Virologen dreigen opnieuw met ‘lockdown’, eerste grote test voor De Croo: wie neemt de bovenhand in deze crisis?

Nu de coronacrisis overal in Europa toeslaat en de cijfers fel stijgen, doemt voor de regering De Croo een onvermijdelijke clash op: wie krijgt de bovenhand in het beheer en vooral de communicatie rond de pandemie? Nadat een groepje ‘experten’ de vorige regering van Sophie Wilmès (MR) volledig overrompelde, lijken ze moeite te hebben plaats te ruimen, en hun disproportionele macht via de media op te geven. Gisteren nog schermde viroloog Marc Van Ranst met “een lockdown als enige oplossing, als we binnen tien à twaalf dagen er niet in slagen om de epidemie in te perken”. Een dictaat dat zwaar valt in de Wetstraat.

In het nieuws: Corona is terug van nooit weg geweest.

De details: In de Kamer claimde de regering haar terrein, maar de virologen geven zich niet gewonnen.

  • Wie bepaalt de aanpak, wie geeft het ritme aan, wie zet de toon? Is dat ‘de politiek’, de topmensen uit de federale en Vlaamse regering, of zijn dat ‘de virologen’, een clubje van wetenschappers die BV zijn geworden, en quasi systematisch aanwezig is én blijft in de media.
  • Voor de regering Wilmès werd die permanente media-aanwezigheid van dat groepje een ernstig politiek probleem: de experten wogen constant op het beleid, en zetten, via hun uitspraken, permanent het mes op de keel van de politici.
  • De nieuwe federale ploeg is vastbesloten om dat niet meer te laten gebeuren: het primaat van de politiek moet gelden. Dat is de enige manier in een crisis, en het is ook de mantra die vanuit de Wetstraat nu telkens wordt herhaald: “Eenheid van commando”.
  • Opvallend daarbij: de federale en Vlaamse regering trekken manifest aan hetzelfde zeel. Het is een stap die quasi meteen genomen is door premier Alexander De Croo (Open Vld) en Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), die een pacificatie bewerkstelligden, en voortaan het Overlegcomité gebruiken om alle beslissingen in te nemen. Want, N-VA en Open Vld mogen dan nu al weken met getrokken messen staan, De Croo en Jambon hebben als regeringsleiders een grotere vijand: die overrompeling door ‘experten’.
  • De analyse is daarbij helemaal gelijklopend. Figuren als Erika Vlieghe en Marc Van Ranst zijn adviseurs, geen beleidsmakers, voor de Wetstraat. Maar ze zijn de afgelopen maanden telkenmale uit hun rol getreden, en hebben quasi het beleid gedicteerd, tot collectieve frustratie van de Wetstraat.

The big picture: De politiek wil absoluut nu het gewonnen terrein vasthouden.

