Wie naar de Braziliaanse Netflix-productie ‘3%’ kijkt, zal de vergelijking met ‘The Hunger Games’ niet kunnen onderdrukken, maar toch kreeg bedenker Pedro Aquilera het idee in 2009 na ‘Brave New World’ (1931) van Aldous Huxley en ‘1984’ (1949) van George Orwell te hebben gelezen. En laat dat nu toevallig twee van onze favoriete romans zijn.

3% was eerst een webserie van drie afleveringen te volgen op YouTube in 2011, maar geen van de Braziliaanse grote netwerken had interesse om dit idee uit te werken tot een volledige reeks. Netflix had dat wel. De Braziliaanse markt is één van de meest lucratieve voor de streamingdienst en dus werd er al een tijdje gezocht naar een reeks die ze volledig in Brazilië zouden kunnen draaien en produceren, met een volledig Braziliaanse cast.

Acht afleveringen werden er gemaakt, waarna het anderhalf jaar duurde voor het tweede seizoen (10 afleveringen) verscheen. 3% is nog niet uitverteld, want in 2019 volgt er een derde seizoen.

Rijk vs. arm

De reeks speelt zich af in een toekomst waar het Braziliaanse volk is opgedeeld in rijk en arm, en dat is heel letterlijk te nemen. Ieder jaar krijgen de twintigjaren eenmalig een kans om uit hun arme milieu te ontsnappen en toe te treden tot de elite, die afgesneden van het binnenland hun onderkomen hebben op een eiland. Om uit te maken wie er tot die 3% mag toetreden, is er Het Proces, een wedstrijd waarmee je kans maakt om van de ene naar de andere kant te verhuizen.

Maar dat gaat natuurlijk ook niet zomaar. Een potentiële eilandburger moet zich namelijk op vele vlakken geschikt bewijzen, zeker nu er voor het eerst in 100 jaar een moord gepleegd is op het eiland. Tijdens het Proces moeten de kandidaten verschillende proeven tot een goed einde brengen. Tegelijkertijd voelt Procesleider Ezequiel (João Miguel) druk van de Raad die naar een eenvoudigere en meer transparante procedure wil voor het Proces.

In het tweede seizoen blijven we de originele hoofdpersonages volgen terwijl we naar Proces 105 toeleven, maar de vier zijn gesplitst geraakt waardoor we enkelen van hen op het eiland volgen en enkelen van hen in het inland. Zonder bijzonderheden te verraden: enkelen onder hen hebben het Proces tot een goed einde gebracht, leven nu op het eiland en ontdekken dat dat ook niet het paradijs op aarde is. Anderen hebben het Proces verlaten en zwengelen het verzet tegen de elite aan vanuit hun leefwereld.

Drie personages om te zien:

1. Michele (Bianca Comparato)

Van in het begin van 3% zijn Michele en Fernando eigenlijk niet los van elkaar te zien. Ze kennen elkaar niet, maar ze helpen elkaar, zoeken elkanders gezelschap tussen de proeven op, eten samen, praten met elkaar, beuren elkaar op, maken elkaar aan het lachen en nemen het voor elkaar op wanneer nodig in gezelschap.

Michele maakt een doodgewone naïeve indruk, maar al snel wordt duidelijk dat er meer in haar huist dan we hadden durven vermoeden. Ze heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel en ijvert altijd en overal voor een eerlijke en gelijke verdeling, een eigenschap die het meest tot uiting komt in S1E04, Poort.

Bovendien wordt ook al snel duidelijk dat Michele niet zomaar een deelnemer aan het Proces is. Ze doet in de eerste plaats mee aan het Proces om wraak te nemen op Ezequiel, de Procesleider. Haar broer is immers nooit teruggekeerd na zijn deelname aan het Proces en Michele is ervan overtuigd dat Ezequiel de moordenaar van haar broer is.

2. Fernando (Michel Gomes)

Het verhaal van Fernando raakt ons het meest, aangezien we zelf een beperking hebben. Fernando droomt al zijn hele leven van Het Proces. Hij leeft er al sinds zolang hij zich kan herinneren naartoe en hij gelooft ook dat hij als persoon met een beperking kans maakt om het hele Proces door te maken, dat de beambten die het Proces in goede banen leiden verder kunnen kijken dan zijn handicap. Voor Fernando is het Proces een manier om aan zichzelf en aan anderen zijn eigen kracht te bewijzen en hij heeft dan ook een hartsgrondige hekel aan (zelf)medelijden.

Die drang om zichzelf te bewijzen komt natuurlijk ergens vandaan en in de tweede aflevering – redelijk snel al – wordt tijdens de Muntenproef de vraag gesteld die al langer op ieders lippen brandde, maar die niemand tot dan toe durfde uitspreken: heeft Fernando, met zijn handicap, wel een plaats binnen het Proces? Of anders gesteld: wat kan de maatschappelijke meerwaarde zijn van een persoon met een beperking binnen een (elitaire) samenleving? Het is een harde vraag die vaak impliciet gesteld wordt door mensen zonder beperking. We zitten allemaal vol vooroordelen en 3% is zo slim dat de reeks ons onze eigen vooroordelen soms pijnlijk duidelijk maakt. Maar van in het begin van de reeks zijn wij beginnen supporteren voor Fernando, omdat hij vecht voor de maatschappelijke waarde van personen met een beperking.

Als 3% ons één ding in herinnering heeft gebracht dan is het wel: oordeel niet te snel over mensen (of personages), want je weet niets over hen, hun leven en hun achtergrond.

