Op het onderzoekstation, dat Summit heet en het hele jaar door bezet is onder auspiciën van de National Science Foundation, is er geen regen meer geregistreerd sinds de waarnemingen in de jaren tachtig begonnen. En computersimulaties tonen geen bewijs voor regen dat nog verder teruggaat in de tijd. Het ging trouwens niet slechts een paar druppels of wat motregen, maar een gestage stroom gedurende enkele uren terwijl de temperatuur iets boven het vriespunt steeg.

Temperaturen boven het vriespunt zijn (of beter: waren) bij Summit al enorm zeldzaam. Vóór deze eeuw gebeurde dat slechts zes keer in de jongste 2.000 jaar tonen ijskernen. Maar er zijn nu al temperaturen boven het vriespunt voorgekomen op Summit in 2012, 2019 en dit jaar – drie keer in minder dan 10 jaar.

Een halve graad kan een wereld van verschil maken

De Groenlandse ijskap, die tot drie kilometer dik is en ongeveer 1,6 miljoen vierkante kilometer beslaat, heeft meer ijs verloren en meer bijgedragen aan de zeespiegelstijging in de afgelopen decennia, aangezien de aarde is opgewarmd door door de mens veroorzaakte uitstoot van kooldioxide en andere warmte vasthoudende gassen.

In de afgelopen twee decennia heeft Groenland gemiddeld meer dan 300 miljard ton ijs per jaar verloren. Zware sneeuwval vroeg in het jaar suggereerde dat het een bovengemiddeld jaar zou kunnen zijn voor accumulatie van sneeuw op de ijskap, maar twee periodes van opwarming in juli en een andere begin augustus brachten daar verandering in door wijdverbreide oppervlaktesmelting te veroorzaken.

De opwarming die gepaard ging met de regen van vorige zaterdag zorgde ook voor dooi op meer dan 50 procent van het ijskapoppervlak. 14 augustus was de eerste keer sinds het begin van satellietmonitoring in 1979 dat medio augustus zoiets gebeurde. Normaal gesproken vindt de piek van het smelten half juli plaats, net als in 2012, toen er een enorme smeltgebeurtenis was. Tegen half augustus bent, zie je meestal een daling van de temperatuur in Groenland.

De regen op Summit zal trouwens niet direct zou bijdragen aan de stijging van de zeespiegel, omdat het water in het ijs wegvloeit in plaats van naar de oceaan. Maar het ijs dat door de regen smolt op lagere hoogten gaat wel naar de oceaan.

De regen op Summit wordt door klimaatwetenschappers desalniettemin als “zorgwekkend” bestempeld omdat die laat zien dat zelfs een beetje opwarming een effect kan hebben in de regio. Een halve graad opwarming kan de toestand van het noordpoolgebied echt veranderen, omdat je van bevroren naar vloeibaar kunt gaan.

De straalstroom en tot 2 meter zeespiegelstijging

De regen en het smelten van vorige zaterdag deed zich voor toen de straalstroom, in plaats van in zijn normale patroon van west naar oost te stromen, zuidwaarts over het noordoosten van Canada dook. Dat bracht lagedruklucht over warmer water, waar die extra warmte en vocht oppikte. De straalstroom draaide vervolgens terug naar het noorden en bracht die lucht naar het zuidwesten van Groenland vanwaar ze over de ijskap stroomde. De warme lucht en de met vocht beladen wolken zelf zorgden ervoor dat de temperatuur op Summit steeg en de neerslag viel als regen in plaats van sneeuw.

Sommige wetenschappers hebben dit soort verstoringen van de straalstroom in verband gebracht met klimaatverandering in het noordpoolgebied, hoewel dat nog steeds onderwerp van discussie is. Maar ze komen wel degelijk vaker voor en creëren ook zogenaamde blokkeringspatronen die hogedruklucht boven een regio kunnen blokkeren. Dat is wat er gebeurde in de eerdere dooiepisodes van deze zomer. Hogedruklucht die over de ijskap bleef hangen, leidde tot heldere luchten waardoor meer zonlicht het oppervlak kon bereiken, waardoor meer sneeuw smolt.

Het ijs van Groenland smelt sneller dan ooit in de afgelopen 12.000 jaar met een ijsverlies van ongeveer 1 miljoen ton per minuut in 2019. De wereldwijde zeespiegel zou met ongeveer 6 meter stijgen als al het ijs van Groenland zou smelten, hoewel dit eeuwen of millennia zou duren. Maar de biljoenen tonnen ijs die sinds 1994 in Groenland verloren zijn gegaan, stuwen de zeespiegel omhoog en brengen de kuststeden van de wereld in gevaar. De zeespiegel is al met 20 centimeter gestegen en het Klimaatpanel van de Verenigde Naties ziet dat tegen het einde van de eeuw nog eens met tussen 28 en 100 centimeter stijgen, hoewel het volgens andere berekeningen ook met 2 meter zou kunnen zijn.

Lees ook:

• Interactieve kaart: de impact van de klimaatverandering
• Wetenschappers wisten al voor de auto werd uitgevonden wat CO2 doet met ons klimaat

(jvdh)