V drong daarop fors aan op een andere koers, zeker communicatief. Joachim Coens (CD&V) pleitte openlijk voor een andere aanpak, en vooral “meer empathie” in de Vlaamse ploeg.
• Intern was toen al duidelijk dat het roer wat zou omgegooid worden in stijl en uitspraken, ook al verandert er inhoudelijk niets.

Hoe het nu verder moet: Heel veel hangt af van of N-VA in een federale regering belandt.

• Is dat het geval, dan zal ze daar ook mee het project moeten trekken, en is ze over heel de lijn een ‘beleidspartij’.
• Gaat de N-VA toch federaal in oppositie, dan zit ze met twee coalitiepartners die ze federaal zal bestrijden, en Vlaams mee in bad trekken.
  • Dat wordt een aartsmoeilijke oefening, waarbij Jan Jambon vanuit het Martelarenplein de federale regering zal bestrijden te zwaard en te vuur, terwijl hij wel z’n ploeg moet bijeen houden. En CD&V en Open Vld zitten dan geprangd.
  • Op zo’n moment zijn die teksten van de Vlaamse regering dan weer cruciaal: dan moet iedereen zich gewoon aan het regeerakkoord houden. Maar of het dan nog een ‘stralende Jan’ zal zijn, die zal “stralen in plaats van balen”, is maar de vraag.
• Alleen: dat conflict is mogelijk voor straks. Nu dus eerst verzoenen, en de zaak nog niet laten escaleren, is de boodschap. “Ik wil niet elke dag een rel in mijn regering”, zegt Jambon. Dat is overigens een cadeau dat men bij N-VA en ook CD&V aan Rutten ook niet wil gunnen. Daar gaat men ervan uit dat de Open Vld-voorzitster onderweg is naar de uitgang: als ze geen kandidaat-voorzitter meer is, loopt het in maart af voor haar.

In de wandelgangen: Jambon heeft overigens ook nog een ander nieuwtje, dat meteen ‘goed nieuws’ oplevert, en inderdaad “stralen in plaats van balen” mag opleveren: hij gaat opnieuw trouwen. De datum en plaats liggen nog niet vast, maar kijk: een minister-president die in het huwelijksbootje stapt, dat is ook iets helemaal nieuw.

De essentie: De toekomst van de Vlaamse regering is nog niet geschreven, die hangt samen met het federale verhaal.