“De socialistische militanten? Die snakken ook opnieuw naar een authentiek linkse, rebelse beweging of partij.” Peter Mertens, de voorzitter van de communistische PDVA, windt er geen doekjes om, na de coalitie van de Antwerpse sp.a met Bart De Wever (N-VA). “De sp.a wil ten koste van alles een bestuur vormen met de N-VA. Er zijn een paar kruimels voor de sp.a. Maar als je in zo’n situatie dan niet keihard ingaat tegen zo’n rechts beleid, dan is de verwarring compleet.”

Peter Mertens is een druk bezet man: 2018 was voor hem ook “een heel militant jaar en activistisch jaar”. Maar uiterst links wil in 2019 de opmars verder zetten, met een forse doorbraak in Wallonië, en ook twee kamerzetels in Vlaanderen. Want Mertens ziet in dit jaar allerlei lichtpuntjes, die moeten leiden tot de doorbraak volgend jaar.

“Internationaal denk ik aan de vrouwenbeweging, aan de jongerenbeweging in de VS, ook aan de grote klimaatbetoging met 75.000 mensen en de pensioenbetoging. Er zijn er veel geweest, met 80.000 mensen. En dan heb je ook nog dat fenomeen van de gele hesjes, dat niet alleen Frans is, je ziet het ook in Nederland en een beetje bij ons in Wallonië, in Duitsland.”

“Tegelijkertijd, terwijl er van alles roert en broeit, heb je ook nog de doorbraak voor onze PVDA, op gemeentelijk niveau. Een bescheiden doorbraak, maar toch.”

Die gele hesjes zijn een heel interessant fenomeen, hé? Maar is dat geen anti-tax beweging? Dat is niet meteen communistisch?

“Nee, ik begrijp heel goed dat mensen zich afzetten tegen taksen. Want die taksen zijn eigenlijk een heel regressief belastingsysteem. Wij zijn juist voor een progressief belastingsysteem.”

“Als je in ons land de btw op energie naar 21 procent optrekt, dat treft voornamelijk de armste gezinnen. Wat die taksen op diesel en benzine betreft, heel wat mensen hebben geen alternatief aan het openbaar vervoer. Dus ik begrijp die colère overal.”

“Het is een teken van de nieuwe tijd, dat je los van vakbonden en pressieorganisaties een soort van volkswoede hebt”

Dat is wel iets dat spontaan opkomt, maar dat zich meer en meer organiseert. Bent u daar dan niet een beetje jaloers op: ‘Misschien hadden wij zoiets moeten doen’?

“Nee, ik denk dat dat wel een teken van de nieuwe tijd is, dat je los van vakbonden en pressieorganisaties een soort van volkswoede hebt. In Zuid-Amerika bestaat dat al veel langer, in Argentinië destijds had je heel die beweging.”

Daar hadden ze wel écht reden, met onder meer hyperinflatie.

“Absoluut, absoluut, de economische situatie is niet hetzelfde. Maar je moet het sentiment van heel wat mensen niet onderschatten. Men is het echt beu, hé. De kwaadheid op de klassieke establishment-partijen, over de zelfbediening. Wij krijgen heel veel reactie over het feit dat de gewone lonen voor zoveel moeten opdraaien.”

Dus: ‘Debout, les damnés de la terre‘?

“U kent uw klassiekers.”

Oké, er zit een kwaadheid. Misschien met reden: dit was ook het jaar van het overlijden van Albert Frère, maar hoeveel successierechten zijn daar betaald?

“Ja, inderdaad, dat is ongelooflijk. Maar het is net die tweedeling. Niet iedereen kan dat heel goed uitleggen en analyseren.”

Maar doe het toch maar eens.

“Maar bij wijze van spreken voelt iedereen het toch wel in zijn kleine teen dat er iets mank loopt, hé. Net zoals het nieuws dat al die mensen achter de Fortis-top nu allemaal vrijuit gaan.”

Het blijkt dat ze niks strafbaar hebben gedaan, zo zegt het parket.

“Ja, blijkbaar.”

