Laatste keer grote Veiligheidsraad: neemt premier Wilmès daarna risico in regeringsvorming?

Vandaag komt er nog een laatste keer een mediatieke hoogmis in de hele coronasaga: de Nationale Veiligheidsraad komt samen. Dit keer wil de ad-hocsamenwerking tussen premier Sophie Wilmès (MR) en ministers-presidenten Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS), die de facto het land samen bestuurden tijdens de crisis, alles beslissen voor heel de zomer. Daarna verschuift de focus op de regeringsvorming eindelijk dan?

In het nieuws: Verlossende berichten voor de bevolking.

De details: Het is de laatste grote dans van de Veiligheidsraad.

Vroeg begonnen, is half gewonnen. Dus de Nationale Veiligheidsraad is er daarnet om 9 uur al aan begonnen. Dat bleek in het verleden de beste garantie om niet uren vertraging op te lopen, en ergens in de namiddag een persconferentie te kunnen houden. Verwacht dus ergens tussen 14 en 16 uur de toelichtingen bij de maatregelen.
De Veiligheidsraad groeide in de coronacrisis uit tot het hoogste beslissingsorgaan, een plek waar in het federale België ook de federale regering samenkwam met de deelstaten, om gezamenlijk te beslissen.
Weliswaar is die federale regering zeer ruim vertegenwoordigd in die raad (de premier, de vicepremiers én nog een kransje ministers zoals die van Binnenlandse Zaken) en stuurden de deelstaten enkel hun minister-president, maar het politiek zwaartepunt kwam zo toch bij drie mensen te liggen: Wilmès, Jambon en Di Rupo. Meteen zaten zo ook MR, N-VA én PS aan de knoppen.
De werking van de raad lag wel bij premier Wilmès. Haar aanpak was erg detaillistisch, en gefaseerd. Daar waar Nederland met premier Mark Rutte op 22 april al in één keer de plannen van de lockdown én de exit in detail op tafel legde, was het in België week na week communicatie, de ene keer al rommeliger dan de andere keer, maar vaak met ‘correcties’ achteraf.
Vandaag doen ze het anders: nu komt er voor het eerst een planning die tot september loopt. Heel de zomer wordt vastgelegd. Meteen is het ook dus de laatste keer dat zoveel aandacht op de Veiligheidsraad zal liggen, tenzij er een tweede golf komt. Al lijkt het ondenkbaar dat men dan opnieuw zulke draconische maatregelen zal nemen.

Wat mogen we verwachten: Omdat de Veiligheidsraad al dagen wordt voorbereid, en dit nu eenmaal België is, is alles gewoon al gelekt. Al zit er altijd wel minstens één verrassing in, na afloop van zo’n raad. Wat komt eraan?

Misschien wel de belangrijkste vraag: de zogenaamde contactbubbels, hoe breed worden die uitgebreid? Of zijn er straks geen bubbels meer, enkel nog social distancing, zoveel het kan? Hoe dan ook, ‘de regel van 4’ was al veel langer niet meer houdbaar. Mogelijk komt er nog een tussenstap waarbij afspraken maximum met tien personen kan.
Minstens even logisch, want in Nederland al meer dan een maand toegestaan: jongeren onder de 12 jaar kunnen sporten zonder social distancing. Zowat iedere viroloog weet ondertussen dat kinderen nauwelijks een rol spelen in de verspreiding van het virus: waarom het onderwijs zo lang gesloten is gebleven, is achteraf de grote vraag.
Ook jeugdbewegingen zouden weer samenkomen, niet onlogisch als er straks vanaf 1 juli al zomerkampen tot 50 mensen zijn toegestaan.
En kijk, ook professionele sporters kunnen vanaf 1 juli opnieuw contactsporten uitoefenen, een beetje gênant voor het professioneel voetbal, dat er werkelijk alles aan deed om onder het voetbalcontract uit te komen, en zo de competitie te laten stilleggen tot 1 augustus.
Zwembaden en fitnesszaken zullen tot 1 juli moeten wachten om weer open te gaan. Hetzelfde geldt voor sauna en wellness.
Theaters en cinema’s kunnen ook op 1 juli weer de deuren openen, maar het maximum aantal toeschouwers zal 100 worden.
Kerken en moskeeën mogen vieringen houden, opnieuw tot en met 100 mensen. Die gebedshuizen krijgen wel meteen groen licht.
Citytrips of dagreisjes zijn vanaf volgende week weer toegestaan in eigen land.
Het reizen naar het buitenland kan voorlopig nog niet rimpelloos. De droevige communicatie, of liever het gebrek aan informatie, vanuit de federale regering en de departementen Binnenlandse en Buitenlandse zaken, zette kwaad bloed bij de Fransen en Nederlanders. Zeker die eersten doen nog lastig, waardoor pas op 15 juni daar de grens definitief zou opengaan.
Ook reizen naar de rest van Europa en onder meer de Verenigde Staten zou duidelijkheid moeten krijgen: de wereld is immers meer dan een dorp in de Vlaamse polders.

