Hij was hard op weg om, na de gouden jaren onder Verhofstadt, opnieuw mee aan het roer van Open Vld te staan, deze keer als spindoctor van voorzitter Gwendolyn Rutten. Maar Noël Slangen zag het grootser, hij wilde zelf een ministerpost. En toen dat door administratieve rompslomp mislukte, schond hij alle regels van de communicatie en maakte hij het zijn “mirakelvoorzitter” plots onnodig lastig.

Icarus, of hoe ijdelheid leidt tot de val. Het keert altijd terug in de Wetstraat. Zo ook vorige week, bij de samenstelling van de Vlaamse regering, en vooral de afwikkeling ervan in de pers.

Het is zaterdagochtend, en na een onwaarschijnlijke week zit Open Vld weer in de regering. De dag ervoor hebben Annemie Turtelboom en Sven Gatz de eed afgelegd in het Vlaams parlement. Vincent van Quickenborne heeft Rutten omgedoopt tot “mirakelvoorzitter”. Niets dan blije gezichten en overal opluchting, omdat het federaal nu ook gaat lukken. En toch verslikken een pak liberalen zich die zaterdagochtend in hun koffie. In Het Laatste Nieuws, toch nog altijd een beetje ‘hun’ krant, staat een verhaal over hun partij waar niemand, maar dan ook niemand van wist. Niemand, behalve Gwendolyn Rutten en Noël Slangen.

Die zaterdag, nu goed een week geleden, komt ervaren Wetstraatjournalist Peter Gorlé met een reconstructie van hoe Open Vld de ministerposten uitdeelde. En plots blijkt dat Slangen vanop zijn cruise in de Middellandse Zee halsoverkop naar Brussel is teruggevlogen en daar twee dagen naar een appartement heeft gezocht.

De ijdelheid van Slangen

De voorzitter heeft dus blijkbaar geprobeerd om Slangen minister te maken. En dat is voor veel topmensen van Open Vld werkelijk beneden alle peil. In combinatie met Annemie Turtelboom, die het uiteindelijk toch geworden is, is het zelfs dodelijk. “Waren het Slangen en Turtelboom geworden, dan was ze nu geen voorzitter meer”, zo klinkt het ferm bij twee boegbeelden. “Wat er daar gebeurd is, laat echt wonden na.”

En zo gaat Rutten op een paar dagen tijd van hero to zero in haar partij. Ze heeft krediet verloren, niet alleen bij haar Vlaamse fractie, maar ook bij de Limburgse afdeling. Bij een heel groot deel van haar partij is het idee dat Slangen minister zou worden vandaag nog altijd een absoluut gruwelscenario. En het ergst van al: al die schade had niet gemoeten. Want niemand wist van dat scenario met Slangen, behalve de voorzitter en de betrokkene. En Rutten hield wijselijk haar mond. Alles wijst erop dat de ijdelheid van Slangen leidt tot de grote spanning waar Open Vld vandaag mee kampt. 

Het Laatste Nieuws gooit een bom

Het verhaal van de intrede van Open Vld in de Vlaamse regering is ondertussen gekend. Dankzij de inspanningen van Charles Michel (MR) zijn Bart De Wever (N-VA), Wouter Beke (CD&V) en Gwendolyn Rutten samengekomen. Ze willen federaal samen de Zweedse coalitie maken, en hoewel CD&V absoluut eerst heel het Vlaamse regeerakkoord wil onderhandelen met enkel N-VA, mag Open Vld er dan toch bij. Zondag 20 juli zien de vier elkaar in de namiddag, maandagavond krijgt Rutten de vraag het akkoord te komen bekijken en hier en daar wat punten en komma’s te wijzigen, als ze dat wil. 

Maandagnacht al is er een akkoord, dinsdag wordt dat op een gezamenlijke persconferentie voorgesteld. En dan begint het spel van de ministerportefeuilles voor Open Vld. Wat daar achteraf over in Het Laatste Nieuws verschijnt is even onwaarschijnlijk als gedetailleerd, als het over de Limburger gaat. De belofte aan Slangen om minister te worden, dateert al van januari. Daarom stond Slangen ook als lijstduwer op de lijst. Dat hij heel mager scoorde, doet er blijkbaar niet toe. “We hadden moeten weten dat Noël niet zomaar op de lijst kwam om ons te steunen. Zo zit hij niet in elkaar, er zit altijd meer achter”, klinkt het nu bij een topliberaal. 

