De Russische invasie van Oekraïne heeft aannames over de orde van na de Koude Oorlog verbrijzeld. Poetin ziet dat de grenzen van Europa openstaan ​​om met geweld te worden hertekend. De Moldaviërs vrezen de volgende te zijn die aan de beurt is voor Poetins agressie. Dat is helaas niet vergezocht. Transnistrië, een regio die wordt bestuurd door door Rusland gesteunde separatisten in het oosten van Moldavië, en op nauwelijks 100 kilometer van Odessa ligt, zou best wel eens na Oekraïne het volgende doelwit kunnen zijn.

Moldavië, een arm land met 2,6 miljoen inwoners dat tussen Oekraïne en Roemenië ligt, is kwetsbaar. In tegenstelling tot Polen en de Baltische staten is Moldavië geen lid van de NAVO. Het is ook geen lid van de Europese Unie, maar heeft vorige week een gehaaste, ietwat hopeloze aanvraag daartoe ingediend. Hoewel klein en verarmd, is Moldavië van oudsher de inzet geweest van machtsdynamiek in Oost-Europa. In iets meer dan twee eeuwen heeft het land deel uitgemaakt van het Ottomaanse Rijk, het Russische Rijk, het Koninkrijk Roemenië en de Sovjet-Unie.

Het meest problematische is dat twee decennia voordat Russisch sprekende separatisten een stuk uit Oekraïne hakten, ze hetzelfde deden in Moldavië. In 1992 namen door Moskou gesteunde separatisten de controle over een dun stuk land, bekend als Transnistrië, langs een groot deel van de oostelijke oever van de rivier de Dnjestr. Het dwergstaatje is drie keer kleiner dan Vlaanderen en telt een half miljoen inwoners. Transnistrië wordt door geen enkel land erkend en is bij geen enkel verdrag aangesloten. Internationale organisaties als Interpol hebben er niets te zeggen. Dat biedt de georganiseerde misdaad een pak voordelen. Het land staat bekend om zijn grootschalige witwaspraktijken. Verschillende organisaties schatten dat jaarlijks minimaal zo’n 6 miljard euro aan crimineel geld wordt witgewassen in Transnistrië.

Het land van Sheriff

De gewone bevolking heeft daar niet echt iets aan: Transnistrië is een van de armste regio’s in Europa. Er is nog steeds industrie, maar de meeste fabrieken zijn (sterk) verouderd. De Transnistrische economie vertoont overigens nog veel communistische kenmerken, heel veel bedrijvigheid is in handen van monopolisten die vaak gelieerd zijn aan de regering. Zo kent Transnistrië een economisch conglomeraat dat luistert naar de naam Sheriff. Er zijn Sheriff-benzinestations, Sheriff-supermarkten, waar Sheriff-melk, kaas en boter wordt verkocht, een Sheriff-voetbalclub en de enige telefoonaanbieder heet ook Sheriff.

Het gevreesde scenario: erkenning Transnistrië gevolgd door bezetting

Transnistrië is dus nooit internationaal erkend, zelfs niet door Rusland. Maar Rusland heeft er wel 1.500 soldaten gestationeerd, zogezegd om “de vrede te bewaren” en een enorme munitieopslagplaats uit het Sovjettijdperk te bewaken.

Als Russische troepen de grens met Moldavië bereiken, vrezen sommige Moldaviërs dat Rusland binnenkort ofwel Transnistrië zal erkennen, net zoals het deed met de zelfverklaarde separatistische republieken van Oekraïne. Waardoor Moskou een soortgelijk voorwendsel krijgt om het officieel te bezetten – en het misschien zelfs later op te nemen in een pro-Russische Oekraïne of Rusland zelf.

Een kaart van Oekraïne, gepresenteerd tijdens een op televisie uitgezonden briefing over de Russische invasie door de Wit-Russische dictator Loekasjenko, suggereerde dat Russische troepen in Oekraïne van plan waren Transnistrië binnen te vallen na de inname van Odessa. De Wit-Russische ambassadeur in Moldavië beweerde dat het een vergissing was.

Josep Borrell Fontelles, de topdiplomaat van de Europese Unie, bezocht Moldavië afgelopen woensdag om steun te betuigen, terwijl Antony J. Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, zondag een bezoek bracht. “We steunen de territoriale integriteit van Moldavië ten zeerste”, zei Blinken tijdens een gezamenlijke persconferentie met de Moldavische president, Maia Sandu.