De essentie: De afwikkeling van de Covid-19-crisis duwt de politieke noodzaak van een volwaardige regering helemaal naar voren.

Deze week lijkt zo de laatste grote ‘coronaweek’ te worden, waarbij het virus en de aanpak van die crisis alles beheerst. Zaterdag is er nog een superkern gepland, waarbij een derde pakket noodmaatregelen moet goedgekeurd worden. Dat lukte vorige week niet, na alweer spanningen tussen het kabinet en de steunende oppositie.
Maar een echt relanceplan is dat absoluut niet: het is een pleister voor het bloeden, eerder dan een echte ingreep. En toch is iedereen het erover eens in de Wetstraat dat over een veel groter plan moet gesproken worden.
Bovendien lopen de volmachten deze maand af voor het federale minderheidskabinet, dat dan met haar 38 zeteltjes toch wel op een heel nauwe bandbreedte terugvalt.
Lang verder blijven aanmodderen met die kleine ploeg, die bovendien leeft van de interne conflicten en spanningen, lijkt voor niemand echt een goed idee: zowel CD&V als Open Vld dringen al langer aan op een ‘oplossing’.
Bovendien tikt de mentale klok: als het deze keer niet lukt een regering te vormen, wat voor zin heeft het dan eigenlijk nog? Meer en meer doemt september als mentale deadline op: verkiezingen in het najaar is in de hoofden van cruciale spelers een heuse optie geworden, zij het met bijzonder lange tanden. Want wat lost zo’n stembusslag op, behalve dat je extreme partijen meer zetels laat winnen?

Interessant om te volgen: De rol van de premier.

De eerste minister kreeg midden maart, toen de regering Wilmès II werd gevormd, in feite de rode loper uitgerold om dat minderheidskabinet om te vormen tot een Vivaldi-coalitie, een regering met socialisten, liberalen, groenen én christendemocraten.
Niemand ontkent echt dat dat het scenario was: met MR, CD&V en Open Vld beginnen, maar door intense samenwerking, onder meer via de superkern, de socialisten en groenen laten aansluiten. Niet toevallig gaven deze partijen niet alleen toestemming om de regering met volmachten te laten regeren.
De socialisten en groenen gaven ook, in tegenstelling tot N-VA, deze regering steun in een vertrouwensstemming. Het is overigens daardoor dat Wilmès II nu niet stopt, nu de volmachten wegvallen, maar door doet tot september, het moment dat die ‘vertrouwensstemming’ opnieuw gedaan zou moeten worden, zoals de premier aankondigde bij haar regeerverklaring.
In de superkern zit niet toevallig ‘slechts’ de fractieleider van N-VA, Peter De Roover, en niet partijvoorzitter Bart De Wever. Die laatste had absoluut geen zin om week na week aan “het theekransje van Vivaldi” te moeten gaan deelnemen: voor de N-VA was het de avond van de regeringsvorming van Wilmès II glashelder dat ze eruit gezet waren.
“Natuurlijk was dat zo. Premier Wilmès had geen enkele moeite gedaan, geen risico’s genomen om die constructie te maken, maar netjes gewacht tot anderen voor haar het werk hadden gedaan. Meer zelfs, ze weigerde naar de koning te gaan, voor ze garanties had dat er een deal was. ‘Het premierschap mocht niet beschadigd worden‘, zo stelde ze”, zo weet een insider.
“Maar straffer: nadat Wilmès II gevormd was, deed ze ook, in tegenstelling tot wat wij verwacht hadden, geen inspanningen om haar coalitie te gaan versterken“, zo stelt een partijvoorzitter. “Integendeel, de relatie met de socialisten en groenen verzuurde gaandeweg zelfs.”
“De premier heeft één grote sterkte, haar oog voor detail. Maar in deze crisis heeft dat wel als gevolg dat ze enkel daarop focuste, en blijkbaar geen aandacht en energie meer had voor het politieke plaatje. Toppolitiek, dat is multitasken, hé: je moet altijd meerdere dossiers tegelijk aankunnen”, is binnen de regering te horen.
Hoe dan ook: het pad van Vivaldi is niet gevolgd, integendeel. Vandaag lijken de kansen van zo’n brede coalitie, zonder N-VA, serieus gekrompen.

