Het International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) publiceert elk jaar een rapport over hoe het met de wereldwijde democratie is gesteld. In het rapport van 2023 is te lezen dat de democratie erop achteruit gaat, of in het beste geval stil blijft staan.

In het nieuws: Het IDEA publiceerde het Global State of Democracy-rapport van dit jaar. Daarin waarschuwt de organisatie voor de opkomende golf aan autoritair leiderschap en de gevolgen daarvan voor de democratie.

Het rapport wijst een aantal huidige en voormalige wereldleiders met de vinger:

• De Hongaarse premier Victor Orbán wordt verweten dat hij de instellingen in zijn land zwakker maakte. “Inmiddels is Orbán lang genoeg aan de macht om significant te wegen op de democratie”, vertelde Seema Shah, hoofd van de Democracy Assessment Unit van het IDEA aan Politico.
  • Niet alleen Orbáns oerconservatieve binnenlandse politiek draagt bij aan de afbreuk van de democratie. De Hongaarse premier laat zich ook graag in met Vladimir Poetin en is tegen EU-steun voor Oekraïne.
• De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan ligt dan weer onder vuur wegens zijn oppressie van journalisten en een aantal harde uitspraken.
• Het mag niet verbazen dat het rapport ook Amerikaans oud-president Donald Trump aanhaalt als polariserend figuur. De VS gaan achteruit als het gaat om gelijkheid tussen verschillende sociale klassen.
• Ook oud-kanselier Sebastian Kurz van Oostenrijk krijgt een stevige veeg uit de pan. “Hij was betrokken bij plannen om kritische media af te schaffen en positieve berichtgeving te kopen met publieke fondsen via het ministerie van Financiën”, staat er in het rapport.

Deze landen worden samen met onder andere Polen, Slovakije en Israël benoemd als landen waar “de erosie van de democratische normen is bewerkstelligd door leiders die beweren in naam en met de autoriteit van het volk te spreken.”

Langste periode van achteruitgang ooit

Uitgezoomd: in totaal meldt IDEA dat 85 van de 173 onderzochte landen “een achteruitgang kenden op ten minste een belangrijke indicator van democratische prestaties in de afgelopen vijf jaar.”

• “In het kort zit de democratie nog altijd in de problemen. Het staat stil in het beste geval, en gaat achteruit in veel landen”, vatte Kevin Casas-Zamora, secretaris-generaal van IDEA samen.
• Volgens het rapport gaat de democratie voor het zesde jaar op rij achteruit, wat de langste periode is sinds het begin van IDEA’s statistieken in 1975.
• In Zuid-Amerika valt vooral de achteruitgang van El Savador en Guatemala op. In Afrika doen coups in Niger en Gabon geen goed aan de democratie.
• Uiteraard hangt boven dit alles ook de inval van Rusland in Oekraïne en de daaropvolgende oorlog.

Toch positief nieuws

• Het Global State of Democracy-rapport is ook positief over bepaalde Centraal en Oost-Europese landen. Bulgarije, Tsjechië, Kosovo, Letland, Noord-Macedonië, Roemenië en Slovakije hebben in de voorbije vijf jaar tijd vooruitgang geboekt om meer democratisch te worden.
• In Afrika merkt het IDEA meer politieke participatie en een verminderde hoeveelheid aan corruptie op. Gambia en Zambia geven de toon aan.
• Casas-Zamora is dan ook voorzichtig positief: “We hopen dat de meer informele checks and balances van journalisten tot verkiezingsorganisatoren en anticorruptiecommissarissen succesvol autoritaire en populistische trends kunnen bekampen.”

In België ging de democratie er voor drie van de vier indicatoren in de afgelopen vijf jaar op vooruit.

• Participatie: van de 13de plaats naar de 11de plaats.
• Rechten: van de 5de plaats naar de 4de plaats.
• Rechtstaat: van de 16de plaats naar de 13de plaats.
• België verloor dan weer 6 plaatsen, van de 9de naar de 15de, voor representatie.