Duitsland zou de Russische en Chinese coronavirusvaccins moeten gebruiken als ze EU-goedkeuring krijgen. Dat heeft Jens Spahn, de Duitse minister van Volksgezondheid, gezegd. Daarmee wordt de deur alvast op een kier gezet voor de Spoetnik- en Chinese vaccins – iets wat tot voor kort ondenkbaar leek. Vooral het Russische vaccin lijkt dan de moeite. Uit pas gepubliceerde resultaten van het fase 3-onderzoek blijkt dat immers een erg hoge beschermsgraad te hebben van 91,6 procent. De Chinese zijn voor Europa om medische redenen minder interessant.
In de aanloop naar een top met vaccinfabrikanten om de trage uitrol van vaccins in ons buurland aan te pakken, zei Jens Spahn dat als een vaccin ‘als veilig en effectief kan worden beschouwd, ongeacht in welk land het is geproduceerd, het kan helpen’.
Bondskanselier Angela Merkel, die de top zal voorzitten, staat onder druk om het vaccinprogramma van Duitsland te versnellen, waarbij tot nu toe twee miljoen mensen de prik hebben gekregen, vergeleken met meer dan 10 miljoen in het Verenigd Koninkrijk – hoewel Duitsland al wel meer mensen een tweede dosis heeft gegeven dan Groot-Brittannië.
Merkel onder grote druk en Franse steun
Spahns suggestie toont hoe gretig Duitsland is voor een oplossing na dagen van lelijk gekibbel tussen de EU en het Brits-Zweedse bedrijf AstraZeneca over vaccins. De Duitse federale regering staat onder toenemende druk van de 16 Länder en de medische beroepsgroepen omdat ze te traag en niet assertief genoeg was in het veiligstellen van vaccinvoorraden, en omdat ze niet meer druk uitoefende op de Europese Commissie om meer te doen. Verschillende regio’s in Duitsland hebben vaccinaties moeten annuleren wegens gebrek aan voorraden. Plus: ondanks de goedkeuring vorige week door de medische dienst EMA van de EU van het AstraZeneca-vaccin, blijft de Duitse vaccinatiecommissie volhouden dat het gebruik ervan voor 65-plussers niet zal worden toegestaan vanwege een gebrek aan testen op die leeftijdsgroep.
Vorige week kreeg het Russische vaccin onverwachte steun van de arts Alain Fischer, hoofd van het Franse nationale vaccinatieprogramma. Hij zei dat voor zowel het Russische als het Chinese vaccin geldt dat als ze veilig zijn en werken, Europa moet overwegen om ze te gebruiken. Emmanuel Macron zei ook al dat Europa efficiënter en sneller moet handelen op vaccins. ‘We zijn in een race tegen de klok’, zei de Franse president, eraan toevoegend dat zijn mening werd gedeeld door Merkel en de voorzitter van de EU-commissie, Ursula von der Leyen. ‘Wij Europeanen moeten in deze kwestie efficiënter zijn. We zullen de komende weken en maanden doorgaan om de zaken te versnellen’, voegde Macron toe.
Pfizer en AstraZeneca draaien (een beetje) bij
BioNTech en Pfizer zeiden maandag dat ze hun leveringen van coronavirusvaccins aan de EU zullen verhogen en beloofden dit voorjaar tot 75 miljoen extra doses te leveren nadat ze productieverbeteringen hadden doorgevoerd, waaronder het aanpassen van de Belgische fabriek van Pfizer. ‘We zullen de volledige hoeveelheid vaccindoses leveren in het eerste kwartaal waarvoor we ons contractueel hebben verbonden en tot 75 miljoen extra doses aan de EU in het tweede kwartaal’, lieten de bedrijven weten. De EU heeft in totaal 600 miljoen doses van de Pfizer/BioNtech-prik besteld.
Von der Leyen zei zondag laat dat AstraZeneca had ingestemd om de leveringen van het coronavirusvaccin aan de EU met 30 procent te verhogen, en dat de eerste leveringen van dat vaccin in de tweede week van februari zouden beginnen. Maar, zeker gezien de weigering van onder meer Duitsland om dat vaccin in te zetten bij ouderen, zou dat dus allemaal niet genoeg zijn, of tenminste niet snel genoeg gaan.
Hongarije, dat onder leiding van premier Orbán al langer een eigen koers vaart binnen Europa, heeft goedkeuring verleend aan Spoetnik V en alvast 2 miljoen doses besteld. Overigens koopt Hongarije ook 5 miljoen doses van een vaccin van het Chinese Sinopharm, dat evenmin door Europa is goedgekeurd.
De geste van Rusland en waarom Spoetnik best oké is
Te midden van een hoogoplopende ruzie tussen de Europese Unie en farmaceut AstraZeneca, deed de maker van het Russische coronavaccin Spoetnik V een ogenschijnlijk mooi aanbod. De EU zou in het tweede kwartaal van dit jaar al 100 miljoen doses Spoetnik V kunnen krijgen. Daarmee zou het enorme gat kunnen worden gevuld dat is ontstaan door een tegenvaller in de leveringsschema van AstraZeneca.