En nu? Velen kijken naar de MR.

Met Georges-Louis Bouchez, de voorzitter van de MR, heeft de rest van de Wetstraat ondertussen een speciale relatie. Velen kijken met een mix van verwondering en afkeer naar zoveel lef en persoonlijkheid. Maar de rivaliteit tussen hem en Paul Magnette (PS) hangt als een sluier over heel de regeringsvorming: zodanig zelfs dat een aantal waarnemers vrezen dat het een akkoord, met gelijk welke formule, haast onmogelijk maakt.
Vandaar dat premier Wilmès weer in beeld komt: zij heeft zich altijd veel rustiger en gematigder opgesteld dan Bouchez. Want terwijl de MR-voorzitter mikt op paars-geel, lijkt de premier hoe dan ook eerder een voorstander van Vivaldi: met haar politieke roots in een Vlaamse faciliteitengemeente in de rand rond Brussel is ze niet bepaald een fan van de N-VA en diens communautaire agenda.
De MR is hoe dan ook nodig om een coalitie te maken, ze zijn net als de PS haast incontournable: denkoefeningen om de Franstalige liberalen uit een federale formule te duwen, worden wel gemaakt, maar zijn niet uitvoerbaar.
Vanuit de regering onderhandelen leek ook het favoriete scenario van CD&V, Open Vld en MR: zo bepalen zij de agenda en de inhoud én zijn ze zeker dat ze er alle drie bij zijn. Dat was ook de informele afspraak overigens, bij de start van Wilmès II samen onderhandelen. Maar CD&V en Open Vld losten die strategie, nadat er weinig tot geen initiatief van de Zestien kwam.
Met een erg ambitieuze partijvoorzitter in de rug, die ook niet wegsteekt dat hijzelf op een dag in de Zestien wil zitten, is het alleen niet evident voor de premier om echt op het voorplan te komen bij die oefening.
De vraag is ook of Wilmès de politieke geloofwaardigheid heeft bij de andere partijleiders. Zowel bij Magnette als bij De Wever, de twee zwaargewichten in de dans van de regeringsvorming, is niet meteen sprake van ontzag voor het ambt of het electorale gewicht van de Zestien op dit moment.
Terwijl regeringsleiders overal in Europa naar boven schoten in de peilingen, en hun politiek draagvlak zagen toenemen, was dat niet het geval voor de premier. In Franstalig België kreeg ze wel de bijnaam ‘sainte Sophie’, en piekt ze wel op een bepaald moment, maar aan Nederlandstalige kant pakte de mayonaise niet. Dat het zorgpersoneel haar de rug toekeerde, bij een bezoek aan een Brussels ziekenhuis, was bijzonder schadelijk voor haar imago.
En toch wijzen waarnemers erop dat Wilmès deel kan zijn van de oplossing. Immers, de vraag wie dan wel de Zestien betrekt, zowel in paars-groen als paars-geel, komt onherroepelijk altijd terug, en leidt dan telkens tot spanning. Om dat te vermijden, is de terugvalmodus altijd een optie: de huidige premier gewoon laten zitten.
De vraag is dan of de premier eindelijk haar nek uitsteekt, en zelf moeite doet om een ploeg te maken. Dat lijkt toch een voorwaarde voor een verlengd verblijf in het centrum van de macht.

