Zicht van de eerste rij! #VRGdebat pic.twitter.com/qKvvDxdXoJ

— Mathias Theunckens (@Theu_Mat) March 12, 2014

Een livepubliek, alle voorzitters behalve Bart De Wever (N-VA) én een livestreamuitzending van VTM, recht in de huiskamer. Wat een prachtig inhoudelijk debat had kunnen opleveren, werd helaas nauwelijks meer dan een veredelde cafédiscussie. Bruno Tobback (sp.a) noemde Peter Mertens (PVDA) “de Cubaan van dienst”, waarop die hem “de kaviaar” noemde. Hoofdvogel was voor Gerolf Annemans, die Vlaanderen “een gehandicapt kind, zonder armen en benen” noemde.

Eerst het positieve: VTM gooit zich op een creatieve en slimme manier op de kiesstrijd. Wie geen middelen heeft zoals de openbare omroep, moet op een andere manier het verschil maken. In die zin is het absoluut verfrissend dat de commerciële zender experimenteert met livestreams van politieke debatten op haar site. 

‘Town Hall’ op zijn Vlaams

Het VRG-debat in Leuven is al jaren een klassieker: alle kopstukken komen er de degens kruisen voor een publiek van studenten, die daarna ook kritische vragen mogen stellen. Town Hall style noemen ze dat in de Verenigde Staten. Het kan heel fijne en spontane (online) televisie opleveren, je leert de kandidaten kennen “zoals ze echt zijn”.

In dit geval leverde dat soms plaatsvervangende schaamte op, en een hoop ergernis over het gebrek aan goede discussie. Geven we u even letterlijk het allerlaatste stukje van de avond, woord voor woord. 

#VRGdebat wat volgen op vtmnieuws pic.twitter.com/OvcoF3GcHA

— Alexis Borisavljevic (@AlexisBorisavlj) March 12, 2014

Wouter Beke, door moderator en VTM-journalist Jan De Meulemeester eerder op de avond geïntroduceerd als “populair bij 16-jarige meisjes”, krijgt recht op zijn slotwoord. “Wouter Beke van CD&V, u ligt midden in het bed. Waarom zouden we bij u komen liggen?” vraagt De Meulemeester. “Samen met al die zestienjarigen?”, antwoordt Beke grinnikend. “Let op wat u zegt hé”, repliceert De Meulemeester. “De katholieke traditie is blijkbaar springlevend”, springt Wouter Van Besien (Groen) in. “Is Rik Torfs in de buurt”, vraagt Bruno Tobback (sp.a). “Die heb ik daar niet voor nodig”, zegt Beke.

En helaas was dit fragment symptomatisch voor het debat.

Kleintjes in het verweer

Grappen, grollen, een kwinkslag hier, wat roepen daar, het woord eisen en niet krijgen… Heel het debat door was er constante spanning over wie mocht praten en wie niet. Een en ander had te maken met een duidelijk gebrek aan regels.

Televisiedebatten zijn maar aangenaam als ze onderworpen zijn aan een strak kader: wie spreekt wanneer, hoe lang, met hoeveel tijd voor een repliek? De ellenlange onderhandelingen over de regeltjes van de presidentiële debatten in de VS gebeuren niet toevallig: het moet correct zijn, maar er moet ook vooral duidelijkheid zijn. Anders worden de deelnemende politici bokkig en opstandig, en ontspoort de zaak.

En exact dat gebeurde: de kleinere partijtjes, (o.a. Groen en Vlaams Belang) kregen geen kans om hun “openingsstatement” te doen, waardoor beiden geïrriteerd raakten. Jammer, want Van Besien en Annemans zijn ervaren politici, die ondanks hun electoraal gewicht doorgaans stevig wegen op zulke debatten. Door hen niet goed te bedienen, creëerde de moderator onnodig twee stoorzenders.

