De keuze lijkt gemaakt: N-VA gaat dan toch door met Zweeds, opnieuw met CD&V en Open Vld dus. Ideologisch zeker de meest coherente coalitie, maar wel een clubje van verliezers. IJzersterke afspraken over samenwerking en sterk leiderschap moeten gekibbel vermijden. Jan Jambon (N-VA) zal zoals voorspeld minister-president worden. De federale onderhandelingen worden dan als één groep aangevat.
Bart De Wever (N-VA) mag John Crombez (sp.a) straks uitgebreid bedanken. Want dankzij de Vlaamse socialist, die zijn partij ervan overtuigde om toch maar met De Wever te gaan onderhandelen, verbeterde de onderhandelingspositie van De Wever plots aanzienlijk. Wat voor velen de evidentie leek na de verkiezingen, een verderzetting van de Zweedse coalitie in de Vlaamse regering, werd plots heel onzeker.
Maar heel de flirt met een Bourgondische coalitie lijkt achteraf vooral een perfect manoeuvre geweest om CD&V onder druk te zetten. En zelfs een optie van een nog linksere coalitie, met sp.a én CD&V, was plots mogelijk: perfect om ook Open Vld tot zenuwachtigheid te bewegen. Het zette dus allemaal druk op de voormalige Zweedse bondgenoten om toch maar tot een goed akkoord te komen.
Die nadruk op tekstexegese is niet vreemd. Het is voor De Wever en de N-VA dé garantie dat het deze keer anders zal lopen, beter dan onder Bourgeois I. Met meer cohesie, en minder conflict. Met sterker leiderschap ook. Vandaar dat Jan Jambon (N-VA) verkast naar het Vlaamse niveau en daar formateur wordt, van een Zweedse coalitie. Verschillende waarnemers rekenen erop dat dat scenario maandag in gang wordt geduwd. Maar niets ligt vast, tot het openlijk bekend gemaakt wordt, in deze fase natuurlijk.
Jambon I
Met die keuze voor Zweeds op Vlaams niveau kiest de N-VA voor een ‘confederale logica’: de eigen deelstaat is het belangrijkste. Wat er op het federale niveau nu nog kan, is ondergeschikt. Een Bourgondische coalitie had de deur naar de PS, en een coherente federale regering mogelijk gemaakt. Maar N-VA laat dat federale nu voor wat het is. Bovendien woog ook het praktische bezwaar dat die coalitie te krap is om deftig te werken stevig door. De N-VA wilde niet constant gegijzeld zijn door een handvol dissidenten sp.a’ers of godbetert een Open Vld-parlementslid die z’n fractie verlaat.
Voor de federale informateurs is die Vlaamse coalitie niet meteen goed nieuws. Zweeds heeft geen meerderheid meer federaal. De kans dat de PS dergelijke coalitie op één of andere manier zou willen gaan depanneren is toch bijzonder klein. De aanwezigheid van de Vlaamse socialisten, ook in de Vlaamse regering, had de zaak wel veel makkelijker gemaakt.
Federaal: nu één Zweeds blok om een regering te vormen vanuit Vlaanderen?
De kans is bijzonder groot dat de Zweedse coalitiepartners van de Vlaamse regering zich straks als één blok aanbieden voor de federale regering. Dat vervult meteen de eis van De Wever om federaal geen regering te vormen zonder een Vlaamse meerderheid. Het is ook de reden waarom er al veel is gepraat tussen de Vlaamse partijen over die federale regering. En waarom het zo langzaam ging op Vlaams niveau: het federale lag ook op tafel.
Die ‘confederale’ manier van werken is het gevolg van hoe de kaarten geschud zijn door de kiezer. De N-VA zit, ondanks fors electoraal verlies, in een zetel met haar 25 procent. Want Vlaams kan niemand rond de N-VA, de zoektocht naar een Vlaamse coalitie draaide uit op een schoonheidswedstrijd tussen de drie traditionele partijen, die allemaal wel met de N-VA wilden regeren.
Het contrast met het federale spel is groot. Daar gaat het veel trager. De twee informateurs, Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) zijn daar voorzichtig bezig om PS en N-VA samen te brengen. Maar de N-VA werkte via het Vlaamse niveau naarstig verder, en snoerde zo het federale ook dicht. Uiteraard zijn in dergelijk scenario wel nog Franstalige partners nodig. Als de drie Vlaamse partijen federaal ‘Zweeds’ willen gaan, zullen ze enkel de MR kunnen lokken. Maar die combinatie heeft geen enkele meerderheid meer.
Een afspiegelingscollege
Het lijkt er dus toch op dat de Vlaamse onderhandelingen en een nieuwe Zweedse coalitie daar, het bijzonder moeilijk gaan maken op het federale niveau. Tenzij men zou kiezen voor een soort ‘afspiegelingscollege’: de partners van de Vlaamse én de Waalse regeringen die samen de federale regering vormen. Het was Elio Di Rupo (PS) die dat idee nog voor de verkiezingen lanceerde als een concept om federaal een coalitie te vormen.
Vraag is hoe het in praktijk uitdraait. Het antwoord is niet meteen om vrolijk van te worden. In Franstalig België is formateur Di Rupo er nog niet uit voor die Waalse regering. De MR is een zekerheid, maar ook met Ecolo wordt nog onderhandeld. Alleen is de kans groot dat zij er nog afgereden worden, ze zijn mathematisch niet mogelijk. Maar dan eindigt de PS met de MR in Wallonië en met Zweeds op het federale niveau. En dat lijkt ondenkbaar voor de Franstalige socialisten. Een blokkering dreigt dus.