Nog niet zo lang geleden schitterde Cancún als het toeristisch kroonjuweel van de Maya Riviera in Mexico. Mexico was dan misschien gevaarlijk luidde het, maar hier moesten toeristen niks vrezen. Niet langer. Ongebreidelde corruptie, chaotische drugsoorlogen en een reeks moorden hebben de reputatie van de badplaatsstad aangetast. En dat geldt ook voor een pak andere toeristische bestemmingen in het land.

Het Playamed-ziekenhuis is een onopvallend gebouw met twee verdiepingen aan een rustige straat op slechts een paar minuten rijden van de witte zandstranden en de all-inclusive resorts van de hotelzone van Cancún.

Vorige week was het echter de setting voor een incident dat de meedogenloze verspreiding onderstreept van Mexico’s drugsoorlog naar steden die voorheen het best bekend waren als veilige strandvakantiebestemmingen.

Vier gewapende mannen stormden een privékamer binnen in de kliniek, waar ze Alfonso Contreras Espinoza en zijn vrouw neerschoten. Espinoza, bekend als “El Poncho”, was de de plaatselijke baas voor het Gulf-kartel en was hij vrijgelaten uit een plaatselijke gevangenis om behandeling te krijgen voor een probleem met zijn been.

Speurders ontdekten een zak met wit poeder onder zijn been en een weegschaal, wat suggereert dat El Poncho gewoon dealde vanop zijn ziekenhuisbed.

Ook andere toeristische hotspots

Cancún is geen uitzondering. Ook in andere toeristische hotspots zijn de zaken veranderd. Acapulco, ooit de meest glamoureuze toeristische bestemming van het land, is nu het decor voor meedogenloos bendegeweld. Toeristen konden zien hoe eind vorig jaar de lichamen van zes opgehangen mannen hingen te bengelen aan bruggen in de buurt van Los Cabos. Eerder deze maand noemde een Mexicaanse denktank Los Cabos “’s werelds gevaarlijkste stad buiten een oorlogsgebied”.

Sleutelindustrie

De problemen van de Mexicaanse badsteden weerspiegelen die van het hele land, dat vorig jaar zijn meest moorddadige jaar ooit heeft meegemaakt. Er werden maar liefst 29.168 moorden gepleegd, wat neerkomt op een gemiddelde van 79 per dag.

Het geweld bedreigt Mexico’s sleutelindustrie: het land verwelkomde in 2017 bijna 40 miljoen bezoekers. Toerisme is goed voor ongeveer 8% van het BBP van Mexico en is al lange tijd een gemakkelijke bron van werkgelegenheid voor de armen in Mexico. Meer dan 4 miljoen Mexicanen werken rechtstreeks in de toeristische sector en onrechtstreeks hanger er nog eens 4,5 miljoen jobs aan vast. Samen goed voor bijna 17% van de totale arbeidsmarkt.

Dankzij hun strategische locaties en de concentratie van kapitaal zijn de toeristische bestemmingen van Mexico ook een belangrijk gebied voor criminele organisaties in het land, de drugskartels op kop.

Kartels vallen uiteen … maar dat maakt het erger

De strategie van de regering om zich op de kopstukken van die organisaties te richten, heeft de jongste jaren het conflict verergerd, omdat het er alleen maar voor zorgt dat de kartels uiteenvallen. Ze fragmenteren in rivaliserende facties die concurreren om territorium en handel.

In Cancún zijn momenteel ten minste vier kartels actief. Ze zijn verwikkeld in een gevecht om de cocaïneroutes vanuit Zuid-Amerika en om de lucratieve lokale drugsmarkt gericht op toeristen én de lokale bevolking.

El Mencho

Het afgelopen jaar is het Jalisco New Generation-kartel (CJNG) naar de resortstad verhuisd. Het Cártel de Jalisco Nueva Generación wordt geleid door Nemesio Oseguera Cervantes (“El Mencho”), één van Mexico’s meest gezochte drugsbaronnen. De CJNG vechten momenteel tegen het Los Caballeros Templarios-kartel en het Los Zetas-kartel voor controle over de steden Guadalajara, Jalisco en de staten Michoacán en Veracruz. De CJNG is ook actief in de staten Nayarit, Colima en Guanajuato.

Jalisco New Generation Cartel breidde zijn operatienetwerk in slechts zes maanden uit van kust tot kust, waardoor het een van de criminele groepen is met de grootste operationele capaciteit in Mexico tegenwoordig.

Via online video’s waarin het zich voorstelt als een “rechtvaardige” en “nationalistische” paramilitaire groepering, heeft het Jalisco New Generation-kartel geprobeerd de goedkeuring van de maatschappij en stilzwijgende toestemming van de Mexicaanse regering te zoeken. Het idee is dan dat ze Mexico een dienst zouden bewijzen door andere kartels uit te schakelen.

“Het CJNG schiet eerst en stelt later vragen”, zeggen ze bij de politie in Cancún. “En ze zijn nu hier.”

Veerboot

“Hier” is niet alleen Cancún, maar ook Playa del Carmen’s fameuze Quinta Avenida bijvoorbeeld. Sinds vorige week heeft de Amerikaanse regering een waarschuwing uitgevaardigd voor toeristen die naar Playa del Carmen willen. Het Amerikaans consulaat is er zelfs tijdelijk gesloten.

De waarschuwing volgde op een explosie op een toeristenveerboot, waarbij 19 Mexicanen en ten minste vijf Amerikaanse burgers gewond raakten. De lokale overheid beweerde dat de explosie was veroorzaakt door motorstoring, maar het ging wel degelijk om een bomaanslag. Er werden op een tweede veerboot ook explosieven gevonden, gelukkig voor ze konden afgaan.

Het had niks met de kartels te maken beweerde de plaatselijke overheid en toeristen moesten zich geen zorgen te maken. Maar dat sindsdien bomsquaws met honden de stranden patrouilleren kan je moeilijk geruststellend noemen.

De bevolking voelt zich alvast allesbehalve veilig. Een enquête in december gaf aan dat 84.9% van Cancúns inwoners de stad als onveilig beschouwd.