Het einde van een onwaarschijnlijke saga: Een Peruviaanse kat hield sommigen in de Wetstraat in de ban.

“Laat het katje Lee leven”: een kreet die bleef hangen, zeker nadat een hele stoet bekende (?) Vlamingen zich geuit had als voorstander van het niet-euthanaseren van de kat. De video, te zien op de betere nieuwswebsite, blijft een verbijsterend tijdsdocument: op het moment dat een pandemie de wereld treft, roepen mensen op om broodnodige regels over het indijken van hondsdolheid, een levensgevaarlijk virus, zomaar over boord te gooien. Historisch.
De kat was illegaal vanuit Peru, een land waar hondsdolheid niet is uitgeroeid, België binnengebracht door een 23-jarige studente, Selena Ali, die alle quarantaineregels daarna schond. Daarop besliste het FAVV, het agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, dat het dier moest inslapen.
Vlaams minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) sprong in de bres, en sprak het federale agentschap FAVV tegen: volgens de Vlaamse minister was alsnog quarantaine mogelijk voor het beest. “Voor dit dier heb ik in een mum van tijd drie concrete quarantainemogelijkheden gevonden”, zo stelde hij.
De emoties liepen hoog op, eigenares Ali dook onder met het dier, en de zaak kwam voor de rechter, die zich op 5 juni zal uitspreken. Ondertussen werd het FAVV overstelpt met negatieve reacties en bedreigingen. Vele wetenschappers en ook politici stonden stomverbaasd te kijken naar de stampij: hondsdolheid is een levensgevaarlijke ziekte. Zelfs celebrityviroloog Steven Van Gucht werd er in de media bijgehaald om de zaak te duiden, en het FAVV te verdedigen.
Nu laat het Peruviaanse gezondheidscentrum Senasa weten via Twitter dat de kat weer naar Peru mag, “als alle vaccins in orde zijn”. Dat idee wordt verwelkomd door de bevoegde federale minister, Denis Ducarme (MR). “Dit is een bocht van 180 graden van de Peruvianen, maar wij zijn verheugd. We wachten op officiële bevestiging, want het gaat om een tweet. Euthanasie was altijd de laatste optie”, zo vertelde Ducarme aan Belga.
De federale minister voegde er subtiel aan toe “dat deze ziekte jaarlijks 55.000 mensen doodt, waaronder 40 procent kinderen. Het werk van het FAVV was moeilijk, door de druk, de bedreigingen en de intimidaties.” Over een kat dus.

Van de dood van George Floyd naar Leopold II: Het debat over racisme in de VS komt ook naar België.

Wie gisteren z’n Instagram opendeed en politici volgt, zag één uniforme, monotone boodschap van zwarte vlakken: een virale actie om ‘steun’ te geven aan de zwarte protesten in de VS, na de dood van George Floyd door politiegeweld. En zoals dat gaat met dat soort acties: eens er een paar beginnen, kan niemand achterblijven.
De discussie die in België dan opduikt: de geschiedenis van het koloniale regime van Leopold II, de koning die in Congo een vrijstaat oprichtte en vervolgens een rubberhandel opzette die vreselijke gevolgen had voor de lokale bevolking.
De wreedheid van het regime leidde tot massale sterfte en immens leed, met een rechtstreekse verantwoordelijkheid van Leopold II, die weliswaar nooit één voet in Congo zette, maar aan alle touwtjes trok. Of het al dan niet tien miljoen doden waren, of een pak minder, lijkt dan naast de kwestie: de wreedheden wegen loodzwaar. De grote vraag: waarom staan dan overal in België nog standbeelden van de man, en zijn er straten, pleinen, lanen naar hem vernoemd?
In Oostende, waar Leopold II kind aan huis was en zowat de helft van de stad liet bouwen, kiest de coalitie van Open Vld, Groen, CD&V en N-VA er alvast voor de standbeelden te laten staan. “We willen wel sensibiliseren, informatie geven bij die standbeelden, wat de rol geweest is van de koning, maar ze niet weghalen. Met het weghalen van standbeelden verdwijnt racisme niet”, zo stelt burgemeester Bart Tommelein (Open Vld) op Radio 1.
“We hebben heel veel symbolen, een park, de thermen, die herinneren aan Leopold II. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in Oostende en wij willen dat niet minimaliseren. Ik ben helemaal niet de meest koningsgezinde persoon, maar daarom moet je niet je mening opdringen”, zo zegt Tommelein nog.

