Vandaag gaat het Wereld Economisch Forum (WEF) in het Zwitserse Davos van start. Politieke leiders en ’s werelds machtigste zakenmensen strijken er neer in maar liefst 1.500 privéjets. Maar wat komen ze daar doen? Het idee van Davos is dat de groten (en rijken) der aarde er jaarlijks samenkomen om er de wereldwijde uitdagingen en oplossingen te bespreken. Maar levert dat allemaal wel iets op?

Davos heeft zelf geen luchthaven, dus de meeste van die toestellen landen in Zürich, Dübendorf, St. Gallen-Altenrhein of St. Moritz. Van daar moet het dan verder bij voorkeur in helikopter. Elk jaar neemt het aantal vluchten in privéjets naar Davos toe, met zo’n 11%. Blijkbaar worden de jets ook steeds groter. Je wil aankomen in een Gulfstream GV of een Bombardier Global Express (kostprijs 60 miljoen euro, en een hourly operating cost van om en bij de 10.000 euro) om een beetje bij de mensen te horen daar.De bedrijven waar je zo’n jet kan leasen geven dat ook grif toe: “business rivals do not want to be seen to be outdone by one another.”

Het idee van Davos

Het idee van Davos is dat de groten (en rijken) der aarde er jaarlijks samenkomen om er de wereldwijde uitdagingen en oplossingen te bespreken. Klaus Schwab startte in 1971 de non-profit-stichting die inmiddels de naam WEF draagt. De inmiddels tachtigjarige weldoener is nog altijd voorzitter, én heeft al die tijd hetzelfde doel gehouden: van de wereld een betere plek maken. Dat probeert Schwab door politiek en zakelijk leiders met elkaar in contact te brengen, en te laten spreken over de grote uitdagingen van onze tijd.

Het thema is deze keer een mond vol: Globalization 4.0: Shaping a Global Architecture in the Age of the Fourth Industrial Revolution. Met die vierde industriële revolutie wordt onder meer de toenemende automatisering bedoeld waardoor veel mensen hun baan niet zeker zijn, maar ook de groeiende invloed van platformen zoals Uber en Deliveroo.

Klimaat en zo

Ook klimaatverandering speelt als wereldwijd probleem bij uitstek een grote rol dit jaar. In het jaarlijkse risicorapport dat het WEF uitbracht, zette de stichting de effecten van dit probleem zelfs op de eerste plek. Daarom wordt er in Davos onder meer gesproken over strategieën voor de overstap naar duurzame energie te waarborgen, ook bij technologische, politieke en sociale veranderingen.

Het klinkt allemaal positief: machthebbers die zich zorgen maken over de wereld, en op zoek gaan naar oplossingen. Maar er is een andere manier om naar het WEF in Davos te kijken: een elitefestijn waar de mensen die de problemen veroorzaken en hebben veroorzaakt, ze proberen op te lossen.

Dat heel rijke mensen een groot deel van de bezoekers vormen, terwijl wereldwijd de armoede toeneemt, is ook een veelgehoord punt van kritiek. Opgeteld groeide het vermogen van de rijkste bezoekers de afgelopen tien jaar met ruim 150 miljard euro, berekende Bloomberg.

Staatshoofden en regeringsleiders krijgen een uitnodiging, maar zakenmensen tellen voor een kleine week ruim 50.000 euro neer, alleen al voor het toegangsticket. Amper 22% van de 3.000 bezoekers zijn trouwens vrouw. Vergeet evenredige representatie anno 2019 dus.

Dit jaar prominente afwezigen

Vorig jaar nog gaf Amerikaanse president Donald Trump zichzelf tijdens het WEF een schouderklopje toen hij sprak over Wall Street. De beurs zou dankzij zijn beleid floreren. Inmiddels zijn de cijfers minder rooskleurig, en heeft de president afgezegd, omdat hij nog altijd druk is met de voortdurende shutdown van zijn regering.

