Plastic in de oceaan is een ramp voor de dieren die er leven. Ze raken erin verstrikt of sterven omdat ze ervan eten. Maar waarom doen ze dat eigenlijk? Een plastic verpakking lijkt niet op voedsel, en het ruikt of smaakt niet eens lekker. De wetenschap heeft er een paar verklaringen voor, en die maken nog maar eens duidelijk dat we met een ernstig probleem zitten.

In een aflevering van Blue Planet II zien we een albatros in een nest landen om z’n jongen te voederen. Wat uit z’n bek komt is geen vis, maar plastic. Dat vormt het belangrijkste onderdeel van het hedendaagse dieet van de roofvogel, legt David Attenborough uit. Afschuwelijk, maar toch ook vreemd. Waarom zien merken dieren het verschil niet tussen voedsel en plastic?

Zeker 180 diersoorten die in of rond de oceaan leven, zijn er al op betrapt plastic te eten. Dat kunnen erg kleine organismen zoals plankton zijn, maar uiteraard ook gigantische walvissen. Bij een derde van de vis die door de mens voor consumptie wordt gevangen, zit er plastic in de ingewanden. Ook schaaldieren zoals mosselen of kreeften blijken soms plastic verorberd te hebben.

Enorme voorraad

Aan de andere kant is het niet verwonderlijk, aangezien het aanbod van plastic in de oceaan enorm is. Jaarlijks zouden we zo’n 12,7 miljoen ton plastic in het water lozen. De hoeveelheid plastic is een reden waarom dieren ervan eten. Zeker voor plankton is de vergissing snel gemaakt wanneer de plastic deeltjes de grootte hebben van hun normale voedsel. Voor veel dieren is het echter geen vergissing. Ze verkiezen plastic boven gewoon voedsel. Maar waarom?

Volgens Matthew Savoca van het NOAA Southwest Fisheries Science Center in Monterey, Californië, hangt het ervan af welk zintuig domineert. Zo kiezen sommige zeevogels en vissen voor plastic omdat ze aangetrokken worden door de geur. Ze ruiken namelijk een stof die trekvogels zou aantrekken. Algen groeien bijvoorbeeld op drijvend plastic en wanneer die algen door krill worden opgegeten, laten ze de stof los die door vogels en vissen wordt geroken.

Maar ook de ogen van dieren worden bedrogen. Schildpadden komen namelijk af op ‘lekkere’ kwallen, en dan is de vergissing met plastic voorwerpen snel gemaakt. Sommige dieren zoeken voedsel door middel van echolocatie, vergelijkbaar met wat vleermuizen doen om zich voort te bewegen. En zo komt het dat in de maag van heel wat walvissen en dolfijnen plastic objecten en zelfs onderdelen van auto’s worden teruggevonden.

Niet dom

“We zouden bijna gaan denken dat deze dieren dom zijn en plastic eten omdat het zich rondom hen bevindt”, zegt Savoca. “Maar dat is niet waar.” De dieren zijn stuk voor stuk gespecialiseerde jagers en beschikken over zintuigen die zich al duizenden jaren aan het ontwikkelen zijn. “Plastic is er nog niet zo lang. En in die tijd heeft het zichzelf verplaatst naar de categorie ‘voedsel’.”

Ons afval komt in zo’n grote variëteit dat bijna ieder dier in iets van plastic voedsel kan zien, ruiken of voelen. De vorm, de kleur, de grootte, … alles speelt een rol. Daarom stellen sommige wetenschappers voor om al het plastic bijvoorbeeld blauw te maken. Die kleur is niet zo populair bij schildpadden die er dan geen kwal in zullen zien. Helaas zou dat andere dieren net meer aanzetten om een plastic dieet te volgen.

De enige oplossing om ervoor te zorgen dat zeedieren weer echt voedsel gaan eten, is de consument bewust maken van de problemen die plastic verpakkingen veroorzaken. Dus als je in de supermarkt een plastic verpakking of een plastic zakje minder gebruikt, dan kan dat echt een verschil maken voor ontelbaar veel bijzondere zeewezens.