Vivaldi vecht binnen EU voor nieuwe Maastrichtnormen met groene investering helemaal buiten toekomstige begroting: "Anders verliezen we de middenklasse"

Vivaldi is het eens over de nieuwe begrotingsregels voor de eurozone, die de Maastrichtnormen moeten opvolgen. Met een ‘centrumstandpunt’ trekt de federale regering naar de EU, die deze week vergadert over de nieuwe spelregels: België wil de grote lijnen van het huidig stabiliteitsmechanisme (EMS) behouden, met onder andere maximum 3 procent begrotingstekort. Maar, op één zaak lijkt de PS, die fel op tafel klopte via staatssecretaris Thomas Dermine (PS), wel haar slag thuis te halen: er komt een uitzondering voor grote groene investeringen, die buiten de begroting zouden vallen. “Die groene revolutie is niet mogelijk als je die schulden niet uit de begrotingsregels houdt. Dan gaat de Europese middenklasse dat ongelofelijk voelen.”

In het nieuws: Deze week is de Eurogroep, dat zijn de EU-lidstaten die de euro als munt hebben, bijeen voor twee dagen vergaderen in Brussel.

De details: Naast discussies over de oplopende inflatie, die zorgen baart, staat er één grote zaak op de agenda: de nieuwe begrotingsregels voor Europa.

Binnen de federale regering was al langer een werkgroep aan de slag over het Belgische standpunt over de nieuwe begrotingsregels. Daarin de premier, Alexander De Croo (Open Vld) zelf, de minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V), en staatssecretarissen Eva De Bleeker (Open Vld) en Thomas Dermine (PS): een topgroepje dat er samen moest uit raken.
Inhoudelijk is het uiterst gevoelig materie: het EMS is de dwangbuis waarin eurolanden zitten, om hun overheidsfinanciën onder controle te houden, met de Europese Commissie als waakhond. Dat is nodig om de hele eurozone toch een beetje bijeen te houden, en niet de uitgaven in bepaalde (Zuid-Europese) lidstaten helemaal te laten ontsporen.
Maar de coronacrisis heeft de financiële huishouding van heel Europa overhoop geschud: overal gingen de begrotingen diep in het rood, en schoot de schuldgraad van de lidstaten plots met een ruk omhoog. De vraag is wat er na corona van nieuwe afspraken in de plaats komt. De Europese Commissaris Paolo Gentiloni, een Italiaanse socialist, verantwoordelijk voor Financiën, heeft het hervormingsproces gelanceerd, dat volgend jaar wordt afgerond.
Klassiek staan de zogenaamde ‘Club Med’-landen er tegenover de ‘Frugals’: de Zuid-Europese landen met veel schulden en begrotingstekorten versus de spaarzame landen uit het noorden. België zweeft daar even klassiek tussen: op papier hebben we cijfers zoals het zuiden, politiek gezien ligt dat anders. Daar leunen de Vlaamse partijen veel meer aan bij het idee dat begrotingsdiscipline nodig is, aan Franstalige kant ziet men veel minder graten in overheidsschulden.
De PS bracht dat in oktober volop naar buiten. Staatssecretaris voor Relance en PS-goudhaantje Thomas Dermine legde een bijzonder fors voorstel op tafel: Europa moet de komende tien jaar voor 5.000 miljard investeringen doen. En dat geld kan het zelf op tafel leggen, net zoals de 750 miljard die de EU al uittrok voor de coronarelance. Die investeringen kan ze dan financieren met extra taksen, de strijd tegen fiscale fraude op Europees niveau, én vooral de uitgave van schuldpapier, zo schoof Dermine naar voren.
Enorme bedragen dus, die passen in het ideologische framework waar Dermine al langer mee rondloopt: de New Monetary Theory, die stelt dat landen met eigen monetaire vrijheid (de vraag is of de euro daaronder valt) ongebreideld schuld kunnen aangaan.
Meteen schreeuwde de N-VA-oppositie moord en brand: alweer een voorbeeld van een PS’er die de geldkraan maar wil opendraaien. Een bedrag als 5.000 miljard spreekt dan tot de verbeelding. En ook binnen de coalitie zelf klonk gemor: waarom wilde de PS zich alweer profileren? Want, een maand later blijkt Dermine zijn grote plan zelfs nooit op de regeringstafel te hebben gelegd. “Hij is het zelfs niet komen voorstellen op een IKW (de werkgroep van kabinetschefs die regeringswerk voorbereidt, red.). Het was dus vooral om eens in De Afspraak te mogen gaan zitten”, zo is in de wandelgangen van de federale regering te horen.