“Blijkbaar is het strafbaar in dit land als je zes blikjes bier uit een supermarkt pikt. Dat mag uiteraard niet. Net zoals je verkeersboete niet betalen. Dat mag uiteraard niet. Maar dan moet je wél voor de rechter verschijnen.”

“Als je een bank om zeep helpt en het land in crisis stort, dan gebeurt er niks. Er is een groep in de samenleving die met alles wegkomt, die de dans ontspringt eigenlijk. Dat gevoel leeft heel sterk. Terwijl aan de andere kant van het spectrum de taksen zich opstapelen en het gevoel van genegeerd worden steeds groter wordt.”

“Dan krijg je een soort kruitvat in de maatschappij dat in alle richtingen kan gaan. Het is niet dat dat per definitie naar links gaat, maar je hebt die woede wel in de maatschappij.”

“Voor veel mensen is links en rechts ook wel hetzelfde geworden, dat is allemaal ‘de politiek'”

En wat moet er volgens u gebeuren dat het wel naar links gaat, dat u er iets mee kan doen?

“Ik denk dat er een aantal factoren zijn. Je moet als linkse partij een sterke ethische ruggengraat hebben, een zeer grote ethische ruggengraat. Want mensen zijn dat ‘links lullen en rechts vullen’ ook wel beu. En voor veel mensen is links en rechts ook wel hetzelfde geworden, dat is allemaal ‘de politiek’.”

“Je hebt een nieuw soort socialen nodig, om het met Louis Paul Boon te zeggen. Mensen die met hun twee voeten in de realiteit staan en die durven wat perspectief te geven, met een concreet aantal eisen.”

“Om dat in een sociale en sociaal-democratische richting te duwen, moet je die perspectieven echt wel durven geven. Ik ben hoopvol rond de vrouwenbeweging, rond de jongerenbeweging en rond de klimaatbeweging. Rond de gele hesjes kan het nog alle richtingen uitgaan, maar die woede is er wel, terwijl we tien jaar lang met z’n allen hebben geslapen, toch?”

Waar moet dat dan eindigen, als je het electoraal bekijkt? 2018 was geen slecht jaar voor jullie, op een aantal plekken hebben jullie zetels gehaald. Jullie objectief was in de centrumsteden doorbreken, is dat gelukt?

“Ja, dat is zeker gelukt. We wilden 150 mandatarissen laten zetelen. We kwamen van vijftig, dus we wilden verdriedubbelen. We hebben nu 167 gemeenteraadsleden.”

Dat is over heel België?

“Inderdaad. We zijn doorgebroken op een pak plekken. We hebben onze eerste verkozenen in Mechelen, Turnhout, Geel, Sint-Niklaas, Vilvoorde, Leuven en Hasselt. Dat is voor het eerst dat wij daar verschijnen, in die gemeenteraden. Dat is voor ons heel belangrijk, ook als stap naar volgend jaar, naar 2019. Want dan willen wij ons aantal parlementsleden van twee naar acht brengen in de Kamer.

Naar acht?

“Juist. En daar willen we zeker iemand uit Vlaanderen en iemand uit Brussel bij hebben. Dus acht is het minimum dat we willen halen.”

Als je de peilingen in Franstalig België kent, dan weet je dat jullie daar fors in de lift zitten.

“In Wallonië en Brussel zien we dat we in de lift zitten, in Vlaanderen zit het politiek klimaat voor ons iets moeilijker. Maar normaal zou het wel moeten lukken, in Antwerpen en ook in Brussel.

“Voor ons is Zelzate een belangrijke stap. Het zorgt dat authentiek links ook in Vlaanderen kan meebesturen”

Het is zelfs een stukje verder gegaan, in de zin dat jullie in Zelzate in de coalitie zitten. Is dat ook symbolisch belangrijk, om discussies over een cordon sanitaire te vermijden?

“Uiteraard heeft dat zijn symboliek. Je hebt al partijvoorzitters gehad die hun veto tegen ons gesteld hebben. Iedereen mag veto’s stellen in z’n leven.”

“Maar iedereen is er plots op gevlogen. Ze wisten ineens Zelzate liggen, da’s eigenlijk een kleinere gemeente. Dat maakt dat het symbolisch belangrijk is.”