Genoteerd: Ecolo geeft Khattabi op voor het Grondwettelijk Hof, er is een andere kandidaat.

Het leidde tot twee pijnlijke nederlagen in de Senaat, de poging tot aanstelling van oud-voorzitter van Ecolo, Zakia Khattabi, bij het Grondwettelijk Hof als rechter. Zowel in januari als in mei kreeg Khattabi niet de vereiste tweederdemeerderheid achter zich.
Twee keer was de stemming ook een erg symbolische nederlaag voor een mogelijke Vivaldi-coalitie: als zelfs dergelijke stemming niet lukte, hoe zou zo’n coalitie dan wel stabiel kunnen zijn, was de onderliggende gedachte.
Na de eerste, nipte nederlaag, bleek al dat Khattabi niet kon rekenen op de nodige steun, in een geheime stemming: sommigen die beweerden voor haar te stemmen, deden dat in werkelijkheid niet. Maar Ecolo hield hardnekkig vast aan de kandidate, waarna MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez himself de kandidatuur deed zinken door haar niet meer te steunen.
Nu gooit Ecolo de handdoek in de ring. Ze stellen een nieuwe kandidaat voor, voor de post die hen toekomt volgens de politieke logica van verdeling van de zitjes in dat Grondwettelijk Hof. Een algemene vergadering van de partij steunt nu met 85 procent van de stemmen Thierry Detienne. Die was van 1991 tot 1999 Kamerlid, en nadien tussen 1999 en 2004 de Waalse minister van Sociale Zaken. Vandaag is hij regeringscommissaris van de hogescholen in de Franse Gemeenschap.

Hard tegen hard: De Europese Commissie gaat niet toelaten dat China straks een hele reeks bedrijven komt opkopen in de EU.

Hoewel de Chinezen aan de oorsprong liggen van een verwoestende pandemie, onder meer door niet de nodige correcte informatie te verschaffen over het virus, lijken ze als winnaars uit de crisis te gaan komen. In China is het virus grotendeels onder controle en is de economie weer volop in gang geschoten.
Ondertussen zijn Europese bedrijven bijzonder verzwakt door de economische crisis. Een vrees die al dateert van voor de crisis bij de EU, wordt zo bijzonder tastbaar: dat Chinese bedrijven, met uitgesproken overheidssteun van Peking, makkelijk Europese kroonjuwelen komt opkopen.
De EU bereidt nu een top voor tussen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, voorzitter van de Raad Charles Michel en de Chinese premier Li Keqiang. Die volgt midden juni. Maar in de aanloop naar die top circuleren nu plannen over hoe de Commissie de Chinezen wil gaan indijken: “Er is een toenemend aantal incidenten waarbij buitenlandse machten overnames van EU-bedrijven lijken te faciliteren of via een prijzenpolitiek hun bedrijven laten profiteren”, zo citeert de Financial Times een intern EU-rapport.
Al twee jaar onderhandelen de EU en China over een investeringsverdrag tussen beide economische grootmachten. Maar de relatie is ondertussen stevig verzuurd: er is de enorme spanning rond Hongkong, waar China de democratie beëindigt, de druk van Peking om in de coronacrisis elke verantwoordelijkheid af te schuiven en recent ook een spionageschandaal via de Maltese ambassade bij de EU, van waaruit de Chinezen de EU in de gaten zouden houden.