  • Na een heldere persconferentie, en een bijhorend tv-optreden, van de nieuwe minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) op dinsdagavond, breidde de regering gisteren in de Kamer een verlengstuk aan die communicatie.
  • “Er is sprake van intense heropflakkering, in alle gemeenten zijn er de kiemen van een gevaarlijke situatie. De situatie in Brussel is zorgwekkend”, zo schetste premier De Croo. Maar, hij duidde meteen: “Daarom zijn we maandag al in het Overlegcomité snel tot oplossingen gekomen“. Daarbij legde hij opnieuw de regel van drie, over de ‘knuffelcontacten’, en de regel van vier, over de samenscholingen die nu verboden zijn, uit.
  • Politiek gezien benadrukte de eerste minister vooral waarom het Overlegcomité nu de nieuwe beslissingsplek is, ook al sluipt zo natuurlijk wel wat confederale logica in heel de corona-aanpak: de deelstaten zitten daar, anders dan in de Nationale Veiligheidsraad, op gelijkwaardig niveau met het federale. “Er zijn daar veel partijen, veel standpunten, maar één ding delen we samen: de wil om de nodige maatregelen te nemen.”
  • Ook Vandenbroucke deed z’n duit in het zakje, waarbij de zestiger, toch ook ooit partijvoorzitter, toonde dat hij nog steeds beschikt over de nodige redenaarstalenten: “Het zal samen winnen of samen verliezen zijn”, zo stelde hij met de nodige pathos.
  • Daarbij trok hij fel van leer tegen de Aalsterse burgemeester Christoph D’Haese, en onrechtstreeks zo tegen heel diens partij, de N-VA. Die had immers verklaard dat patiënten uit Brussel niet langer welkom waren in Aalst. “In de toekomst, als de mensen van Aalst in de problemen komen, als de ziekenhuizen van Aalst in problemen komen, dan zal er ook hulp zijn. Vanuit heel België. Het staat mij voor dat er het vorige jaar overigens liefst 500 mensen uit Aalst in Brussel hulp kregen?” Vandenbroucke oogstte fel applaus op de meerderheidsbanken.
  • Dat Vandenbroucke daarbij weinig wetenschappelijke argumenten aanbracht om de cafés vroeger dicht te laten gaan, en dat ook niet onder stoelen of banken stak dat hij die argumenten niet had, leidde tot tandengeknars bij de oppositie: “Als wij zoiets zouden zeggen, zouden we afgemaakt worden. Maar Vivaldi komt voorlopig met alles weg”, zo was bij N-VA te horen.
  • Het lijkt een achterhoedegevecht. Want over één zaak lijkt de politiek het wel manifest eens: het terrein, dat met de komst van een nieuwe federale regering gewonnen lijkt op de virologen en experts, moet bezet gehouden worden, door politici, en wel permanent. Woensdag zaten dus zowel Jan Jambon, als Vandenbroucke op de radio, gisterenavond zat die laatste alweer in een praatprogramma op televisie, vanmorgen was het de beurt aan Vincent Van Quickenborne (Open Vld) om de fakkel over te nemen en “aanwezig” te zijn.
  • De liberale vicepremier benadrukte meermaals dat deze regering wél het heft in handen zou nemen, “we hebben nu de brede steun in het Parlement om dat te doen”. “Er is bovendien de duidelijkheid, de eenvoud, we hebben bijgeleerd, die eenvoud is belangrijk, en ook snelheid is belangrijk.” Meteen kondigde hij, als minister van Justitie, ook aan waar de handhaving op gaat focussen en “politie en parket aandacht aan moeten besteden”:
    • Mondmaskers dragen in openbaar vervoer.
    • De regel van vier buiten handhaven: niet met meer dan vier op straat dus.
    • Cafés dicht om 11 uur, restaurants dicht om 1 uur.

De essentie: De virologen geven zich absoluut niet gewonnen.

  • De meest in het oog springende van al, Marc Van Ranst, lijkt alvast niet van plan om stilletjes nu van het podium te verdwijnen. Integendeel. Hij stelde dat het “niet oké” was, dat de regering Wilmès al verklaard had dat er “nooit meer een lockdown zou komen”. “Als we er niet in slagen om de epidemie binnen de tien à twaalf dagen in te perken, wordt dat immers de enige oplossing”, zo stelde hij onheilspellend.
  • Dat dreigement, om opnieuw naar een lockdown te moeten, wordt allerminst geapprecieerd in de Wetstraat: daar is het wel degelijk de consensus dat zo’n nieuwe lockdown de economie bijzonder veel schade zou toebrengen. Bovendien is dat geen visie die enkel in België leeft, maar bij politici in heel Europa.
  • Maar dat was niet het enige waarbij Van Ranst zich moeide rond beleidsbeslissingen. In Het Laatste Nieuws, vandaag vol doemscenario’s, nam hij de reisadviezen voor rode zones op de korrel. Die zijn niet verboden, maar ‘sterk afgeraden’. “Ons beleid voor mensen die uit het buitenland terugkeren, is te laks. Er wordt zelfs geen temperatuur gemeten”, zo stelt hij.
  • Van Ranst staat overigens niet alleen. Ook Steven Van Gucht, de nationale woordvoerder in de coronacrisis, geeft nu z’n politieke inzichten, in diezelfde krant: “We moeten nu politieke leiders hebben die een zeer duidelijke lijn kiezen. (…) Het is dus belangrijker dan ooit dat we nu een volwaardige, stabiele regering met vol mandaat van bevoegdheden hebben. Geen labiele constructie.”
  • Het is de komende tien dagen dus spannend kijken naar hoe de cijfers verder evolueren, en hoe de beeldvorming rond de crisis zich zet: slagen De Croo, Vandenbroucke en Jambon erin om daarbij het initiatief bij zich te houden, of worden ze toch weer overrompeld door de houding van enkele hardliners in Celeval, het adviesorgaan van de experten?
  • Het is een vraagstuk waarbij veel op het spel staat: niet alleen op korte termijn, maar vooral voor het imago van deze nieuwe ploeg. Zonder de bovenhand in de communicatie, wordt het immers moeilijk om definitief de breuk te maken met het imago van ‘rommelbeleid’ dat Wilmès II achterliet.