“Het zorgt wel dat authentiek links ook in Vlaanderen kan meebesturen. Wat trouwens al veel langer het geval is in Frankrijk, in Nederland, in Duitsland, waar Die Linke mee in het bestuur van Berlijn zat. In Nederland zit de SP mee in het bestuur van Amsterdam. Enzovoort. Alleen in Vlaanderen was dat nog niet het geval. Dus voor ons is dat een belangrijke stap. Maar, Zelzate is natuurlijk een eerder bescheiden gemeente.”

Voor 2019 is het dus duidelijk: na de lokale doorbraak, straks een stevige fractie. Hoe kijk je terug op die crash van de regering?

“Ik had het gevoel dat die motie van wantrouwen, die er de facto is tegen de regering, dat die er toch al langer was in de bevolking, en om verschillende redenen. Er is een deconnectie, een ontkoppeling tussen wat er in de politieke bubbel leefde en wat er op de straat leefde. Net voor de eindmeet is deze regering dan gestruikeld.”

“Deze regering was sowieso al een tijdje dood, maar het was natuurlijk ook een strategisch spel. Om nu dan een aantal nieuwe onderwerpen op de agenda te zetten. Je zal zien dat het confederalisme waarschijnlijk opnieuw op de agenda komt. Het is een verkiezingsspel dat nu bezig is.”

“Ik krijg van veel mensen reacties, dat ze niet meer kunnen volgen: ‘Peter, waar zijn ze eigenlijk mee bezig in die politiek?’ Dat zijn strategische spelletjes die gespeeld worden, maar ik denk dat de meeste mensen nog altijd inzitten met hun koopkracht, met hun gezondheid, met het onderwijs van hun kinderen … met de core sociale problemen.”

“Onze kiezers gaan niet zomaar pikken dat wij met de Parti Socialiste in zee zouden gaan”

U hebt toch weinig schrik van de antipolitiek? Want jullie zijn een anti-establishment-partij, ondanks het feit dat je tegenwoordig op bezoek mag bij de koning?

“Ja, natuurlijk zijn wij een anti-establishment-partij. Als je kijkt wat het establishment doet …”

“Ik heb net verwezen naar Fortis, naar Frère, naar die kapitaalkrachtige kringen in Europa, over wie die woede zo groot is. Die woede kan gearticuleerd worden en moet gearticuleerd worden op een scherpe manier en dat vinden wij heel belangrijk.”

“Wij gaan dat niet aan rechts laten, wij vinden dat links opnieuw haar plaats moet vinden, onder de bevolking, onder die woede, en daar zich opnieuw op richten. De socialistische partij is trouwens ooit daar ontstaan: bij de mensen die het moeilijk hadden.”

Dat is wel al een hele tijd geleden.

“Ja, dat is inderdaad al een hele tijd geleden, dat is goed dat je dat zegt.”

Dat maakt het wel interessant voor 2019, jullie kunnen net als Groen een enorme sprong maken volgens de peilingen. Zijn jullie klaar om er mee te stappen in een beleidsproject, als die kans zich aandient?

“Wij gaan zeker alle opties bekijken. Maar het wordt moeilijk, hé, ook in Wallonië. Zeker omdat de Parti Socialiste altijd een partij is geweest met twee gezichten. De retoriek van de Parti Socialiste, zeker in Europa, linkser vind je niet.”

Dat zegt Bart De Wever (N-VA) ook steeds met veel plezier.

Dat zegt Bart De Wever (N-VA) ook steeds met veel plezier.

“Ja, maar de retoriek is echt links, bij de Parti Socialiste. Maar langs de andere kant hebben zij ook de balans van vijftig jaar mee aan het beleid deel te nemen. Het is een feit dat heel veel mensen zich niet meer herkennen in die zelfbedieningspartij. Publifin en Publipart hebben heel hard ingehakt op de Parti Socialiste. In Luik, dat waren zelfbedieningsschandalen hé. Eén miljoen euro in allerlei vzw’tjes gaan verdienen, belastinggeld nota bene …”

“Toen zijn er heel wat kiezers van hen naar ons overgelopen, maar die kiezers gaan niet zomaar pikken dat wij zomaar met de Parti Socialiste in zee gaan.Tenzij de Parti Socialiste op een aantal punten breekt met haar beleid. Momenteel is daar nog niet veel van te merken. Zowel Di Rupo als Magnette houden het stuur daar heel hard in handen.”

