In Eppelsheim in Duitsland hebben archeologen vorig jaar een tand van een aapachtige gevonden die 9,7 miljoen jaar oud zou zijn. Ze schrokken naar verluidt zo erg daarvan dat ze de vondst een jaar geheim hielden. Verschillende media meldden gisteren dat de ontdekking ons noopt tot het herschrijven van de ontstaansgeschiedenis van de mens, die dus wel degelijk niet uit Afrika zou komen. Probleem: dat klopt helemaal niet.

Het Naturhistorisches Museum in Mainz kondigde deze week aan dat de fossielen gevonden werden in de Duitse plaats Eppelsheim. Daar werden de afgelopen vijftien jaar al meerdere zeer belangrijke ontdekkingen gedaan. Archeologen vonden de tanden toen ze het grind en zand aan het onderzoeken waren.

Het zou gaan om tanden van een mensachtige van 9,7 miljoen jaar geleden. De archeologen hebben meer dan een jaar gewacht om hun ontdekking aan te kondigen. Ze wilden er zeker van zijn dat alle informatie over hun vondst correct was.

Volgens de wetenschappers behoorden de tanden tot een mensachtige uit de geslachtengroep Hominini die het dichtst aanleunt bij die van Lucy, een Australopithecus, de eerste aapachtige die bepaalde kenmerken had die hem meer op een mens dan op een (mens)aap deden lijken. Onze oermoeder dus.

Maar Lucy leefde vier miljoen jaar geleden. En ze leefde in Afrika. En, luidde de conclusie op een pak nieuwsites gisteren, mogelijk moet de geschiedenis van de mens dus door de vondst worden herschreven.

De ontdekking zou de hele enkele-oorspronghypothese – ook wel het uit-Afrikamodel genoemd – onderuit halen. Volgens die theorie is de moderne mens ontstaan in Afrika om zich nadien in de rest van de wereld te verspreiden. Maar misschien bewijst deze ontdekking wel dat de eerste mensen in Europa leefden in plaats van in Afrika, werd geopperd.

Dat is iets dat de jongste tijd wel vaker opduikt in het nieuws, die stelling. Er zijn trouwens al overvloedig fossiele bewijzen gevonden dat er grote apen waren in Europa miljoenen jaren geleden, maar nog geen bevestigde gevallen van hominini.

Probleem

De Hominini zijn een geslachtengroep van de familie mensachtigen (Hominidae), die uit nog drie levende soorten bestaat: mensen, chimpansees, bonobo’s. Tijdens het Mioceen, tussen zeven en vijf miljoen jaar geleden, ontstond een evolutionaire scheiding tussen de chimpansees (Pan) enerzijds en de mensen (Homo) anderzijds.

Homo sapiens, of de soort die wij zijn, verscheen veel later op het toneel. Er is overweldigend fossiel en genetisch bewijs voor de Afrikaanse afkomst van moderne mensen, die Afrika niet eerder dan 120.000 jaar geleden hebben verlaten. Waarschijnlijk deden ze dat trouwens pas tussen 50.000 en 80.000 jaar geleden. De Eppelsheim tanden zijn ongeveer honderd keer ouder.

Als de Eppelsheim-tanden iets over evolutie zeggen, dan is dat hoe de vroegste hominoïden of mensachtigen leefden en evolueerden. Maar die mensachtigen, dat valt niet te verwarren met de mens. In die familie zitten onder meer ook gorilla’s en eigenlijk zowat alle apen.

Er is nog een probleem. Archeologen zijn immers geen paleoanthropologen. Die laatsten hebben de tanden bekeken en zeggen in koor: much ado about nothing.

Pliopithecoide

Ze zeggen dat één van de twee tanden, de kies, niet eens van een mensachtige is. Hij zou van een pliopithecoide zijn, een uitgestorven, primitieve tak van primaten die tussen ongeveer 7 en 17 miljoen jaar geleden in Europa en Azië woonde.

Pliopithecoiden zijn zeer verre familieleden van mensen. Sommige paleontologen betogen dat deze groep afsplitste van de gemeenschappelijke voorouders van oude wereld-apen en apen voordat die twee takken zelfs van elkaar verdeeld zijn. Met andere woorden, het is waarschijnlijk dat moderne mensen nauwer verwant zijn aan bavianen dan aan de soorten die de in Duitsland gevonden tanden vertegenwoordigen.

Ook de andere tand die gevonden werd, de zogezegde snijtand, is niet wat hij lijkt. Volgens de paleoanthropologen is die van een herkauwer. Hij is zeker niet van een primaat zeggen ze.

Tot zover dus de ontdekking die ons zou moeten nopen de geschiedenis van de mens te moeten herschrijven.