Slangen is in de Open Vld (overigens zijn creatie, die Open voor de Vld) van Gwendolyn Rutten aan een steile comeback bezig. Ooit de vertrouweling van Guy Verhofstadt, in de campagne had hij deze keer het oor van Rutten. Heel de positieve insteek, de a-politieke aanpak, allemaal Slangen, zo zeggen de insiders. En bovendien, hij en Annemie Turtelboom, dat is de échte inner circle van de voorzitter. Of tenminste, dat was zo…

De Gucht, Dujardin, Dewael,… allemaal passeren ze

Niet dat Slangen echt de enige kandidaat was om minister van Cultuur en Media te worden, zo blijkt nu. Alleen, en er zijn tal van redenen waarom sommige anderen het niet geworden. Want er was namelijk een probleem: Open Vld kreeg twee ministerportefeuilles, maar Cultuur en Media moest naar iemand gaan die in Brussel woont. Grondwettelijk is geregeld dat er minstens één Brusselaar in de Vlaamse regering moet, voor gemeenschapsmaterie. De portefeuille van Begroting aan Brusselaar Guy Vanhengel geven, wat Rutten even overweegt, is grondwettelijk geen oplossing.

Verhuizen is wel een optie, voor bepaalde kandidaten. Niet voor een Bart Tommelein of Bart Somers. Maar Jean-Jacques De Gucht krijgt zo wel degelijk de vraag van Rutten of hij niet naar Brussel wilt verhuizen en Cultuurminister wil worden. Het zou de clan-De Gucht bedienen, en in Oost-Vlaanderen definitief het probleem van het teveel aan boegbeelden oplossen. Jean-Jacques zou dan definitief naar Brussel verhuizen. Alleen, hij weigert Aalst te verlaten. Hij is al eens in de omgekeerde richting verhuisd. Zijn tegeneis: geef mij Begroting en Financiën maar. Totaal onrealistisch.

Paul Dujardin, de directeur van de Brusselse Bozar, wordt intern genoemd als kanshebber. Brusselaar, liberaal, cultuurliefhebber. Het wordt niets. De naam van Patrick Dewael circuleert, hij heeft zelfs een gesprek met Rutten, ook al is het onwaarschijnlijk dat een voormalige Vlaams minister-president en huidig Kamervoorzitter plots zou “afdalen” naar een Vlaams ministerschap. Na het gesprek stuurt hij een tweet: “De Vlaamse lokroep charmeert, maar mijn federale passie primeert. Onze partij heeft voldoende troeven voor Vlaamse kwaliteit.”

Dat Sven Gatz uiteindelijk een logische keuze is, daarover is iedereen het eens. Jarenlange ervaring, geliefd binnen de Brusselse afdeling en kennis van Cultuur, Media en Jeugd. Alleen is hij de absolute noodgreep, omdat Slangen omwille van administratieve reden niet thuis geeft.

De Vlaamse lokroep charmeert, maar mijn federale passie primeert. Onze partij heeft voldoende troeven voor Vlaamse kwaliteit.

— Patrick Dewael (@PatrickDewael) July 23, 2014

De mislukte terugkeer van Slangen

Maar zover zijn we die dagen nog niet. Want Rutten wil Slangen. Die zit op dat moment op een cruiseschip dat een tour van de Middellandse Zee doet. Rutten roept hem terug.

Slangen neemt het vliegtuig en gaat, volgens het verhaal in Het Laatste Nieuws, meteen op zoek naar een Brussels appartement. Maar ondertussen leert navraag bij de diensten van het Vlaams parlement dat het niet genoeg is om een “aanvraag tot domicilie” te hebben. De wijkagent moet effectief komen kijken of je er woont, voor de procedure rond is. Dat kan tien dagen duren, en de regering kan niet wachten.