De Britse premier Theresa May zit op haar beurt diep in de Brexit-problemen. Zij annuleerde haar bezoek aan Davos om tot een nieuwe deal te komen waar haar parlement zich wel achter kan scharen. In 2018 speechte ze tijdens de bijeenkomst in de Zwitserse plaats nog Brexit überhaupt te noemen. Onterecht, zo lijkt nu.

De gelehesjescrisis heeft ook Franse president Emmanuel Macron doen besluiten niet naar Zwitserland te komen. Juist omdat de gewone burger in Frankrijk in opstand komt tegen de gevestigde orde, is het voor hem onverstandig om naar de bijeenkomst met zoveel machthebbers en rijken af te reizen.

De Braziliaanse Trump zoals president Jair Bolsonaro ook wel wordt genoemd, is wel van de partij. Hij is net als zijn Amerikaanse collega een fervent klimaatverandering-ontkenner, en kondigde op Twitter aan dat hij tijdens zijn toespraak in Davos een “nieuw Brazilië” voor zal stellen.

De Britse bioloog en natuurdocumentairemaker Sir David Attenborough komt ook langs, en probeert leiders er juist van te doordringen dat er nu iets moet gebeuren om klimaatverandering af te remmen. Verder is Bill Gates aanwezig; zelfbenoemd weldoener en lange tijd de rijkste man ter wereld.

Waar er daar echt zal worden over gesproken

Op papier is het klimaat dan misschien belangrijk in Davos dit jaar, het zal zeker niet hetgeen zijn waar in de wandelgangen daar het meeste zorgen over wordt gemaakt. Dat is namelijk iets anders: de wereldeconomie groeit minder snel dan voorzien. Dit jaar zal de groei 3,5% bedragen, in plaats van 3,7%, zoals eerder werd verwacht. Komend jaar gaan we een groei van 3,6% zien, 0,1 procentpunt lager dan in eerdere berekeningen. Het is de tweede negatieve bijstelling in drie maanden.

“Staat er een recessie om de hoek?”, stelde IMF-directeur Lagarde zichzelf de vraag aan de vooravond van Davos. Brexit en handelsspanningen tussen de VS en China kunnen volgens haar de groei nog scherper naar beneden brengen. Lagarde roept beleidsmakers daarom op zich voor te bereiden op een “serieuze verzwakking” door hun economieën weerbaarder te maken voor de heersende onzekerheden. Dat kan onder meer door de inkomensongelijkheid te verkleinen en de financiële sector te hervormen. “We moeten het dak repareren terwijl de zon schijnt”, zegt Lagarde.

De praktijk is anders

Dat van die inkomensgelijkheid te verminderen om de economische groei te stimuleren zijn ze al jaren aan het prediken in Davos. Maar in de praktijk gaat het anders voor een pak van de aanwezigen. Het vermogen van miljardairs is vorig jaar wereldwijd verder toegenomen. Ze zagen hun gezamenlijke vermogen dagelijks met 2,5 miljard dollar stijgen. Hun vermogen zou vorig jaar met 12% zijn toegenomen.

Tegelijk nam het vermogen van de armste helft van de wereld met 11% af. Inmiddels beschikken de 26 rijkste mensen ter wereld over evenveel geld als de armste helft van de bevolking. In 2017 waren het 43 mensen met evenveel vermogen als de armste helft. De economische ongelijkheid op de wereld wordt overigens deels veroorzaakt door de dalende belastingtarieven op grote vermogens in steeds meer rijkere landen.

Niet alleen de ongelijkheid neemt verder toe, dat geldt in delen van de wereld ook voor extreme armoede. Dat is bijvoorbeeld het geval in Afrika. Vorig jaar wees de Wereldbank er nog op dat het aantal mensen wereldwijd dat in extreme armoede leeft afneemt, maar dat de afname van armoede wel vertraagt.