Om te volgen: De besmettingen komen wel steeds dichterbij in de Wetstraat.

  • Nadat heel de Waalse regering al in quarantaine ging, omdat collega Valérie De Bue (MR) besmet is met corona, was het gisteren de beurt aan de Brusselse regering.
  • Sven Gatz (Open Vld) testte positief, en even later ook minister-president Rudi Vervoort (PS) zelf. Dus ook daar is heel de regering nu thuis.
  • In de Vlaamse regering is heel het kabinet van Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) op slot, na het overlijden van een kabinetsmedewerker, door corona.
  • Het komt overigens ook in de federale regering nu gevaarlijk dichterbij: de omstreden staatssecretaris Mathieu Michel (MR) testte vanmiddag positief.

Het afscheid: Kris Peeters (CD&V) verlaat de nationale politiek.

  • Het zat al weken in de pijplijn, ook tijdens de regeringsonderhandelingen dook het op: een exitscenario voor een CD&V-kopstuk moest worden voorbereid. Na wat onduidelijkheid bleek het om voormalige vicepremier en huidig Europees Parlementslid Kris Peeters (CD&V) te gaan. Vandaag dus kan Kris Peeters naar de Europese Investeringsbank in Luxemburg trekken, om er vicevoorzitter te worden.
  • Dat is een erg lucratief baantje, met een salaris van 23.000 euro per maand, plus allerlei extra voordelen. De enige voorwaarde is wel dat Peeters verhuist naar Luxemburg.
  • Daarmee verdwijnt de man uit Puurs definitief van het politieke podium. Een exit die eigenlijk al in gang gezet werd in 2019, toen CD&V besliste om Peeters naar Europa te sturen, en niet langer op een Vlaamse of federale lijst uit te spelen.
  • Peeters werd ooit door Yves Leterme (CD&V) weggeplukt bij Unizo, om meteen Vlaams minister te worden. Hij schopte het daarna tot minister-president, en werd een absoluut zwaargewicht binnen z’n partij. Maar zowel met Leterme als met partijvoorzitter Wouter Beke (CD&V) ontstond zware frictie, over wie precies de numero uno in de partij was.
  • Toen Peeters in 2014 verrassend het premierschap in rook zag opgaan, na een beslissing vanuit eigen rangen om voor Marianne Thyssen (CD&V) te gaan als Europees Commissaris, stapte hij als vicepremier in de regering Michel.
  • Maar een succes werd dat niet, onder meer door regelmatig terugkerende conflicten met coalitiepartner N-VA. Een bittere nederlaag in Antwerpen, bij de gemeenteraadsverkiezingen, waarvoor hij speciaal naar de koekenstad verhuisd was, betekende de politieke doodsteek. Na z’n vertrek richting het Europees Parlement in 2019, lag Peeters, die zelf een plek aan de top van CD&V bleef claimen, steeds moeilijker bij velen binnen CD&V.
  • “Hij gaat nu meer verdienen dan een Europees Commissaris. Hij moet dus echt niet klagen, ook al was hij zelfs tot op het eind niet tevreden met deze job. Maar het is goed dat zijn eindeloze bemoeienissen nu stoppen binnen onze partij”, zo klinkt het behoorlijk afgemeten in de wandelgangen van CD&V.
  • Daar wijzen sommigen er toch op dat Peeters zich steeds maar bleef vastklampen aan een status die hij ooit had, maar die ondertussen verdampt was. Zeker met de komst van een hele generatie nieuwe kopstukken, in de vorm van CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem onder meer, en ook nieuwkomer Annelies Verlinden (CD&V) op Binnenlandse Zaken, was er eigenlijk geen plaats meer aan de CD&V-top voor te veel schoonmoeders uit het verleden.
  • Bovendien lost de Belgische regering nu een vervelende leemte op in die Europese Investeringsbank: samen met de Benelux-landen had België recht op een zitje, maar tot ergernis van Nederland vulden de Belgen dat maar niet in. Eind december, begin januari, kan Peeters definitief z’n intrek nemen in een appartement in Luxemburg.
  • Tom Vandenkendelaere (CD&V) uit Roeselare, die eerder al als opvolger van Marianne Thyssen in het Europees Parlement zat, komt dan straks opnieuw in dat halfrond, ter vervanging van Peeters.
  • Niets is uiteraard voor niets in de Wetstraat: de benoeming van Peeters telt straks mee in de carrousel van grote overheidsbenoemingen, CD&V betaalt dus een prijs voor de voormalige vicepremier.

