De onafhankelijkheidsbeweging in Catalonië heeft bij de vervroegde verkiezingen de absolute meerderheid behaald. Een – ten minste voor Madrid en de EU – onverwacht resultaat dat grote gevolgen zal hebben, niet alleen voor Spanje, maar ook voor de Europese Unie. En in plaats van het vuur in de regio te willen blussen, hebben Rajoy en Europa in feite alleen maar de vlammen opgepookt. De realiteit waar ze toch mee zullen moeten omgaan is deze: veel Catalanen zijn mentaal al lang los van Spanje. 

De pro-unionistische partij Ciudadanos kreeg zowel de meeste kiezers als zetels achter zich, maar zij heeft geen enkele mogelijkheid om een regering te vormen. De pro-separatistische partijen die ook vorige keer de verkiezingen wonnen (de ERC van Junqueras en Junts per Catalunya van Puigdemont) kunnen dat wél.

Want de partijen die voor onafhankelijkheid van Catalonië zijn kunnen op 70 zetels in het 135 zetels tellende regioparlement rekenen. De afgezette regiopresident Carles Puigdemont zei in Brussel dat “de Catalaanse republiek heeft gewonnen”.

Het resultaat is een bijzonder zware klap voor Mariano Rajoy, de Spaanse premier, die de verkiezingen had uitgeroepen met de verwachting de zeggenschap van Madrid over Catalonië met een nadrukkelijke overwinning te kunnen consolideren.

Die had gehoopt dat met het afzetten van de regering Puigdemont en de machtsovername met artikel 155 het nationalisme en de afscheidingspogingen tot het verleden zouden horen. Dat was buiten de sterkte van de nationalistische gevoelens gerekend – die onder Puigdemont en de zijnen fors zijn aangewakkerd. Ook het optreden van de Spaanse politie tijdens het referendum van 1 oktober, en het vastzetten van de gekozen Catalaanse leiders, hebben tot verontwaardiging geleid.

Enorme opkomst

De Spaanse premier en bij uitbreiding de Europese Unie die het standpunt van Madrid altijd heeft gesteund, worden nu dus geconfronteerd met het vooruitzicht van nieuwe, voortdurende confrontaties met de separatistische coalitie die opnieuw aan de macht is in Barcelona.

Madrid heeft gezegd dat bij nieuwe afscheidingspogingen, er opnieuw een artikel 155 zal volgen. Maar Rajoy mag het vuur in de regio op deze manier willen blussen, in feite pookt hij de vlammen daarmee op. En het probleem dat daaronder ligt, gaat alleen maar harder smeulen: een totaal en diep verdeeld Catalonië. De realiteit die deze verkiezingen aantonen is dat veel Catalanen mentaal al lang los zijn van Spanje.

Het regiobestuur dat in oktober door Madrid naar huis werd gestuurd, zou dus weer aan de slag kunnen gaan. Hoe deze regering nu zou moeten opereren, is de vraag. Puigdemont is in ballingschap in België – en kan niet terug naar Spanje omdat hem arrestatie boven het hoofd hangt. Zijn vice-president Oriol Junqueras, zit al in de cel, op verdenking van rebellie, opruiïng en misbruik van gemeenschapsgeld. Daarbij worden 17 van de separatistische parlementariërs door de Spaanse rechter onderzocht op verdenking van deelname aan het strategische comité dat achter het uitroepen van de onafhankelijkheid zat.

Polls zaten er naast

De uitslag is verrassend, want de polls wezen erop dat de separatisten geen meerderheid zouden halen. De opkomst lag op bijna 82% van de 5,5 miljoen kiesgerechtigde Catalanen.

JuntsxCat, de partij van Puigdemont, komt op 34 zetels uit en de linkse separatistische partij ERC op 32. Met hulp van de 4 zetels van de radicale separatistische partij CUP komt het afscheidingsblok op een meerderheid in het Catalaanse parlement.

Opvallend is dat de Spaansgezinde liberale partij Ciudadanos de meeste stemmen heeft gekregen en 37 zetels haalt. De niet-separatistische partijen haalden samen 52% van de stemmen. De Catalaanse kieswet kent echter een wegingssysteem dat plattelandsgebieden bevoordeelt, waar de separatisten veel stemmen haalden. Partijleider Inés Arrimadas benadrukte dat voor het eerst een Spaansgezinde partij de grootste is geworden in Catalonië. Ze zegt dat haar partij de komende weken zal kijken wie er een coalitie wil vormen.

Ciutadans heeft vooral geprofiteerd van de slechte verkiezingen van de partij van de Spaanse premier Mariano Rajoy. Die partij is van elf zetels gezakt naar drie. Rajoy schreef de verkiezingen juist uit omdat hij verwachtte dat de separatisten het onderspit zouden delven.

“Ik denk dat het Catalaanse volk dat recht heeft verdiend”

Puigdemont volgde samen met vier andere ex-ministers de uitslag in een congrescentrum in Brussel. Hij zei ook dat de oplossing van Rajoy voor Catalonië niet werkt en dat Europa moet luisteren. “Ik denk dat het Catalaanse volk dat recht heeft verdiend.”

Een woordvoerder van de Europese Commissie heeft al gezegd dat het standpunt van de commissie over de Catalaanse kwestie niet is veranderd. Hij wil verder geen commentaar geven op “een regionale verkiezing”.

Het is nog niet bekend of Puigdemont terug kan keren in Catalonië en weer premier van de regio kan worden, omdat er nog steeds een arrestatiebevel tegen hem uitstaat vanwege het illegale referendum over onafhankelijkheid op 1 oktober. Puigdemont is zelf naar Brussel gegaan om arrestatie te voorkomen, maar meerdere leden van zijn kabinet zijn wel opgepakt. Premier Rajoy heeft laten weten dat Puigdemont wordt gearresteerd zodra hij terugkeert naar Catalonië.