Terwijl de PS en N-VA verder inhoudelijk de lijnen uittekenen, en vooral de lippen stijf op elkaar houden, borrelt het in de liberale familie. Met 26 zetels voelen ze zich in duo aan de kant gezet. Tijd om het eisenpakket naar buiten te brengen, en hun vel duur te verkopen. Dat zal eerder individueel zijn, dan ‘in duo’.

In het nieuws: Vandaag zijn er alweer nieuwe maatregelen in verband met de coronacrisis.

De details: Een nieuwe Nationale Veiligheidsraad zet de zaken scherper, maar het is ‘burgemeester’ Bart De Wever (N-VA) die hen gisteren al de pas afsneed.

• Deze week is er sprake van een paradigmashift in de Wetstraat: PS en N-VA zijn na meer dan één jaar eindelijk serieus aan het praten.
• Maar tegelijk is er de actualiteit van een nieuwe opstoot in coronabesmettingen, met lokale brandhaarden, en een toename van de opnames in de ziekenhuizen. Maandag nog was er een piek tot 370 nieuwe besmettingen.
• Die opstoot mag gelden als een geluk bij een ongeluk voor de onderhandelaars: alle aandacht in de media gaat quasi-uitsluitend naar de medische crisis, en zuigt de focus helemaal weg van bij die poging tot regeringsvorming.
• Daarbij kwam nog een speling van het lot: ‘burgemeester’ De Wever pakte gisteren de volle aandacht, met nieuwe, strengere maatregelen voor z’n stad Antwerpen. En daarbij zette hij ‘preformateur’ De Wever in de schaduw: geen kat die nu focust op die andere pet die de N-VA-voorzitter op dit moment draagt, samen met PS-voorzitter Paul Magnette.
• Vandaag vanaf 9 uur zit hoe dan ook de Nationale Veiligheidsraad weer samen. Daar zal beslist worden wat iedereen al weet: er komen geen versoepelingen, integendeel. Men verwacht dat die Veiligheidsraad grotendeels zal volgen wat De Wever en z’n schepencollege in Antwerpen al beslist hebben:
  • Mondmaskers ook op drukke openbare plaatsen zoals winkelstraten, markten, dierentuinen en kleinere bijeenkomsten.
  • Ook in de horeca een verplichting voor een mondmasker, bij elke verplaatsing die u maakt. Naar de wc gaan: mondmasker op dan.
  • Knelpunt lijkt nog de tracing, nochtans het essentieel element voor een succesvolle opsporing van het virus. Wat De Wever in Antwerpen doet, waarbij elke horecabezoeker zijn of haar adres en contactgegevens moet achterlaten, lijkt nationaal minder evident. Er zijn privacybezwaren.
  • De sluitingsuren van nachtwinkels zouden verstrengen, net zoals in Antwerpen.
• Wat dus eigenlijk gepland stond, om de evenementen van 400 naar 800 personen buiten en van 200 naar 400 binnen op te krikken, gaat niet door.
• Belangrijk ook: het draaiboek voor de burgemeesters, dat vanuit de deelstaten komt, zal bekrachtigd worden. Dat moet een lokale aanpak toestaan, maar binnen strenge regels dus.
• Zeker de mondkapjes die nu op openbare plaatsen verplicht worden, en zelfs in de horeca, voor verplaatsingen, is zo alweer een verdere beperking van de vrijheid. De vraag wanneer die ooit opgeheven worden, blijft daarbij onbeantwoord. En hoe ‘efficiënt’ een stukje stof of bandana zijn om echt een virus te bestrijden: het blijft wetenschappelijk gezien toch een wankele vraag.

The big picture: Het optreden van De Wever strookt ook met de analyse die bij Magnette gemaakt wordt: er is nood aan krachtig leiderschap op het hoogste niveau, in deze crisis.