Om te blijven volgen: Hoe zit het nu met de ‘politieke vernieuwing’?

  • Vivaldi is nog volop bezig haar kabinetten te bemannen. Een opvallende transfer gisteren: Paul Van Tigchelt, die als baas van de OCAD verdwijnt, om als adjunct-kabinetschef aan de slag te gaan. Hij krijgt overigens Mathilde Steenbergen boven zich, die van het vorige kabinet van De Croo komt.
  • Steenbergen greep onder de vorige minister van Justitie, Koen Geens (CD&V), naast de topjob van baas van het gevangeniswezen: die ging naar iemand van het kabinet-Geens. Zoete wraak nu dus voor Steenbergen, die Van Quickenborne overtuigde om toch Justitie te nemen. Dat het zijn ‘droomdepartement’ zou zijn, zoals de minister vanmorgen verklaarde op de radio, is toch een uitleg die naar het rijk der fabeltjes mag: de Kortrijkzaan twijfelde heel lang, en wilde eigenlijk liever Binnenlandse Zaken.
  • Maar los van die benoemingen, ligt de regering meteen wat onder vuur over haar algemene personeelsaanpak. Met name dan het feit dat er weer meer ministers en staatssecretarissen zijn, en dus weer meer kabinetards en bijhorende kosten. Bovendien waren het de voorzitters van de Vivaldi-partijen die deze week zelf verklaarden dat ze het totale aantal kosten niet willen zien toenemen voor de kabinetten: de kritiek kwam dus uit eigen rangen.
  • In de Kamer gisteren bleef premier De Croo opvallend op de vlakte, na kritische vragen van N-VA-Kamerlid Joy Donné. “Ik kan u nog niet de kostprijs van de samenstelling van de kabinetten geven, men is nog volop de teams aan het samenstellen. U vroeg het factueel, ik kan dus niet antwoorden. De regering Di Rupo had één regeringslid meer, de regering Michel één minder. Een regering die het brede centrum wil vertegenwoordigen, met één staatssecretaris meer, dat is te verdedigen. Dat we één staatssecretaris extra aanduiden om het relancebeleid uit te tekenen, dat is te verdedigen.”
  • Wordt ongetwijfeld vervolgd: de N-VA kondigde al aan nauwgezet de budgetten in het oog te houden die zullen worden toegewezen om de kabinetten te betalen.
  • Maar daarbij houdt de ellende niet op voor de regering. Want zoals deze nieuwsbrief al signaleerde, is er ook de vergoeding van de uittredende ministers, en dan met name in de vorm van ondersteunend politiek personeel. Hoewel er binnen de regering gisteren nog sprake van was om die royale regeling te herzien, blijkt nu dat onder de voorzitters bij het afsluiten van het regeerakkoord is afgesproken dat niet te doen, zo schrijft De Standaard. De oude, verketterde regeling blijft dus, tenzij de regering ze alsnog terugdraait. Verschillende stemmen dringen daar ook vandaag nog op aan.
  • “Het klopt dat de socialisten dat wilden, net als de groenen”, zo wordt langs links bevestigd. “Maar de liberalen lagen helemaal dwars. Met name de MR, die natuurlijk zeven uittredende ministers heeft”, zo is te horen bij een onderhandelaar.
  • Meteen blijven dus een heel kransje ex-ministers vasthouden aan die twee extra medewerkers, die ze houden zolang deze huidige regering aan de macht is. Een wel erg royale vergoeding die de een al anders invult dan de ander: zo zal Daniel Bacquelaine (MR) z’n twee chauffeurs in dienst houden, en nemen zowel Philippe Goffin (MR) als François Bellot (MR) en Denis Ducarme (MR) zonder schroom hun medewerkers mee voor ‘parlementair werk’.
  • Aan Vlaamse kant hebben Maggie De Block (Open Vld), Koen Geens (CD&V), Philippe De Backer (Open Vld), Pieter De Crem (CD&V) en Nathalie Muylle (CD&V) recht op twee medewerkers. Het is niet duidelijk of allen beroep gaan doen op die twee extra personeelsleden, én bijhorende kost voor de belastingbetaler.
  • Voor Vivaldi is het wel een gênante zaak: net op moment dat er ‘politieke vernieuwing’ is beloofd, en iedereen moet besparen in crisistijden, is men niet in staat om voor zichzelf de broeksriem aan te halen. Ongetwijfeld komt ook dit dossier dus op het bord van de oppositie te liggen.