Net vandaag werden de resultaten van het het fase 3-onderzoek gepubliceerd, waarin wordt bekeken of het onder een groot aantal proefpersonen doeltreffend genoeg is. Het Russische vaccin heeft een werkzaamheid van 91,6 procent tegen symptomatisch coronavirus, blijkt uit de voorlopige bevindingen. Ze zijn gebaseerd op analyse van gegevens van meer dan 20.000, meestal blanke, volwassenen, van wie driekwart het vaccin heeft gekregen. De rest kreeg een placebo.
Er werden geen ernstige bijwerkingen geacht verband te houden met vaccinatie en de meeste gemelde bijwerkingen waren mild, waaronder griepachtige symptomen, pijn op de injectieplaats en moeheid, schrijven onderzoekers in het tijdschrift The Lancet.
Spoetnik is het vierde vaccin – na die van Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca/Oxford – waarvoor fase 3-onderzoeksgegevens zijn gepubliceerd in een collegiaal getoetst medisch tijdschrift. Het vaccin wordt toegediend in twee injecties met een tussenpoos van 21 dagen. In de 21 dagen na de eerste dosis waren er 16 gevallen van Covid-19 bij de 14.964 mensen (0,1%) in de vaccingroep en 62 gevallen van de ziekte bij de 4.902 personen (1,3%) in de placebogroep. De proef omvatte 2.144 deelnemers van 60 jaar en ouder; in deze subgroep had het vaccin 91,8% werkzaamheid tegen symptomatische ziekte.
Werkt zelfs al erg goed na eerste van twee shots, lightversie van vaccin op komst
Spoetnik V is een vectorvaccin, net als dat van AstraZeneca. Een vectorvaccin bestaat uit een onschadelijk gemaakt adenovirus (een verkoudheidvirus in dit geval) dat de genetische code van het coronavirus bevat. Eenmaal ingespoten, triggert het vaccin de productie van spike-eiwitten die een natuurlijke afweer tegen toekomstige besmetting door het virus in ons lichaam opwekt.
Maar in tegenstelling tot het vaccin van AstraZeneca gebruikt Spoetnik V echter twee verschillende menselijke adenovirussen om een sterkere en langdurige immuunrespons op te wekken. Het gebruik van een andere vector voor de tweede dosis is bedoeld om het risico te verkleinen dat het immuunsysteem resistentie ontwikkelt tegen de oorspronkelijke vector.
En hoewel de studie niet was bedoeld om de werkzaamheid van alleen de eerste dosis te beoordelen, bleek die toch hoog te liggen, met een werkzaamheid tegen matige of ernstige Covid-19 van 73,6%. Het team is van plan om in de komende weken proeven te starten met het testen van een versie van het vaccin met één dosis, genaamd Spoetnik V Light.
De fabrikant ziet deze zogenaamde Spoetnik Light als noodoplossing voor landen met veel besmettingen, omdat het veel sneller gaat als mensen geen tweede dosis nodig hebben.
De fabrikant van Spoetnik V deed op 20 januari een verzoek tot goedkeuring bij het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA). Maar de EMA zal het middel pas beoordelen en eventueel goedkeuren na afronding en publicatie van de fase 3-studies heeft het gezegd. Dat kan dus nu van start gaan. Argentinië heeft al meer dan een half miljoen doses ontvangen en is in december al begonnen met inenten van zorgpersoneel met het Russische vaccin. Landen als Egypte, Nepal en Mexico kopen eveneens tientallen miljoenen doses in.
Het probleem met de Chinese vaccins
De Chinese vaccins zijn een ander verhaal. De meeste (zoals CoronaVac van het bedrijf SinoVac dat al in Brazilië wordt ingezet momenteel en dat van Sinopharm dat in verschillende andere landen al wordt gebruikt) maken gebruik van geïnactiveerde virussen, van de infectie waartegen het moet beschermen. Zulke vaccins hebben een aantal belangrijke nadelen. Als er iets fout gaat bij het inactief maken van het virus, kan iemand ziek worden van het vaccin. In de westerse wereld kiezen we vanwege de veiligheid tegenwoordig liever voor vaccins waar geen complete gevaarlijke virussen inzitten.
Er is ook een Chinees vectorvaccin, waar een stukje genetisch materiaal van het SARS-CoV-2-virus aan is toegevoegd. Het werd ontwikkeld door CanSino Biologics in samenwerking met de Chinese Academy of Military Medical Sciences. Maar het verkoudheidsvirus dat de Chinezen daarvoor gebruiken, komt hier relatief veel voor. Ons immuunsysteem kan dat virus daarom al opgeruimd hebben voordat het de productie van antistoffen tegen SARS-CoV-2 op gang kon brengen. Een aantal vaccins die de EU besteld heeft, werkt ook met adenovirussen, maar niet dezelfde als in China.