• Toeval was het niet, dat De Wever gisteren al heftig doorpakte, en maatregelen nam voor Antwerpen. Om te beginnen dreigt z’n stad een hotspot te worden, zoals Limburg er een was bij het begin van de eerste golf.
• Maar zowel de N-VA-voorzitter als de PS-voorzitter delen een bezorgdheid rond de toenemende besmettingen: als burgemeesters van grote steden, én voorzitters van een grote partij, hebben ze behoorlijk wat zicht op de lokale situaties, en die zien er niet goed uit.
• Parallel loopt er een gedeelde analyse over het gebrek aan daadkrachtig leiderschap op het hoogste niveau. De ergernis over de houding van premier Sophie Wilmès (MR) in deze crisis is groot: haar twijfelende, aarzelende houding leidde al vaker tot irritatie.
• Bovendien is er de aangehouden oefening van dat minderheidskabinet om maar te blijven “werken aan het relanceplan”, waarvoor ze nochtans geen mandaat hebben. Dat houdt in dat Wilmès en haar kernkabinet maar blijven ‘actoren’ ontvangen in de ambtswoning van de regering, als één langgerekt conclaaf. Gisteren kwamen volgende personen op de koffie bij de regering, voor het thema ‘duurzaamheid’:
  • François-Xavier de Donnea, voor de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling,
  • Philippe Defeyt, van het Institut pour un Développement Durable,
  • Roland Moreau, voor het Plan Sophia,
  • Benjamin Clarysse, voor Bond Beter Leefmilieu,
  • Alain Henry, het Federaal Planbureau,
  • Geert De Smet, lid van het Studiecomité voor Vergrijzing van de Hoge Raad voor Financiën.
• Die oefening wordt bij de twee grote partijen als het ultieme bewijs gezien dat deze regering echt bezigheidstherapie is geworden, “met een koffiedame in de hoofdrol“.
• Dat premier Wilmès de afgelopen maanden meermaals weigerde om zelf het initiatief te nemen en een regering te vormen, en zo het land uit het moeras te slepen, is men zowel aan de Keizerslaan, als in de Koningsstraat, de hoofdkwartieren van PS en N-VA, niet vergeten. “Ze heeft de kans gehad, en niet gegrepen.”

Belangrijk om te noteren: Een pak mensen in de Wetstraat hebben flink te verliezen bij het initiatief van Magnette en De Wever.

• Open Vld en zeker MR mogen dan nog steeds vandaag grotendeels de huidige regering bemannen, er komt overduidelijk een wissel van de macht aan. Daarbij dreigen een aantal persoonlijke carrières te stranden, zeker bij de MR: de royale buit aan ministerposten zal verdampen, als er straks een coalitie gemaakt wordt met een meerderheid.
• Zeker als dat een ‘brede’ coalitie is, dreigt Open Vld terug te vallen op twee portefeuilles, en ook de MR, die al een Europees Commissaris levert (wat ‘duur’ is in de verdeling van de ministerposten) zal zwaar moeten krimpen.
• Overigens geldt die bedenking ook voor CD&V, dat vandaag nog met drie portefeuilles en een heel pak bevoegdheden leurt federaal. Dat wordt straks een heel pak minder. Daarbij wordt ook gefluisterd dat voorzitter Joachim Coens (CD&V) een spectaculaire ‘reshuffle’ zou willen doen, in een poging z’n partij nieuw leven in te blazen. Iemand als Pieter De Crem (CD&V) is immers al sinds 2007 onafgebroken minister.
• Maar ook de sp.a kan straks geen al te groot feest geven, om nieuwe ministerposten te vieren. Afhankelijk van hoe de coalitiepuzzel valt, kunnen ze zo rekenen op misschien één ministerpost en een staatssecretariaat. Voorzitter Conner Rousseau (sp.a) mag dan wel de afgelopen weken mee aan tafel gezeten hebben met de groten, veel koopt hij daar straks niet mee, om in 2024 dan naar de kiezer te kunnen.
• Omdat er evenveel Franstalige als Nederlandstalige ministerposten zijn, is er aan de andere kant van de taalgrens iets meer ruimte. Maar zoals gezegd: de MR zal zwaar verliezen, hoe dan ook. Voor het cdH is het maar de vraag op wat zij recht zullen hebben, met maar vijf zeteltjes in de Kamer. In principe is dat minder dan één staatssecretaris.
• Al moet gezegd dat niet iedereen zo rouwig zal zijn over het einde van deze regeerperiode. Zo reageerde minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) opvallend onthecht op Radio 1 op de opmerking dat haar carrière als minister dreigt te eindigen: “Denkt u nu echt dat ik dacht dat ik minister voor het leven zou zijn? Er is nog een leven na het ministerschap, misschien wel een veel beter leven.”