De essentie: België gaat tegelijk wel degelijk voor een fundamentele aanpassing van de regels.

Met de COP26 volop aan de gang, en overal discussie rond de ‘groene transitie’ is één zaak wel duidelijk: de omslag richting een andere, groene economie, zal gigantische sommen vergen. “Het bedrag van Dermine klopt, zijn methode niet“, zo vat een betrokkene samen. “Europa zal inderdaad in totaal zo’n 5.000 miljard moeten investeren de komende jaren.”
Binnen de Eurogroep, die gisteren en vandaag in Brussel samenzit, ontstaat meer en meer consensus over het feit dat die sommen aan groene investeringen niet kunnen worden opgenomen in begrotingstabellen. “Anders dreigt elke lidstaat onmogelijke financiële oefeningen te moeten gaan doen, die ten koste zullen gaan van de middenklasse. Als we die verliezen, stokt onvermijdelijk heel die groene oefening”, zo verdedigde minister van Financiën Van Peteghem (CD&V) gisteren het Belgische standpunt aan z’n Europese collegae. Dat viel niet in dovemansoren.
Tegelijk blijven grote delen van de Maastrichtnormen toch overeind, zoals het er nu naar uit ziet:
- Aan de drieprocentnorm zou op zich niet geraakt worden: zelfs een deel van de socialisten is het niet eens om die symbolische norm los te laten.
- Hetzelfde met de schuldgraad, die officieel nu op 60 procent ligt, maar eventueel naar 100 procent zou opschuiven. De kans daarop is niet groot, want er is geen eensgezindheid. Zelfs als dat gebeurt, is België nog in ‘overtreding’: de schuldgraad ligt in dit land nu op 114 procent.
“Vergeet niet dat voor dat soort wijzigingen er eigenlijk een aanpassing aan het Europees verdrag nodig is. En dat is een lastig proces: elke lidstaat kan dat blokkeren”, zo is in diplomatieke kringen te horen.
Wat wél een mogelijkheid is: die schuldgraad moet elk jaar in principe ook aan een vast ritme afgebouwd worden, als landen boven de 60 procent komen. Maar de Commissie zou dat over een langere periode dan één begrotingsjaar kunnen gaan bekijken, en zo zeker de Club Med-landen meer ademruimte geven.

Wat dit betekent: Heel de begrotingsoefening zal er de komende jaren dan anders uitzien.

Brussel en Wallonië maakten er de afgelopen begrotingsronde al heel uitgebreid gebruik van, Vlaanderen iets minder: investeringen buiten de begroting laten en zo het tekort op papier ‘beperkt’ houden, terwijl de werkelijke uitgaven natuurlijk wel stijgen.
Uitgerekend gisteren kwam Jean Hilgers, directeur van de Nationale Bank, in het Waals Parlement de Waalse overheidsfinanciën toelichten. Daar wees hij op een schuld die op ruim 27 miljard euro zit, of bijna 200 procent van haar inkomsten van één jaar, maar dreigt door te tikken tot 50 miljard in 2030. De vraag is of dat op lange termijn houdbaar is, zeker als de huidige lage rente zou gaan stijgen: dan dreigt een schulden-sneeuwbal.
Ook de Vlaamse regering kwam gisteren met eerder onfrisse cijfers: de Vlaamse schuld stijgt tot 2026, naar 53 miljard euro. Dat is 94 procent van de Vlaamse jaarontvangsten. Ook hier zit een groot deel in “investeringen”, zoals Oosterweel, de scholenbouw, innovatie en het recente relanceplan.
Maar tegelijk wordt, met de COP26 die aan de gang is, steeds duidelijker welke gigantische inspanningen op Europa afkomen qua vergroening. De Vlaamse regering, die in een weinig fraai schouwspel terecht kwam vorige week, door haar klimaatplan quasi openlijk te onderhandelen, maakte het wel plots heel tastbaar: de omslag komt veel sneller en drastischer dan velen dachten.
De hele groene omslag buiten de begroting houden, betekent alvast dat de Europese landen niet gedwongen gaan worden om zichzelf in besparings- of takslogica te forceren, gewoon om de ‘green deal’ te financieren.
Maar er is een grote keerzijde aan die medaille: zulke schulden aangaan, met bedragen van een grootorde van 5.000 miljard, en die uit de begroting houden, kan enkel zonder zorgen bij een rentebeleid zoals de ECB dat vandaag aanhoudt. Dat wil zeggen met uiterst lage rentes, waardoor schuldenaren (met name de overheden) geen of nauwelijks druk voelen.
Maar ook dat beleid staat fors onder druk. Ten eerste vreet dat aan de klassieke vorm van beleggingen die miljoenen Europese spaarders hanteren, vooral uit de middenklasse: het spaarboekje wordt quasi waardeloos als belegging.
En veel erger: de inflatie tikt voor heel de eurozone aan tot 4 procent op dit moment. Ook dat was een belangrijk topic op de meeting van de Eurogroep. Maar de ECB, met Christine Lagarde als sussende voorzitter, verzekerde iedereen dat die hoge inflatie slechts ’tijdelijk’ is: vooral het gevolg van de energieprijzen én de stijging van de btw in Duitsland. Als die inflatie op dergelijk niveau aanhoudt in 2022, heeft de eurozone een groot probleem. Want dan dreigt een catch 22: de geldontwaarding gaat te snel, maar de rente verhogen betekent de strop aanhalen voor al de landen van de eurozone met een zwakke schuldgraad.
Opvallend is alvast dat zowel van bij de Federale Reserve, de Amerikaanse centrale bank, als van bij de Bank of England, de centrale bank van het VK, heel andere signalen komen: daar geven topbankiers aan dat er een rentestijging zit aan te komen, net om de inflatie te koelen.