Bij de parlementsverkiezingen vorig jaar stemde ongeveer een derde van de Moldaviërs op partijen die Rusland steunen

Op korte termijn zouden de separatisten van Transnistrië ofwel de Russische troepen in Transnistrië in de gevechten kunnen worden betrokken om de Russische campagne in het zuidwesten van Oekraïne te ondersteunen. Vrijdagavond zei een persbureau van de Transnistrische autoriteiten dat een raket een Oekraïense spoorlijn nabij Transnistrië had geraakt. Zondag beweerde een televisiezender van het Oekraïense ministerie van Defensie dat recente Russische aanvallen op een Oekraïens vliegveld waren afgevuurd vanuit Transnistrië. Zowel de Moldavische regering als de Transnistrische autoriteiten ontkenden het rapport.

Moldavische functionarissen en buitenlandse diplomaten zeggen dat er tot nu geen bewijs is dat de Transnistrische leiding zich bij de gevechten wilde betrekken. Maar Maia Sandu, de president van Moldavië, gaf wel toe dat de Russische invasie “het land een onveilig gevoel” had gegeven. Bij de parlementsverkiezingen vorig jaar stemde ongeveer een derde van de Moldaviërs trouwens op partijen die Rusland steunen.

In een interview zei de Moldavische premier, Natalia Gavrilita, dat haar regering voor meer dringende uitdagingen stond, zoals de plotselinge toestroom van meer dan 230.000 vluchtelingen. Er zijn bijna geen bedden meer in Chisinau, de Moldavische hoofdstad, en veel vluchtelingen verblijven in geïmproviseerde kampen en in de huizen van gewone Moldaviërs.

De leider van Transnistrië, Vadim Krasnoselsky, heeft in recente publieke verklaringen getracht om eventuele spanningen te bagatelliseren. Alle meldingen van agressie in Transnistrië waren een “schaamteloze leugen”, zei hij in een verklaring. “Transnistrië vormt geen militaire dreiging, komt niet met plannen van agressieve aard”, voegde hij eraan toe. “We zijn gericht op het waarborgen van vrede.”

Wat er ook gebeurt, Moldavië verliest sowieso

Terwijl Transnistrië onafhankelijkheid van Moldavië nastreeft, hebben de twee een functionele, zij het ongemakkelijke relatie opgebouwd. Transnistrië heeft zijn eigen vlag, compleet met een hamer en sikkel in Sovjetstijl, en zijn eigen geïmproviseerde valuta die gedeeltelijk bestaat uit plastic munten en doen denken aan iets uit een bordspel. Op lokaal niveau zijn Moldavische en Transnistrische gemeenschappen vaak onderling afhankelijk, en Transnistriërs maken vaak gebruik van banken en medische centra in door Moldavië gecontroleerde steden.

Elke verstoring van die status-quo zou de Transnistrische handel en voedselvoorziening, waarvan een groot deel afhankelijk is van Moldavië, Oekraïne en de Europese Unie, in gevaar brengen. Het zou ook een van de belangrijkste inkomstenstromen van Transnistrië in gevaar kunnen brengen – de vergoedingen die het van Moldavië int voor de elektriciteit die Transnistrië aan Chisinau levert.

Wat er ook gebeurt in Oekraïne, Rusland zou nog steeds kunnen proberen de status-quo in Transnistrië te behouden. Een Transnistrië dat deel blijft uitmaken van Moldavië zou nuttiger kunnen zijn voor Rusland, omdat het de Moldavische ambities om te integreren met het Westen zou blijven compliceren. Dat is het beste scenario. Het slechtste is dat eenmaal klaar met Oekraïne, de Russen westwaarts zouden trekken naar de rivier de Prut, aan de westelijke grens van Moldavië met Roemenië.

En wat er ook met Transnistrië gebeurt, de oorlog in Oekraïne zal Moldavië voor heel wat uitdagingen stellen. Het conflict heeft de oostelijke handelsroutes van Moldavië al geruïneerd en heeft het land opgezadeld met een vluchtelingencrisis. Op de langere termijn zal het een proliferatie van wapens veroorzaken in heel Oost-Europa, de georganiseerde misdaadnetwerken helpen en het vertrouwen van investeerders ondermijnen, terwijl de kosten van de wederopbouw ook internationale middelen zullen wegsluizen.

(lp)