Ezequiel heeft altijd gestreefd naar de baan van Procesleider, de belangrijkste baan binnen de gemeenschap. Daardoor is hij voor ons, de kijker, ook de meest zichtbare schurk, maar in S1E05 krijgen we meer informatie over zijn achtergrond, zijn geschiedenis en zijn familiale littekens.

Ezequiel heeft een aantal jaren geleden afscheid moeten nemen van zijn grote liefde Julia (Mel Fronckowiak) omdat hij haar heeft (moeten) laten opnemen in een Behandel- en Herstelcentrum. Want zo werkt Het Eiland ook: als je niet meer mee kan of je wijkt af van de norm, dan word je geruisloos uit de maatschappij verwijderd en ver weg weggestopt. In het tweede seizoen krijgen we meer informatie over het Herstel – en Behandelcentrum en zien we dat ze er ginds een vreemde definitie van herstel op nahouden: de grootste kans op vrijlating maak je als je gewoon doet wat er van je verwacht wordt.

Waarom kijken?

We horen het je al denken: wéér een film of reeks over een dystopische toekomst en een groep jongelingen die de kans krijgen om uit hun penibele situatie te ontsnappen door elkaar af te maken, waarom zouden we daar naar kijken? Een terechte vraag, eentje die ook door ons hoofd spookte toen 3% destijds (2016) werd aangekondigd. Er zijn nu eenmaal véél afkooksels gevolgd na The Hunger Games (die verschrikkelijke Divergent-films, iemand?), maar 3% ook zomaar opzij zetten als één van die afkooksels zou een grove fout zijn.

3% is duidelijk geïnspireerd door The Hunger Games, maar tegelijkertijd is het slimmer en spannender dan die boeken- en filmreeks waardoor je het gevoel hebt dat je naar The Hunger Games zit te kijken, gekruist met de inventiviteit en de mindfucks van pakweg De Mol. De kandidaten die meedoen aan Het Proces worden immers ook op elk vlak getest, ook psychologisch. Dat begint al bij de kandidatenselectie in de eerste aflevering, maar in 3% staat er nét iets meer op het spel en gaat het er nét iets gemener aan toe. Fernando (Michel Gomes) bijvoorbeeld, een jongen in een rolwagen, krijgt al meteen de vraag wat hij ervan vindt dat hij een last is voor zijn vader. BAF!

Nagelbijtend spannend

In elke nieuwe aflevering van het eerste seizoen staat een nieuwe proef centraal en krijgen we meer achtergrond bij één van de personages. Achter elke proef zit iets achter en niet elke proef is even spectaculair, maar telkens wordt een proef zo ingekleed dat ze toch weer spannend wordt. In de eerste aflevering bijvoorbeeld zitten we naar een aantal jongeren te kijken die rond een tafel staan en proberen om binnen de gegeven tijd negen kubussen te bouwen met een aantal blokken. Op papier klinkt het oersaai, maar in 3% wordt het nagelbijtend spannend omdat ook deze proef en hoe de verschillende personages ze aanpakken meteen allerlei weggeeft over het karakter van die personages.

Het psychologische aspect impliceert dat de kandidaten nooit weten wat ze nu precies moeten doen: kiezen voor jezelf kan een zwakte zijn, elkaar helpen kan een zwakte zijn, maar kiezen voor het belang van de groep boven je eigenbelang kan op een ander moment net als een sterkte gezien worden. En telkens denk je bij jezelf “Zou ik dit kunnen?” “Zou ik het halen?” “Hoe zou ik dit aanpakken?”

Het meest van al is 3% nog een psychologische thriller, maar uiteraard heeft het eerste seizoen ook dat element van eliminatie dat ook de meeste van de reality shows vandaag de dag nog steeds hebben. Wie zal de eindmeet halen? En welke kandidaten gaan in de clinch met elkaar? Welke karakters botsen en welke karakters blenden? Het is de simpele, maar geniale en nog steeds effectieve formule van het bij elkaar zetten van een aantal mensen met hun eigen geschiedenis, het gevolg van menselijke interactie.

Het leven zoals het is

In het eerste seizoen wordt de samenleving zoals ze is in 3% ons min of meer opgediend als een gegeven en ze wordt ook min of meer aanvaard door iedereen. Er is wel een vorm van verzet, maar die is toch eerder beperkt. Quasi iedereen leeft gedurende zijn jeugd naar het Proces toe en wacht op zijn of haar kans om hun leven een boost te geven, ergens anders opnieuw te beginnen. In het tweede seizen worden er meer vraagtekens geplaatst bij het leven zoals het is en neemt het verzet toe. Waarom is de samenleving zo geworden zoals ze geworden is? Die vraagstelling maakt de show minder subtiel, maar (nog) sociaal kritischer. 3% is een interessante show met twee totaal verschillende soorten seizoenen. Waar het eerste seizoen het psychologische aspect benadrukte, woedt in seizoen twee vooral de sfeer van oorlog. Het zal ons benieuwen waarmee de makers nog op de proppen zullen komen voor het derde seizoen.

Sinds we deze rubriek gestart zijn, zijn er weinig reeksen die we sneller hebben willen bingen dan 3%. De slimmigheid van deze show maakt dat we aflevering na aflevering zitten nagelbijten, benieuwd naar wie de eindmeet zal halen, ondertussen supporterend voor onze favoriet. 3% is niet de grootste of meest bekende show, maar zoals Het Proces ons geleerd heeft, zit een grote verrassing soms in een klein hoekje.