Ondertussen in Glasgow: Vandaag een clash tussen de deelstaten.

Gisteren was Zuhal Demir (N-VA), de Vlaamse minister van Omgeving, al een opvallende gast op de COP26. Net omdat ze als enige in teleconferentie moest deelnemen (ze zit in Covid-quarantaine), prijkte haar hoofd heel visibel op allerlei schermen, tijdens een overleg van regionale regeringen, zo bericht De Morgen.
Vandaag volgt het langverwachte overleg tussen de deelstaten, met onder meer federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) die één Belgische standpunt moet voorleggen, om tot één Europees plan te komen. België moet in principe 47 procent minder CO2-uitstoot doen volgens dat plan, met Duitsland dat 50 procent vermindert, Frankrijk 47,5 procent en Nederland 48 procent. De Vlaamse regering wil dat België die 47 procent naar beneden onderhandelt. De kans daartoe is klein: er is geen enkele diplomatieke opening op EU-niveau daarvoor.
Tegelijk kwam de Vlaamse regering maar tot 40 procent reductie aan concrete maatregelen, en klokte daarop af. Het feit dat men bij zowel N-VA als CD&V een hele week het gevoel had dat de Open Vld’ers in de Vlaamse ploeg, met name Lydia Peeters (Open Vld) helemaal ‘federaal’ gestuurd werden, met premier De Croo als ultieme zetbaas, om zo extreem mogelijke standpunten in te nemen binnen de ploeg van Jan Jambon (N-VA), laat een bittere nasmaak. Dat belooft dus voor de meeting van vandaag.
Binnen de EU laat men niet na om Vlaanderen met de vinger te wijzen: “Vlaanderen en Polen zitten zowat op dezelfde lijn“, zo werd schamper gedaan over het standpunt dat Demir straks zal moeten verdedigen. Die laatste zal het niet aan haar hart laten komen: al eerder had ze aanvaringen met de grote klimaat-tsaar van de EU, Frans Timmermans.

Om te volgen: In de Kamer dreigt een clash over de pandemiewet, tussen oppositie en meerderheid.