Volgens het Laatste Nieuws reageert Rutten bijzonder ontgoocheld als blijkt dat het niet lukt voor Noël, “ze heeft het moeilijk”. Andere bronnen hebben het, een week later, vooral over “een bijzonder boze Slangen, die dit niet kon aanvaarden”.

“Dat verklaart in elk geval het lek. Want de man die opgegroeid is in een arm gezin, die dan door zo’n domme administratieve regel geen minister wordt, dat verhaal moest bekend worden zeker? En de voorzitter heeft het zeker niet gelekt, dat is wel duidelijk”, zegt een insider. Hoe dan ook, de maandag na het lek in Het Laatste Nieuws gaat Slangen nog eens heel het verhaal aan Het Belang van Limburg doen. Vanop zijn cruiseschip, waar hij ondertussen terug zit, geeft hij een signaal dat kan tellen: “Een interview wil Slangen niet geven, maar hij bevestigt wel het uitgelekte nieuws.”

Rutten onder gigantische druk

Even terug naar die dagen van de ministerkeuze, om de kwaadheid van vandaag goed te begrijpen. Rutten staat vanaf dinsdagochtend (het akkoord) tot vrijdag (de eedaflegging) zwaar onder druk. Nu zijn er bij de liberalen traditioneel altijd veel kandidaat-ministers. Maar doordat de regeringsdeelname zo onverwacht komt, doordat er nooit een delegatie is gemaakt om te onderhandelen, is de natuurlijke afvallingsrace er niet geweest. Bij CD&V en N-VA was het altijd heel duidelijk wie minister ging worden: de aftredende ministers, die zelf ook aan de onderhandelingstafel zaten. 

“Het was buiten proportie, die druk op Gwendolyn. Op een gegeven moment kwam een kopstuk zelfs aan de deur van de Melsensstraat staan, ons hoofdkwartier. Hij eiste de voorzitter te zien.”

Annemie gaat Vlaams

Voor die andere post, de viceminister-president, praat Rutten met Alexander De Croo en Annemie Turtelboom. Want federaal wordt het krap, met Maggie De Block die na haar score sowieso minister moet worden. De Croo is de Oost-Vlaamse kopman en heeft gewonnen. Turtelboom haalt een bijzonder zwak resultaat in Antwerpen (De Wever scoort bijzonder goed, maar CD&V heel slecht, het oud kartel is er dus even sterk als elders), maar is bijzonder close met Rutten. 

Beiden krijgen het aanbod om Vlaams de post van Begroting en Financiën te nemen: een sleutelfunctie om de Vlaamse regering mee in de tang te houden. De Croo blijft liever federaal, Turtelboom gaat in op het voorstel. 

Turtelboom wordt Vlaams viceminister-president. Die keuze valt een pak andere lijsttrekkers zwaar. Haar verkiezingsresultaat was allesbehalve, terwijl ze net bijzonder veel media-aandacht gekregen heeft, ook van de partij. Dat zit namelijk zo: een pak aandacht verdelen de partijen zelf. Wie gaat naar welke show, wie krijgt welk tv-optreden? En daarbij viel dus op dat Turtelboom, die toch minister van Justitie was, heel veel kreeg. Dat zette sowieso al kwaad bloed.

Maar er is meer. Voor Bart Somers, de lijsttrekker voor het Vlaams parlement in Antwerpen, is dit bijzonder zuur. Hij moest eerst verkassen naar die Vlaamse lijst en werd er, tegen de vraag van zijn voorzitter in, toch de nummer één op de lijst. En nu krijgt hij plots een Vlaams minister boven zich. 

Voor Bart Tommelein ook, toch de fractieleider in het Vlaams parlement. Goed standgehouden tegen Hilde Crevits (CD&V) en Geert Bourgeois (N-VA). Bovendien heeft Tommelein wel goede relaties met Rutten. Alleen, hij belt geen dertig keer per dag met de voorzitter, zoals hartsvriendin Turtelboom, wordt gefluisterd. 

Het probleem van de Antwerpse afdeling

De keuze van de voorzitter is nochtans niet gebaseerd op vriendschap, zo klinkt het rond Rutten: je mag geen “stop and go” met mensen doen. Turtelboom verhuisde naar Antwerpen om daar de partij weer op te bouwen. Je kan dan niet plots iemand zomaar in de kou zetten, is de redenering van Rutten. 