De essentie: Het is de liberale familie, die nu onder druk staat.

• Psychologisch moet de blauwe familie even de wonden likken. Voorzitters Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR) waren minder dan een week geleden nog aan zet, waarbij zij ook de pen vasthielden van een onderhandelingsnota. Zeker Open Vld investeerde zwaar in dat project: de teleurstelling dat het nu voor de prullenmand is, is groot.
• “Het lijkt wel alsof ze ons niet meer nodig hebben, er is in elk geval nog geen contact geweest. Een vreemde manier van werken”, zo is aan de top te horen.
• Komt daarbij dat bij een groot deel van het partijbureau het enthousiasme voor een paars-gele constructie, met Open Vld naast N-VA, nooit het favoriete scenario was. Daar bestond altijd veel meer de ‘goesting’ om in een paars-groen verhaal, met PS maar zonder N-VA, te gaan, en zich onder meer op de ethische dossiers te storten. Op die manier zou een links-liberale partij in Vlaanderen, met een ‘Belgisch’ eerder dan ‘Vlaams’ accent, zich kunnen onderscheiden, was de analyse.
• Dat Lachaert, die zelf altijd volop voor paars-geel bleef gaan, en als fractieleider in de Kamer een paars-groen akkoord eigenhandig mee hielp tegenhouden, in het najaar van 2019, nu zelf dat paars-gele scenario zou gaan tegenhouden, is dus op zich vreemd. Bovendien hielden Lachaert en De Wever de afgelopen maanden een constructief contact. Maar wil de huidige Open Vld-voorzitter toch in de tegenreactie gaan, tegen de huidige preformateurs, dan ziet hij zich plots alvast verzekerd van de steun van de grote meerderheid in z’n eigen partijbureau.
• Lachaert zelf heeft geen schrik van oppositie, dat zou z’n partij een elektroshock kunnen geven, en de liberalen opnieuw zich kunnen laten heruitvinden. Eén probleem alleen: Open Vld zit wel nog altijd in de Vlaamse regering. Voluit oppositie voeren gaat dan niet, met één been blijven ze in het bed van de macht liggen.
• De MR houdt zich ondertussen even publiek gedeisd, maar ook aan de Gulden Vlieslaan, het Franstalige liberale hoofdkwartier, heeft men de rekening wel gemaakt: men beseft dat ook daar oppositie een reële bedreiging vormt. Dat maakt Bouchez bepaald zenuwachtig.
• Een mogelijke reactie van de liberalen zou zijn om zich aan elkaar vast te klampen, en nogmaals het “één en ondeelbare” karakter te onderstrepen. Daarbij giet Bouchez er zeker nog een tricolore saus over: de MR wierp zich in het verleden al op als grote ‘beschermer’ van de federale overheid.
• Maar zeker in Vlaanderen is ondertussen over diezelfde MR het beeld ontstaan als de grote saboteurs, diegenen die constructieve onderhandelingen eigenlijk onmogelijk maken. Bij Open Vld heeft men de afgelopen weken, in de periode van de drie koningen, genoeg anekdotes met de MR-voorzitter meegemaakt, om opnieuw een boek te vullen: ook daar zijn een aantal kopstukken zijn fratsen meer dan beu.
• In deze fase dus plots de communicatie aan mekaar gaan koppelen, houdt een hoog risico in: Open Vld kan niet nu de ‘koninklijke opdracht’ van Magnette en De Wever gaan torpederen, zonder zelf erg beschadigd te raken.
• Maar de Vlaamse liberalen maken zich wel op om inhoudelijk hun punt te maken: ook zij willen wel wat punten ‘binnenhalen’, en gaan niet lijdzaam toezien hoe De Wever en Magnette alles onder elkaar bedisselen. Want hoe dan ook zal minstens één liberale partij nodig zijn, om een coalitie te maken.
• Minister van Volksgezondheid De Block komt opvallend genoeg al haar inhoudelijk pleidooi doen. Vanmorgen op Radio 1 verdedigde ze haar voorstel voor een zogenaamd ‘cappuccino’-model, dat al eerder op tafel kwam, om op termijn iedereen in de sociale zekerheid gelijk te trekken, ongeacht hun statuut. Zeker de zelfstandigen, maar ook studenten of artiesten, zouden daarbij enorm vooruitgaan.
• “Niemand moet daarbij verliezen, op 15 tot 20 jaar gaan we naar een totale gelijkschakeling“, zo stelde De Block.