De oppositie heeft het gehad met de pandemiewet, een constructie die al meermaals is aangekondigd door Vivaldi, maar nog steeds niet door de regering en het Parlement is gebruikt. De nieuwste verstrenging in de corona-aanpak, met onder meer opnieuw verplichte mondmaskers in de winkels en een uitgebreid gebruik van het CST, moest nochtans gebeuren op basis van die wet.
Want bij het jongste Overlegcomité, dat van 26 oktober, duwde premier Alexander De Croo (Open Vld) plots fors door, waardoor hij de Vlaamse regering in snelheid pakte: met Jan Jambon (N-VA) in Dubai en Hilde Crevits (CD&V) in Denemarken via een Zoom-meeting, duwde men dat Covid Safe Ticket door in de horeca. De politieke schade voor Jambon en N-VA was groot: zij hadden beloofd dat het er niet zou komen. En belangrijk: de beslissingen kregen als wettelijke basis de nieuwe pandemiewet.
Maar de meerderheid miskeek zich duidelijk in de houding van Vlaams Belang, PVDA/PTB en N-VA, de drie grootste oppositiepartijen. Ze gingen ervan uit dat die geen stokken meer in de wielen zouden steken in de Kamer. Maar maandag werd duidelijk dat geen van de drie zomaar de kans laat voorbijgaan om nog een zogenaamde ’tweede lezing’ te vragen: ze willen nog eens goed kijken naar de manier waarop een “epidemische noodsituatie” in de wet wordt afgekondigd.
Het gevolg: voor zo’n tweede lezing is geen meerderheid nodig, met z’n drieën hebben de oppositiepartijen genoeg zetels om die lezing te krijgen. Dat zou de procedure zodanig vertragen dat de nieuwe maatregelen niet binnen vijftien dagen gestemd worden, zoals de pandemiewet nochtans voorschrijft. Meteen zou dan de wettelijke basis van de maatregelen vervallen. Dan zou, technisch gezien dus, plots geen enkele coronamaatregel meer van kracht zijn.
Overigens leek de meerderheid alvast de procedurele veldslag rond de ‘tweede lezing’ te gaan winnen: een advies van de Juridische Dienst van de Kamer, stelde vanmorgen dat zo’n “tweede lezing in de Commissie niet kan gevraagd worden”. Waarmee de zaak meer dan waarschijnlijk met een sisser eindigt. “Hopelijk kunnen de vertragingsmanoeuvres nu stoppen. De coronacijfers zijn erg zorgwekkend: oppositie voeren waarbij bijvoorbeeld de mondmaskerplicht in winkels zou vervallen is totaal onverantwoord”, zo becommentarieerde Groen-fractieleider Wouter De Vriendt.

Essentieel: Het is alweer een niet-inhoudelijk manoeuvre van de oppositie. De vraag is of dat pakt, zeker voor N-VA.

Dat de oppositie het Kamerreglement gebruikt om het de regering zo lastig mogelijk te maken, is helemaal niets nieuw: elke vorige regering had ook te kampen met dat soort tegenstand. De meerderheid schermt met “gemaakte afspraken”, en liet weten “woedend” te zijn over die “woordbreuk”. Vandaag komt het op de bijeenkomst van de fractieleiders van meerderheid en oppositie ongetwijfeld tot een clash.
De fractieleider van de grootste oppositiepartij N-VA, Peter De Roover, ging vanmorgen in de Ochtend op Radio 1 zijn standpunt al fors verdedigen:
- “Het verslag van onze meeting met de meerderheid is klaar en duidelijk. Er is geen sprake van die belofte.”
- “De pandemiewet is een wet waarbij het parlement wordt uitgeschakeld, er wordt aan ons gevraagd om onszelf buitenspel te zetten. Daar passen wij voor.”
- “Wij zijn vragende partij om de maatregelen voor het parlement te brengen, niet om net opnieuw met volmachten te gaan werken.”
- “De zaak kan heel makkelijk opgelost worden, de regering moet met hun voorstellen naar het parlement komen en ze in een wetsontwerp gieten. Maar ze zien het parlement blijkbaar als tegenstander.”
De vraag blijft, zeker voor N-VA, of ze veel te winnen hebben met die harde houding. Want tegelijk zat Jambon uiteraard wel mee aan tafel van het Overlegcomité: als Vlaams minister-president én als N-VA-boegbeeld slikte hij de verstrengingen. En hij moest ze daarna met scha en schande verdedigen.
Dat De Roover nu op de barricaden klimt om diezelfde maatregelen tegen te houden, en opnieuw daarbij eerder met een procedure schermt dan ten gronde gaat, houdt dus risico’s in: de N-VA zat wel mee in bad, en met ‘dank’ aan De Roover ligt daar nu weer de focus op straks.
Het is enigszins tekenend voor de oppositie die de Vlaams-nationalisten voeren onder De Roover in de Kamer: heel obstructionistisch en met veel theater, maar daardoor soms weinig inhoudelijk doeltreffend. De manier waarop zijn hele fractie voor de State of the Union de Kamer verliet, “omdat de regering op voorhand een persconferentie had gehouden”, vonden velen, zelfs binnen zijn eigen partij, potsierlijk. “We deden dat zelf ook in de vorige regering, dus waarom daar zoveel misbaar over maken?”, zo is te horen aan de top van N-VA.
En ook tijdens corona waren er protesten, luidkeels, tegen de regels die Kamervoorzitter Eliane Tilleux (PS) oplegde. Maar of dat strookt met het imago van de N-VA als ernstige beleidspartij, is maar de vraag.
De positie van PVDA en zeker Vlaams Belang is veel simpeler: zij verzetten zich elk op hun manier al veel langer heel fel tegen het coronabeleid, en scoren daar zichtbaar mee bij hun achterban. Op geen enkel moment moeten zij verantwoordelijkheden nemen, zoals de N-VA dat met Jambon wel moet doen.