Dus jullie gaan de PS niet helpen?

“Onze ambitie is absoluut niet om de ‘dépannage 2000’ van de Parti Socialiste te spelen, dat zal niet gebeuren. Dat kan alleen gebeuren als de Parti Socialiste van koers verandert, maar ik zie die tanker momenteel niet bewegen.”

“Kijk naar wat er gaande is in Antwerpen, waar de sp.a ook nog eens in zee gaat met N-VA. Voor heel wat socialistische militanten is dat de brug te ver”

Hoe verklaart u in Vlaanderen in de peilingen de ineenstorting van de sp.a?

“Kijk naar wat er gaande is in Antwerpen, waar de sp.a ook nog eens in zee gaat met N-VA. Voor heel wat socialistische militanten is dat de brug te ver. Die snakken ook opnieuw naar een authentiek linkse, rebelse beweging of partij. Er is een deel van hen dat naar Groen gaat, er is een deel dat naar ons gaat en er is ook een deel dat helemaal is afgehaakt en naar het Vlaams Belang gaat, dat is ook een realiteit.”

“Ik denk dat zij in deze omstandigheden smoel missen, dat zij zich momenteel profileren als een beleidspartij, maar zonder smoel, zonder aanwezigheid op de werkvloer, zonder durf op de werkvloer om te schoppen tegen de machten van dit land. Dat is weg bij de sp.a: men is heel voorzichtig, men spreekt met twee woorden, dat is heel beleidsmatig. Maar die revolte die er leeft bij langdurig zieken, bij pensioengerechtigden onder het minimumloon … Ik mis die verontwaardiging en ik denk dat veel mensen die missen.”

En die coalitie in Antwerpen staat dan symbool voor meer dan een lokaal fenomeen?

“Ja, ik denk dat de coalitie die er nu aankomt in Antwerpen, betekent dat de sp.a ten koste van alles een bestuur wilde vormen met de N-VA. Want, laat ons eerlijk zijn, N-VA is momenteel nog altijd de machtigste partij in Antwerpen. Zij delen de lakens uit. Er zijn een paar kruimels voor de sp.a. Maar als je in zo’n situatie dan niet keihard ingaat tegen zo’n rechts beleid, dan is de verwarring compleet.”

En dat is onvergeeflijk?

“Ik denk dat dat voor veel kiezers een belangrijke stap te ver zal zijn, ja.”

Maar met diezelfde sp.a zit je natuurlijk wel in Zelzate in het bestuur.

“Ja, dat is de andere kant van de sp.a. Dat is de botsing binnen de sp.a. Wij hebben daar eerst gezegd: ‘Wij willen een concreet project in Zelzate dat wél inzet op armoedebestrijding’. We doen twee schepenposten minder, dat geld besteden we aan armoedebestrijding, we proberen op lokaal vlak eerlijkheid en rechtvaardige belastingen in te voeren. Er zijn minder belastingen voor de mensen, maar ook voor de kleine ondernemingen.”

“We hebben de steun van UNIZO in Zelzate, maar Voka, langs de andere kant, is dan weer heel kwaad op het Zelzaats bestuur. Dat zijn keuzes die je maakt en daar is de sp.a er ons wel in gevolgd, of daar kwamen wij overeen, samen. Maar dat is een totaal ander model dan het Antwerpse beleidsmodel of het totale beleidsmodel.”

Wat je vaak hoort: in Franstalig België is de grondstroom links en daar winnen jullie. In Vlaanderen is die grondstroom rechts en daar hebben jullie het veel moeilijker.

“Dat is een deel waarheid, alleen is het niet zo dat dat een natuurlijk gegeven is.”

Een Vlaming is toch niet per definitie rechts?