Ondertussen in de onderhandelingen: De PS en N-VA houden zich erg stil. Maar Franstalig België wordt voorbereid, via de media.

• Van bij de preformateurs geen nieuws. Ze hebben aan iedereen, inclusief zichzelf, discretie gevraagd: geen communicatie over de onderhandelingen.
• “Maar opvallend, voor het eerst in maanden, in één jaar misschien, is de Franstalige pers mee. Dat is een niet onbelangrijk element”, zo stelt een ervaren speler in de onderhandelingen.
• Zowel Le Soir als Vers L’Avenir maken vanmorgen eerder gunstige inschattingen van de PS-N-VA-poging. In Le Soir is onder meer te lezen hoe delen van de arbeidsmarkt, gezondheidszorg en het veiligheidsbeleid zouden kunnen gesplitst worden, in functie van een staatshervorming.
• Nieuw of schokkend zijn die plannen niet: het lag ook bij vorige pogingen, van onder meer Koen Geens (CD&V) in februari, al op tafel. Als burgemeesters van een grote stad zijn zowel Magnette als De Wever voorstander van zo’n veiligheidsbeleid op een ander niveau dan het federale.
• Daarbij wel één belangrijke rode lijn, die niet nieuw is, maar wel herhaald wordt: de financiering van de sociale zekerheid, de centen dus, daarover kan geen discussie zijn. Die moet federaal blijven, en gegarandeerd blijven, voor de PS. Eerder gaf Thierry Bodson, de FGTB-voorzitter, al aan dat dat voor hem ook een ‘no pasarán‘ zou zijn.
• Opvallend overigens: de Franstaligen willen ook bij hen intern opnieuw een staatshervorming. De hele constructie van een Waals Gewest, een Franse Gemeenschap, en zeker het kluwen in Brussel met allerlei instellingen, moet op de schop voor de PS. ‘Eenvoudiger’ is het toverwoord. Het zou dus best kunnen dat daar ook, los van de Vlaamse partijen, aan verder gewerkt wordt.
• Toch blijft dé vraag of de PS deze keer wel de lijn zal houden. “Het feit dat Magnette bereid was om samen met De Wever een koninklijke missie op te nemen, is toch hoopgevend. Drie keer weigerde hij die vraag van het Paleis. Begin oktober vorig jaar, toen Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA) het moesten doen, in november, toen hij het alleen wilde doen, en in januari, toen uiteindelijk Koen Geens (CD&V) het moest doen. Dat ze nu zelf naar het Paleis stapten, is belangrijk om te noteren”, zo weet een insider.
• Hoe dan ook moeten de twee preformateurs de discussie over wie aanschuift om de coalitie te vervolledigen, vroeg of laat aansnijden. “Het zou beter zijn dat ze daar wat vaart mee maken. Want voor je het weet begint dat dossier te gisten en komt er ruis op de boodschap”, zo geeft een ervaren onderhandelaar mee als raad.