Ook genoteerd: Het grootste mediaconglomeraat in België sluit haar papieren drukkerij.

750 miljoen euro: zoveel belastinggeld wordt uitgetrokken tot liefst 2027, om toch maar papieren kranten tot bij de lezer te krijgen, met een forse subsidie dus als “noodzakelijke prijs”. Daarbij schermt men met de “digitale kloof”, een fenomeen dat het infuus aan overheidsgeld moet verantwoorden.
Opvallend dus, dat tegelijk DPG Media, de grootste mediagroep van het land, wel in eigen land nu de sluiting aankondigt van haar laatste drukkerij, in Lokeren: 90 banen verdwijnen daardoor. DPG Media kampt met de wereldwijde daling in papieren oplages, “ook in België zet die trend zich door”. Tegelijk stort de overheid dus wel nog driekwart miljard in de ondersteuning ervan.
De kans is zo erg groot dat voortaan Het Laatste Nieuws en De Morgen dus in Nederland gedrukt worden, om dan vervolgens met Belgische subsidies gebust te worden in eigen land.
De federale regering moet het komende contract met Bpost nog finaliseren, waarbij een luikje zou voorzien worden voor de “digitale transitie”. Hoe ze dat concreet gaan maken, weet niemand precies op dit moment.

Getest: Komt er een nucleaire ‘instapwet’?

De discussie over de sluiting van de huidige kerncentrales lijkt beslecht. In Le Soir hees Georges-Louis Bouchez (MR) maandag de witte vlag: neen, hij zou de regering niet laten vallen als de twee laatste centrales dichtgaan, zo stelde hij tussen veel lawaai door.
En zo lazen ze het binnen Vivaldi ook: “De MR heeft dus haar aftocht aangekondigd”, is bij een minister te horen. Dat neemt niet weg dat het een uiterst vervelend dossier blijft voor de coalitie: net nu gascentrales bouwen, het kan niet op een slechter moment komen, zo beseft men. Maar dat een coalitiepartner daar maar blijft stampij rond maken, is extra vervelend.
Als rookgordijn voor haar aftocht, legde de MR een ander idee op tafel: nieuwe centrales. Die zouden volgens Bouchez een antwoord kunnen zijn op de uitdagingen die er komen rond klimaat en CO2-uitstoot. Alleen één probleem: de huidige wet voorziet een totale uitstap uit kernenergie in 2025 voor heel het land.
En Bouchez wees er fijntjes op dat hij geen meerderheid ziet om die wet te wijzigen, enkel cdH, DéFI en N-VA zouden hem kunnen helpen. Geen Open Vld dus.
Maar bij de Vlaamse liberalen waren ze er als de kippen bij om een oud voorstel van Christian Leysen (Open Vld) af te stoffen: kleine, veilige centrales zijn wél een optie, zou klonk het bij Egbert Lachaert, de Open Vld-voorzitter.
Dat betekent uiteraard dat de huidige wet moet worden aangepast. N-VA-energiespecialist Bert Wollants diende meteen een voorstel in, in de Kamer, om de wet aan te passen: daarmee daagde die uit om de liberalen daad bij hun woord te laten voegen.
De kans is erg klein dat Open Vld en MR meegaan in het voorzetje van de oppositie. Maar tegelijk zou het concept van nieuwe, kleine centrales een perfect glijmiddel kunnen zijn voor de coalitie: een “werkgroep” of een “taskforce” zou dan die nieuwe methode van nucleaire reactors “kunnen onderzoeken”, en op die manier de zaak op de lange baan schuiven, maar een mooi argument kunnen vormen voor de liberalen in de toekomst, om minstens in komende debatten zich staande te kunnen houden.