Overal te zien en te lezen: Georges-Louis Bouchez (MR).

  • Aan onder meer Le Soir, De Standaard en De Tijd, en gisteren al in Jeudi en Prime op RTBF, gaf de MR-voorzitter interviews. Die zijn allen kort samen te vatten in een bekend refrein van Pearl Jam: “I’m still alive“.
  • Interessanter is wat de liberale kopman stelt over de nieuwe belastingen van Vivaldi in Le Soir. PS-voorzitter Paul Magnette preciseerde na het sluiten van het regeerakkoord wel dat er een grote fiscale operatie zat aan te komen voor de grote vermogens. Dat ontkent Bouchez helemaal: het zullen geen miljarden zijn volgens hem.
  • “Ik heb z’n interview gelezen, en elk zegt natuurlijk wat hij wil. Maar ik hou me aan het regeerakkoord, dat toch duidelijk is in haar principes. Het gaat hier om een taks op effectenrekeningen. Dat is een publiek geheim ondertussen. Die belastingen willen we opnieuw invoeren, dat wilden we al in de vorige regering. Maar ik heb geweigerd om de terminologie van ‘de sterkste schouders’ te blijven hanteren in het regeerakkoord. We moeten stoppen met die semantiek van de PVDA over te nemen. Wij moeten serieuze mensen zijn, niet stigmatiseren. Vandaar dus de zin: ‘een bijdrage van diegenen die de grootste capaciteit hebben’.”

Wie zal dat betalen? Voor pendelaars naar Brussel dreigt er een forse belasting bij te komen.

  • Eerder onheilspellend nieuws voor wie als pendelaar regelmatig naar Brussel moet. De Brusselse regering, met socialisten, groenen, maar ook de Open Vld in de regering, plant een nieuwe tolheffing voor wie de hoofdstad binnenrijdt.
  • Maar het cdH en haar voormalige minister André Antoine (cdH) lieten eens becijferen hoe zwaar die kost zou kunnen oplopen. In La Libre lichten ze een tipje van de sluier, en daar wordt niemand vrolijk van.
  • Volgens Antoine, die gebruikmaakt van cijfers van studiebureau Stratec, waar de Brusselse regering mee werkt, zijn er tarieven tussen de 3 tot 12 euro voorzien, om Brussel binnen te rijden tussen zes en tien uur ’s morgens. In dat laatste geval, bij een taks tot 12 euro, zouden de inkomsten oplopen tot meer dan 1 miljard. Maar tegelijk gaat een pendelaar dan zo tot 2.500 euro per jaar extra aan belasting betalen.
  • Uiteraard gaat dit niet om Brusselaars, maar om mensen die buiten de stad wonen. Een gevaarlijk precedent dus in dit land, dat soort van tol: financiering van een deelstaat op kosten van inwoners uit een andere deelstaat op dergelijke visibele manier. Dat kan potentieel tot serieuze politieke spanningen leiden in de federale constructie.
Meer
Lees meer...