Dit is het uitzicht van de boegbeelden. #VRGdebat pic.twitter.com/XN1xCdgrA2

— Jan De Meulemeester (@JDeMeulemeester) March 12, 2014

Daar is de staatshervorming weer

Ander probleem was de onderwerpkeuze, de grote thema’s. Die keuze kan in een cafédebat vrij spontaan gebeuren, maar voor een televisiepubliek, of voor zichzelf respecterende studenten, is het een absolute must om dat strak in de hand te houden. En opnieuw, bij livetelevisie gebeurt dat ook. Helaas begon de moderator met een ellenlang rondje “communautair geëmmer”, hoewel de standpunten daarover duidelijk zijn (niemand wil een nieuwe staatshervorming, behalve N-VA en Vlaams Belang) en het thema tot nog toe weinig aan bod kwam in de campagne. Wat wel heet van de naald is, zijn de financiële berekeningen van de partijprogramma’s en de toekomstvisie op het economisch beleid voor de komende vijf jaar. Maar toen dat onderwerp eindelijk aangesneden werd, was de boel al verzopen. 

Straatvechten in Leuven

Misschien lag het aan de line-up? Theo Francken (N-VA) hield stand tegen alle voorzitters, maar hij is als debater een echte straatvechter. Meteen zwaaide hij met papiertjes – de oudste truc in het hoe-win-ik-het-debatten boek. Hij had schema’s bij die de complexe zesde staatshervorming enerzijds en het heldere N-VA-model anderzijds moesten voorstellen. Gwendolyn Rutten (Open Vld) gaf hem even later een verbaal oplawaai door een leeg wit blad te nemen en te zeggen: “Ik heb hier ook een schema. Het toont de verwezenlijkingen van de N-VA op vlak van staatshervormingen.”

Veel gerommel en bitsige woorden aan de linkerkant ook. Sp.a en Pvda die elkaar “Cubaan” en “Kaviaar” noemden. En een Annemans die helemaal hond in het kegelspel speelde, met enkele straffe uitspraken. Dieptepunt was ongetwijfeld zijn metafoor voor Vlaanderen, “dat een gehandicapt kind is, het heeft geen armen en geen benen”.

Waar bleven de cijfers?

Beke toonde zich beslagen in het debat, ondanks de flauwe mopjes. Hij zette N-VA behoorlijk in de hoek, toen hij schermde met uitspraken van Brecht Vermeulen, lijsttrekker van de N-VA in West-Vlaanderen. “Wij komen met een plan dat 30 miljard loonlastenverlaging zal inhouden”, heeft hij gezegd. Beginnersfoutje of menen jullie dit echt? Bij CD&V is het inderdaad minder, ik weet niet goed waar jullie dit allemaal gaan halen”, daagde hij uit. Francken hapt niet: “Binnen enkele weken komen we met een plan.”

Zoals gezegd, het debat over de centen kreeg geen tractie. Nochtans hadden zowel het Planbureau als het IMF gisteren nieuwe cijfers. Die laatste instelling was bovendien bijzonder kritisch voor ons land, wat betreft onderwijs en gebrek aan innovatie. Maar daarover allemaal geen woord in het debat.

Dit is de zesde staatshervorming zegt @FranckenTheo > #VRGdebat pic.twitter.com/QvXROFbzah

— Stephane Rummens (@StephRumm) March 12, 2014

VTM durft in elk geval

Wat de “winnaars en verliezers” betreft, veel winnaars waren er niet. Of was het Bart De Wever, die zijn kat stuurde? Met een volle zaal in Leuven bereik je hoe dan ook geen massa volk, maar als VTM of anderen meer van dit soort events gaan livestreamen kan dat wel veranderen. Alleen, dan moeten een paar basisregels van televisiedebatten gerespecteerd worden: structuur, duidelijke thema’s en regels en de platte taal laten voor aan de toog achteraf. Lukt dat, dan zijn we in Vlaanderen vertrokken voor een spannend nieuw hoofdstuk online politieke verslaggeving.