Toen Turtelboom onder het voorzitterschap van Alexander De Croo verhuisde, werd haar inderdaad een ministerschap beloofd. Dat kreeg ze ook in 2011. “Waarom nu weer? Ze had toch ook schepen in Antwerpen kunnen worden, als ze de partij terug wil uitbouwen?”, werpt iemand aan de top fijntjes op. Nu heeft Open Vld met de onbekende Claude Marinower de mooie portefeuille van Onderwijs in het Antwerps stadsbestuur.

Maar daar knelt het schoentje. De Antwerpse liberale afdeling telt nog amper 150 leden, een bijzonder beschamend getal. De facto bestaat de partij niet meer in de grootste stad van Vlaanderen. En erger: die moeten, zoals elke afdeling bij Open Vld, een parlementslid dat ook schepen wil worden een fiat geven om dat cumul te mogen doen. “Ze is zo weinig geliefd in die afdeling dat ze dat cumul nooit krijgt. En dus, omdat Antwerpen zo slecht functioneert als afdeling, moet ze opnieuw minister worden. Je mag dus zeven jaar minister zijn, het slechtste resultaat van heel Vlaanderen halen, maar toch ben je er weer bij.”

“Heb ik dan niet de juiste keuze gemaakt?”

Hoewel de frustratie over Annemie Turtelboom er vingerdik op ligt bij sommigen, is dat niet het verwijt dat Rutten nu krijgt. Want, overal klinkt datzelfde zinnetje: “Het is aan de voorzitter om haar keuze te maken, dat is haar recht.” En ook: “Uiteindelijk is zeker met Sven Gatz en dan Annemie de juiste keuze gemaakt. We wisten dat Gwendolyn sowieso minstens één vrouw zou kiezen.” En dat blijft de voorzitter zelf ook herhalen tegen haar mensen: “Kijk niet naar alle verhalen die er zijn, maar naar mijn keuze. Is die dan niet de juiste misschien?”

Met Gatz heeft ze, misschien meer dan gedacht, gescoord. De pers is enthousiast, de sector ook. De Brusselse afdeling ook. Een schot in de roos.

“Onnodige schade, allemaal door het ego van Noël”

Dat gevoel overheerste ook toen de regering de eed aflegde: een positieve, zij het een beetje gecontesteerde keuze. Fractieleider Bart Tommelein had hen allemaal opgebeld, en Bart Somers was zelfs speciaal van New York moeten terugkomen. Want Tommelein eiste dat iedereen aanwezig was bij de stemming. Met enthousiasme keurde de fractie de regeringsdeelname en de namen van de ministers goed.

Maar dat nieuws van Slangen een dag later, dat blijft knagen. Hijzelf zit alweer op zijn cruise, hij tweet over vulkanen waar hij voorbij vaart. Maar bij velen is er iets gebarsten. Het idee alleen al dat uitgerekend Slangen minister ging worden, is een brug te ver. “Typisch verhaal. Goede spindoctors zijn daarom geen goede politici. Je hebt er voor de schermen, en je hebt er die erachter een rol spelen. Bijzonder dom allemaal”, zegt een topper.

“Dit is onverteerbaar”, zegt een ander. “Had Noël echt ambitie gehad, dan had hij maar Marino Keulen moeten uitgedaagd om de Vlaamse lijsttrekker in Limburg te worden. Dat heeft hij nooit gedaan.” Voor velen heeft Slangen elk recht van spreken verloren. “Dit kan gewoon niet, een ongehoorde manier van werken aan de top. Onnodige schade, allemaal door het ego van Noël.” Of hoe Rutten nu het puin moet ruimen van de schade die louter door domme communicatie is aangericht. Van je communicatiespecialisten moet je het hebben.  

Vaar voorbij de Stromboli, brute vulkanische kracht die bijna kilometer uit zee rijst. pic.twitter.com/tFD3qE2e8y

— Noël Slangen (@NoelSlangen) July 28, 2014