“Nee, c’est ça, ik denk niet dat iemand links of rechts geboren wordt. Het is de omgeving die dat bepaalt en het is ook de politieke toon die dat bepaalt. Daar zie je wel dat in Wallonië de politieke toon eerder links is en in Vlaanderen eerder rechts. Dus in Vlaanderen roeien wij tegen de wind in, dat is absoluut zo.”

“Wij staan op de dijk in Oostende tegen windkracht acht en toch gaan wij vooruit. Dat is natuurlijk moeilijker dan als je in een situatie zit waar je de wind mee hebt, zoals in Wallonië. Maar Wallonië is eerder een uitzondering in Europa, hé, als je het ziet wat er in Duitsland gebeurt …”

Eerder een links eiland in een rechtse zee … Zou u dan niet liever een Waal zijn?

“Ik ben eigenlijk supercontent in Antwerpen. En alle mensen hebben recht op een verbetering van hun situatie, ook in Vlaanderen. Het is niet omdat mensen nu misleid zijn en omdat ze denken dat de onafhankelijke Republiek Vlaanderen alle problemen gaat oplossen, wat absoluut niet het geval is, dat wij daar niet tegen moeten ingaan.”

“De heisa over het Marrakech-pact, dat is ook geen Vlaamse uitvinding, dat is ook een internationale hetze geweest”

Wat is uw hoop voor 2019?

“Wel ik hoop dat die koopkrachtbeweging, die klimaatbeweging, de gele hesjes, dat die verdergaan. Er zijn ook een aantal betogingen aangekondigd voor eind januari. Dat die zich verdiepen, dat die een zekere Europese dimensie krijgen.

Echt, ‘Krachten verenigt u en’ …?

“Ja, echt.”

Da’s echt textbook Karl Marx dan.

“Dat is eerder textbook Gramsci, maar als je aan de andere kant van het spectrum ziet hoe ze het aanpakken. De heisa over het Marrakech-pact, dat is ook geen Vlaamse uitvinding, dat is ook een internationale hetze geweest.”

Al dan niet gefinancierd door Russisch geld.

“Ja, of met Steve Bannon-geld en met Russisch geld, dat weet ik niet. Maar je ziet wel dat er aan de rechterzijde, aan de rechterflank, een hergroepering bezig is, een uitwisseling. Zelfs van diezelfde beelden, voor de sociale media.”

“Dat heeft links ook nodig. Ik hoop dat dat een Europees perspectief is en dat de Europese verkiezingen dat ook kunnen brengen. Ik denk dat rechts bij die verkiezingen zeker vooruit zal gaan, maar ook authentiek links. Wij willen ook een Europees parlementslid.”

Wat wenst u voor uzelf?

“Persoonlijk? Ik wens dat de PVDA zelf vooruit gaat, dat ik zelf verkozen word.”

Als dat niet gebeurt, is het dan geen tijd voor iemand anders?

“Wij hebben een congres in 2020 en alle opties liggen daar open. We moeten daar nog over spreken. Maar ik heb wel gezegd, als gezicht, als lijsttrekker, zal het mijn laatste keer zijn. Er staan ook heel wat jongere gezichten klaar en die moeten ook hun kans krijgen. Wat dat betreft, zullen we wel zien. En verder hoop ik dat ik gezond 2019 even militant mag beleven als vorig jaar. Maar dat gaat wel lukken.”

We hebben het aan al uw collega’s ook gevraagd: wat wenst u de collega-voorzitters toe voor 2019?

“Sowieso wens ik iedereen een gezond 2019 toe, ik vind dat heel belangrijk.”

Het is gratis bij uw dokters.

“Ook mijn collega-voorzitters en mijn tegenstanders. Maar ik hoop wel dat ze de empathie hebben om te weten dat niet iedereen gezond is. In 2019. En dat een bepaald beleid de mensen nog ongezonder maakt. En dat een bepaald beleid het niet meer betaalbaar maakt voor de mensen om naar de dokter te gaan. Dus ja, ons beleid van eerstelijnsgeneeskunde zou ik hen allen toewensen.”